Nguồn nhân lực công ty đa quốc gia: 2 'nút thắt' cần tháo gỡ

Nguồn nhân lực chất lượng cao

Trong bối cảnh đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Việt Nam không ngừng tăng trưởng, lao động nước ngoài (LĐNN) cũng đang thâm nhập ngày càng sâu vào thị trường, đặc biệt là lực lượng lao động chất lượng cao. Song hành với lực lượng lao động mang quốc tịch Việt Nam, sự đóng góp của nguồn nhân lực "ngoại" đã giúp giải quyết nhu cầu về nhân lực chuyên môn, đồng thời nâng cao năng suất và hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp (DN), đặc biệt là DN đa quốc gia (MNC).

Theo thống kê của Bộ LĐ-TB&XH, tính đến hết năm 2023, tổng số LĐNN làm việc tại Việt Nam khoảng gần 136.800 người. Ngoài hơn 10.000 lao động không thuộc diện cấp giấy phép lao động (GPLĐ), cả nước ghi nhận gần 126.000 lao động thuộc diện cấp GPLĐ bao gồm 18.761 người tại TP.HCM và 12.730 người tại Hà Nội.

Theo các chuyên gia của kiểm toán Deloitte, mặc dù đóng góp quan trọng trong việc cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao tại DN và địa phương, nhân sự nước ngoài hiện vẫn gặp một số khó khăn trong việc tham gia vào thị trường lao động, cụ thể với các vấn đề liên quan đến cơ chế chính sách, thủ tục hành chính tại Việt Nam liên quan đến: Yêu cầu đăng tuyển, thử nghiệm thị trường lao động trong nước trước khi xin chấp thuận sử dụng LĐNN và quy định về cấp GPLĐ cho người nước ngoài đi công tác ngắn hạn.

Yêu cầu đăng tuyển chức danh công việc gây khó cho doanh nghiệp

Từ ngày 1/1/2024, Việt Nam yêu cầu tất cả các DN phải đăng tuyển người Việt Nam cho các vị trí có nhu cầu tuyển dụng LĐNN trước khi chính thức xin chấp thuận và cấp phép. Quy định này được đưa ra nhằm tạo cơ hội việc làm cho lao động trong nước, tương tự như yêu cầu tại các quốc gia khác trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương như Singapore, Malaysia và Australia.

Thủ tục tại Việt Nam yêu cầu các DN sử dụng chức danh và mô tả công việc một cách chi tiết, đảm bảo phù hợp với lĩnh vực hoạt động của DN, địa điểm làm việc dự kiến và kinh nghiệm của người LĐNN. Ngoài ra, DN cần thống nhất nội dung chi tiết từ hồ sơ đăng tuyển, chấp thuận vị trí cho đến GPLĐ.

Theo bà Vũ Thu Hà, Phó tổng giám đốc Dịch vụ tư vấn thuế, Deloitte Việt Nam, yêu cầu xoay quanh chức danh công việc này gây ra một số khó khăn cho các MNC do hệ thống chức danh công việc tại các tập đoàn thường mang tính chuẩn hóa và áp dụng trên toàn cầu. Trong khi đó, yêu cầu tại Việt Nam lại đòi hỏi sự chi tiết và phù hợp với kinh nghiệm, lĩnh vực làm việc.

"Nhiều DN đề cao sự linh hoạt trong công việc và kỹ năng đa nhiệm, dẫn đến việc chức danh công việc ở nước ngoài là cơ sở chứng minh kinh nghiệm có thể không hoàn toàn tương thích với vị trí công việc tại Việt Nam, gây khó khăn khi xin cấp GPLĐ. Trong khi đó, ở các quốc gia khác như Singapore, chức danh công việc hầu như không có yêu cầu chặt chẽ và không phải là vấn đề đáng lưu ý cho DN…", bà Sabrina Sia, Phó tổng giám đốc Dịch vụ tư vấn thuế, phụ trách khu vực Đông Nam Á, Deloitte Singapor chia sẻ thêm.

Giấy phép lao động cho người nước ngoài đi công tác ngắn hạn chưa rõ ràng

Việc cử nhân viên nước ngoài sang Việt Nam công tác ngắn ngày và di chuyển giữa nhiều tỉnh thành là nhu cầu thiết yếu của các MNC. Tuy nhiên, yêu cầu của Nghị định 152/2020/NĐ-CP của Chính phủ chỉ miễn GPLĐ đối với người nước ngoài vào Việt Nam làm việc dưới 30 ngày và không quá 3 lần trong một năm (giới hạn 30/3).

Theo các chuyên gia Deloitte, khái niệm "làm việc" trong quy định trên chưa có định nghĩa rõ ràng, khiến DN khó xác định hoạt động và việc đi công tác có thuộc diện làm việc và thuộc đối tượng cấp GPLĐ hay không.

