Nhưng nhiệm vụ phục hồi tăng trưởng kinh tế và giải quyết việc làm sau đại dịch có thể chưa phải là thách thức khó khăn nhất đối với nhóm điều hành kinh tế, do bà Janet Yellen, người từng là Chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed), hôm thứ Ba, (1/12) được chính thức đề cử giữ chức vụ Bộ trường Tài chính Mỹ trong nội các mới của ông Biden, kênh CNN bình luận.

Ngay trong các bài diễn văn tranh cử, ông Biden đã nhấn mạnh ưu tiên của ông khi được bầu làm tổng thống Mỹ là thành lập một nội các mạnh để giải quyết các vấn đề kinh tế lớn của Mỹ, sắp xếp lại nền kinh tế theo hướng có lợi cho người lao động (tạo ra nhiều việc làm cho cả người lao động nam và nữ). Đây quả thật là một tham vọng to lớn, nhưng làm được điều đó thì rõ ràng là không dễ dàng.

"Đội ngũ này bao gồm những công chức có năng lực đột phá được kính trọng và đã được thử nghiệm, những người sẽ giúp đỡ các cộng đồng bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi COVID-19 và giải quyết những bất bình đẳng về cơ cấu trong nền kinh tế của chúng ta", ông Biden nói và tóm tắt sứ mệnh kép của mình trong một thông cáo báo chí đưa ra hôm thứ Hai.

Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch, bất bình đẳng và sự khó khăn trong dịch chuyển xã hội, đặc biệt là ở các vùng miền hậu công nghiệp ở khu vực Trung Tây nước Mỹ và bất bình đẳng giữa những người lao động cổ xanh, là một đặc điểm nổi bật của nền chính trị Mỹ đầu thế kỷ 21.

Ý thức rằng toàn cầu hóa đã giúp những người giàu ngày càng giàu có hơn nhưng lại để lại những người nghèo khó sau cuộc Đại suy thoái là động lực thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc dân túy được Tổng thống Donald Trump khơi dậy sau khi ông chiến thắng cuộc bầu cử năm 2016.

Ông Biden đã tận dụng sự ủng hộ truyền thống của những người Mỹ đang làm việc cho ông cũng như lợi dụng các giá trị của tầng lớp trung lưu để loại bỏ các bang Wisconsin, Pennsylvania và Michigan khỏi bản đồ bầu cử của ông Trump trên con đường duy trì sự tại vị ở Nhà Trắng.

Nhưng nhiệm kỳ tổng thống của ông sẽ rực sáng hay tàn lụi là nhờ vào khả năng thu hẹp sự bất bình đẳng ở một quốc gia mà ở kỳ nghỉ Lễ Tạ ơn cuối cùng của thời đại của ông Trump, Chỉ số Công nghiệp Dow Jones đã chạm mốc lịch sử với 30.000 điểm ngay cả khi số người xếp hàng ngày một đông tại các ngân hàng thực phẩm ở các thành phố lớn, từ New York đến Dallas vì họ không có đủ ăn.

Về lâu dài, nhóm điều hành kinh tế của ông Biden - sau hai nhiệm kỳ tổng thống trong đó sự bất bình đẳng đã vọt tăng bất chấp sự mở rộng kinh tế lớn đã mang lại lợi ích cho các tầng lớp sở hữu cổ phiếu - phải chứng minh được rằng họ sẽ giữ được lời hứa nâng cao chất lượng sống cho tầng lớp trung lưu trong một thế giới toàn cầu hóa, chứ không phải chỉ là những khẩu hiệu suông được các chính trị gia lão luyện tung ra trên con đường tranh cử của mình.

Tạo ra sự thay đổi xã hội

Khi thông tin về những người trong đội ngũ điều hành kinh tế của ông Biden được đưa ra, nhiều người tin rằng cựu phó tổng thống Mỹ có kế hoạch giữ lời hứa của mình với người lao động Mỹ và đáp lại niềm tin của các liên đoàn lao động từ lâu đã ủng hộ các chiến dịch chính trị của ông.

Bản thân bà Janet Yellen đã bắt đầu sự nghiệp chính trị của mình với tư cách là một nhà kinh tế lao động và bà đã nổi tiếng với việc luôn tìm các phương cách, biện pháp để chắn đỡ cho những người dễ bị tổn thương nhất trong các cú sốc về kinh tế. Cecilia Rouse, người được ông Biden chọn làm Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế cũng là một nhà kinh tế lao động và bà tuyên bố sẽ vận dụng các chế tài nghiêm khắc nhằm tạo ra sự thay đổi trong xã hội.

Trong một bài báo trên tạp chí Democracy vào tháng 6, Neera Tanden, người được Biden đề cử làm giám đốc ngân sách của mình, đã viết rằng đại dịch đã phơi bày "sự méo mó đạo đức" của hệ thống kinh tế Hoa Kỳ.

"Để sửa chữa những gì bị hỏng và xây dựng lại mạnh mẽ hơn trước, chúng ta cần một hợp đồng xã hội mới cho Thế kỷ 21, một hợp đồng cập nhật các 'thỏa thuận mới'", bà Tanden viết.

"Đã đến lúc phải suy nghĩ lại về mối quan hệ giữa cá nhân, công ty và chính phủ của chúng ta, vốn luôn được coi là một 'món hời' cho những người lợi dụng và được hưởng thứ đó"

Thử nghiệm trước mắt nhất mà nhóm điều hành kinh tế của Biden phải đối mặt là tình hình kinh tế vốn đã rất tồi tệ có thể sẽ còn tồi tệ hơn nhiều khi ông nhậm chức vào ngày 20 tháng 1, sau các đợt hoành hành của đại dịch vào mùa thu và mùa đông.

Sự hồi sinh của COVID-19, khiến nhiều nhà hàng và doanh nghiệp đã phải vật lộn để hồi sinh trong mùa hè có khả năng lại phải đóng cửa, đồng nghĩa với việc nền kinh tế sẽ khó tăng trưởng và tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng trong quý đầu tiên của 2021.

Ông Biden ở một tình huống tương tự như Tổng thống Franklin Roosevelt đã từng phải đối mặt khi ông đắc cử vào năm 1932-33 và phải đối phó với cuộc Đại suy thoái xuất hiện từ thời của Tổng thống tiền nhiệm Herbert Hoover. Nhưng không giống như FDR, khó có chuyện ông Biden sẽ xoay sở để thông qua luật thay đổi quốc gia nhằm chấm dứt cơn bão kinh tế.

Phương án tốt nhất là nếu đảng Dân chủ bằng cách nào đó có thể giành chiến thắng trong hai cuộc bầu cử sắp diễn ra ở Georgia vào tháng Giêng, ông Biden sẽ có một Thượng viện có tỷ lệ 50-50 đại diện của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa. Như vậy, Phó Tổng thống đắc cử Kamala Harris có thể xoay sở được tình thế theo cách của mình.

Thượng viện hiện do Thượng nghị sĩ Mitch McConnell (phe Cộng hòa) đứng đầu có thể vẫn duy trì được cán cân nghiêng về phía đảng Cộng hòa và như vậy, một gói kích thích kinh tế lớn khó có thể đạt được sự đồng thuận.

Đã có những dấu hiệu cho thấy GOP (đảng Cộng hòa) sẽ nghiêm khắc hơn đối với kỷ luật ngân sách, sau bốn năm áp dụng các chính sách của Trump khiến thâm hụt ngân sách quá lớn, điều thường xảy ra trong thời kỳ suy thoái kinh tế.

Ngay cả một biện pháp ngắn hạn nhỏ cũng có thể giúp hàng triệu người Mỹ bị tổn thương bởi đại dịch vững vàng hơn khi chính phủ Mỹ cung cấp các gói kích thích kinh tế giúp các doanh nghiệp nhỏ trụ vững trong suy thoái, giúp người thuê nhà không bị đuổi ra ngoài đường và kéo dài thời gian cung cấp trợ cấp thất nghiệp cho người lao động mất việc.

'Nửa ổ bánh mì' còn hơn không

Hạ viện Dân chủ và Thượng viện Đảng Cộng hòa trong nhiều tuần qua đã không thể thống nhất về quy mô hoặc việc bổ sung gói hỗ trợ cứu trợ Covid-19 mới.

Nhu cầu cấp bách đến nỗi một số đảng viên Dân chủ đã bắt đầu nhón gót trước những lời chỉ trích bất thường đối với Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, người cho rằng các đề xuất của đảng Cộng hòa không cung cấp đủ mức độ hoặc thời gian hỗ trợ mà người Mỹ cần.

Austan Goolsbee, một cố vấn kinh tế cấp cao trong chính quyền Obama, nói với nhà báo Manu Raju của CNN hôm Chủ nhật vừa rồi rằng "con virus thực sự là ông chủ của nền kinh tế" và nguy cơ xảy ra suy thoái kép đối với nền kinh tế Mỹ là rất hiện hữu.

"Nếu phải chấp nhận một nửa ổ bánh, thì họ nên chấp nhận một nửa ổ bánh. Và sau đó chúng ta hãy cố gắng lấy một nửa ổ bánh khác. Điều quan trọng thực sự bây giờ là cho đi và hành động. Tôi ước cả hai phía đều có thể thấy điều đó", ông nói.

Ông McConnell cho biết hôm thứ Hai rằng vẫn có khả năng đạt một thỏa thuận kinh tế trong những ngày hoạt động cuối cùng của Quốc hội cũ.