Thêm vào đó, giới hạn 30/3 chưa linh hoạt và hạn chế nhu cầu thiết yếu của DN. Quy trình xin GPLĐ thường mất nhiều thời gian, không đáp ứng thực tiễn đối với trường hợp người nước ngoài chỉ đi công tác tại Việt Nam trong ít ngày hoặc có lịch trình gấp rút.

Tham khảo quy định có phần linh hoạt hơn tại một số quốc gia như Singapore, cá nhân đi công tác ngắn ngày được miễn GPLĐ tối đa 90 ngày không giới hạn số lần và áp dụng cho một số hoạt động thúc đẩy kinh doanh điển hình như họp mặt, hội thảo, hội nghị, gặp gỡ đối tác...

Ngoài ra, Nghị định 70/2023/NĐ-CP của Chính phủ (Nghị định 70) yêu cầu lao động làm việc ở nhiều tỉnh thành phải xin giấy phép từ Bộ LĐ-TB&XH nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể cho trường hợp đi công tác ngắn ngày ở nhiều địa phương. Điều này dẫn đến khó khăn cho cả cơ quan quản lý và DN trong việc xác định đối tượng phải xin GPLĐ và cơ quan có thẩm quyền xử lý.

Doanh nghiệp cần chủ động

Theo đề xuất của các chuyên gia Deloitte, mặc dù Nghị định 70 đã có nhiều sửa đổi tích cực, Chính phủ nên tiếp tục xem xét và làm rõ các quy định về chức danh lao động cũng như điều chỉnh, đưa ra hướng dẫn cụ thể hóa quy định đối với người nước ngoài có nhu cầu đi công tác ngắn ngày tại Việt Nam theo hướng linh hoạt hơn dựa trên kinh nghiệm quốc tế để thích nghi với xu hướng lao động toàn cầu và giảm thiểu những trở ngại cho các MNC khi hoạt động tại Việt Nam.

Cùng với đó, để đảm bảo quy trình xin cấp GPLĐ diễn ra thuận lợi và hiệu quả, DN cần chủ động đánh giá kỹ các chức danh công việc và kinh nghiệm của ứng viên ngay từ giai đoạn đăng tuyển, nhằm đảm bảo tính nhất quán và phù hợp với yêu cầu khi xin cấp GPLĐ.

"Điều này không chỉ nâng cao khả năng được chấp thuận mà còn giúp DN tuân thủ đầy đủ các quy định của pháp luật. Đồng thời, việc đánh giá toàn diện và thường xuyên về kế hoạch công tác ngắn ngày cũng như tính chất công việc của người nước ngoài sẽ giúp DN duy trì sự chủ động và linh hoạt, đảm bảo quy trình xin cấp GPLĐ được thực hiện kịp thời, tránh các rủi ro không mong muốn…", chuyên gia Deloitte khuyến cáo.

Kinh nghiệm quốc tế
Các quốc gia Đông Nam Á đang triển khai nhiều chính sách khác nhau nhằm thu hút nhân tài, đặc biệt trong lĩnh vực nhập cư, với trọng tâm chính là ngành công nghệ. Điển hình, Singapore áp dụng chiến lược toàn diện và đa chiều để thu hút nhân tài toàn cầu. Ngoài việc duy trì môi trường kinh doanh thân thiện với thuế DN và thuế cá nhân thấp, cùng sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ và cơ sở hạ tầng hiện đại, Singapore còn là trung tâm kinh doanh hấp dẫn. Chính phủ đã đưa ra nhiều chương trình visa được thiết kế riêng nhằm thu hút nhân tài cao cấp, đặc biệt trong các lĩnh vực ưu tiên, tăng trưởng mạnh như công nghệ và tài chính.
Một số chương trình đáng chú ý gồm: ONE Pass (nhắm đến nhân tài toàn cầu với thời hạn visa dài, tính ổn định và linh hoạt cao); Tech Pass (dành cho các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực công nghệ); EntrePass (thu hút các doanh nhân nước ngoài muốn khởi nghiệp sáng tạo tại Singapore, đặc biệt trong các ngành công nghệ cao hoặc nghiên cứu); Chương trình Đầu tư Toàn cầu (lộ trình dành cho các cá nhân có tài sản lớn muốn đạt được quyền thường trú tại Singapore).
Tương tự, Malaysia đã khởi động Chương trình Doanh nhân Công nghệ Malaysia (MTEP) nhằm thu hút nhân tài công nghệ và đưa ra các ưu đãi thuế cho chuyên gia nước ngoài trong các ngành công nghệ cao và bán dẫn. Bên cạnh đó, Thái Lan cũng đã giới thiệu chương trình Smart Visa để thu hút nhân lực có kỹ năng trong các công nghệ tương lai.