"Chúng ta hãy hy vọng các đồng nghiệp của chúng tôi ở cấp cao nhất của Đảng Dân chủ cuối cùng có thể nghe thấy các thành viên của chính họ và ngừng ngăn chặn các gói kích thích trị giá hàng trăm tỷ USD mà đảng Cộng hòa đã sẵn sàng thực hiện trong nhiều tháng", đại diện đảng Cộng hòa của bang Kentucky nói.

Ông Biden có một lịch sử đầy kinh nghiệm về các cuộc ngăn chặn giao dịch với Thượng nghị sĩ McConnell và ông sẽ nhậm chức với quyền lực của một vị tổng thống mới.

Ông sẽ không chỉ tìm kiếm sự giúp đỡ ngắn hạn cho những người thất nghiệp và các doanh nghiệp bị đóng cửa mà quan trọng hơn là tìm kiếm nguồn tài trợ khổng lồ cho các bang bị chính quyền của ông Trump từng bỏ rơi.

Ông có kế hoạch đầy tham vọng về một hệ thống xét nghiệm và theo dõi mới để làm chậm sự phát tán của vi rút corona, duy trì các chương trình tiêm chủng trị giá hàng trăm triệu USD. Và vào thời điểm Biden tuyên thệ nhậm chức, nhiều trẻ em Mỹ sẽ phải nghỉ học trong 10 tháng khi mà các quan chức giáo dục cho rằng họ vẫn thiếu sự giúp đỡ của liên bang để giúp các hoạc sinh trở lại lớp học một cách an toàn.

Tuy nhiên, ông Biden sẽ có lợi thế khi có thể tranh luận với Quốc hội rằng một gói kinh tế mới sẽ là cầu nối cho những thời điểm tốt đẹp hơn trong tương lai gần, nhờ vào những tin tức đáng khích lệ về hiệu quả của vắc xin được phát triển dưới thời chính quyền của ông Trump.

Trong khi nhiều tháng phải chịu đựng khổ đau, chết chóc và thiếu thốn kinh tế vẫn còn ở phía trước, đảng Dân chủ sẽ tiếp quản Nhà Trắng với kỳ vọng rằng một số mặt của cuộc sống sẽ trở lại bình thường vào thời điểm từ giữa năm nay. Nếu có một sự bùng nổ về nhu cầu bị dồn nén trong thời gian qua, ông Biden sẽ bước vào một năm bầu cử giữa nhiệm kỳ với một thành công kép: vừa đánh bại được đại dịch, vừa cứu vớt được nền kinh tế.

Nhưng lúc đó ông sẽ bước vào giai đoạn hai, giai đoạn phức tạp hơn cho toàn bộ nhóm điều hành kinh tế đất nước: tái định hình lại nền kinh tế và hỗ trợ tốt hơn cho những người yếu thế, nghèo khó hơn trong xã hội, thứ mà bất cứ vị tổng thống Mỹ hiện đại nào cũng mong muốn nhưng chưa từng làm được.

Với những trở ngại ngắn hạn và dài hạn trong chương trình hành động của mình, trong một điều kiện kinh tế-xã hội đầy khó khăn, ông Biden có lẽ khó có sự lựa chọn nào tốt hơn ngoài sử dụng bà Yellen, người nếu được Thượng viện thông qua, sẽ là nữ Bộ trưởng Tài chính đầu tiên của Hoa Kỳ.

Cựu chủ tịch Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) là người được cả lưỡng hội kính trọng và đây sẽ là lợi thế giúp bà dễ dàng hơn trong việc tạo ra một gói kích thích kinh tế mới. Kiến thức và mối quan hệ tốt đẹp của bà với Fed cũng sẽ rất hữu ích trong việc tối đa hóa 'cú đấm' có một không hai mà cả Kho bạc và Ngân hàng trung ương có thể sử dụng để tái khởi động nền kinh tế.

Việc đề cử bà Yellen cũng được nhiều người tiến bộ hoan nghênh bởi đây là một sự cân nhắc đáng kể nhằm lôi kéo các nhóm chính trị có ý thức hệ khác nhau trong ngay chính đảng Dân chủ lại gần với nhau hơn.

Bài liên quan

'Trung Quốc sẽ phải dè chừng ông Biden hơn Donald Trump'

Chính sách thuế quan của Donald Trump đối với Trung Quốc sẽ là 'đòn bẩy' cần thiết cho ông Biden

Ông Biden làm thế nào để khôi phục khả năng lãnh đạo toàn cầu của Hoa Kỳ thời kỳ hậu Donald Trump?

Ông Biden nhắm bà Janet Yellen làm Bộ trưởng Tài chính Mỹ