Sau hai vụ tai nạn chết người liên tiếp chỉ trong vòng hơn 5 tháng liên quan tới các máy bay 737 Max 8, hãng sản xuất máy bay danh tiếng đang thấy mình đứng ở một vị thế rất bấp bênh.

Thiệt hại sẽ như thế nào?

Thiệt hại do các vụ tai nạn gây ra cho Boeing sẽ phụ thuộc vào phát hiện của các nhà điều tra, ông Henry Harteveldt, người sáng lập công ty nghiên cứu du lịch Atherehere Research Group cho biết.

"Điều này chắc chắn làm tổn hại danh tiếng của Boeing," ông nói. "Câu hỏi đặt ra là, các cuộc điều tra ở Indonesia và Ethiopia sẽ tiết lộ bằng chứng thuyết phục như thế nào về những gì có thể gây ra những vụ tai nạn đó?".

Các nhà điều tra có thể tìm thấy các bằng chứng rằng Lion Air và Etopian Airlines, các hãng hàng không liên quan đến các vụ tai nạn, đã không đào tạo phi công của họ đúng cách. Họ cũng có thể kết luận rằng các vụ tai nạn xảy ra vì những lý do ngoài tầm kiểm soát của Boeing hoặc của các hãng hàng không.

Nhưng kết quả tồi tệ nhất sẽ đến với Boeing, khi mà các nhà điều tra có thể thấy rằng nhà sản xuất hàng không vũ trụ "cố tình làm tắt" với hướng dẫn sử dụng, quy trình đào tạo hoặc bất cứ điều gì khác liên quan đến máy bay 737 Max của họ. Lúc đó, các hãng hàng không có thể mất niềm tin vào Boeing, ông Harteveldt nói. Và hậu quả là các hãng hàng không có thể hủy đơn đặt hàng cho dòng máy bay 737 Max hoặc các dòng máy bay khác của Boeing.

"Boeing có một danh tiếng tuyệt vời trong việc thiết kế máy bay, nhưng đó không phải là một tổ chức hoàn hảo", ông Harteveldt nói.

Boeing từ chối yêu cầu bình luận về điều này.

Không có gì đảm bảo rằng các điều tra viên sẽ tìm ra nhiều lỗi của một bên này hơn so với các bên khác.

Bồi thường cho các hãng hàng không?

Trong lúc Mỹ tuyên bố các máy bay dòng 737 Max sẽ bị tạm ngừng bay cho đến ít nhất tháng Năm thì một số hãng hàng không nói sẽ tìm kiếm bồi thường trong lúc Boeing tạm ngừng việc giao hàng, hãng tin BBC viết.

Hiện toàn cầu có 370 máy bay này đang hoạt động, trong khi Boeing đã nhận đơn đặt hàng lên tới 5.000 chiếc. Mỗi máy bay có giá khoảng 45-50 triệu USD.

Boeing hiện tạm thời ngừng giao hàng, mặc dù sẽ vẫn làm máy bay này.

Theo BBC, một số khách hàng cân nhắc việc hủy đơn đặt hàng. Garuda Indonesia nói có thể sẽ hủy đơn hàng 20 máy bay trong khi hãng VietJet của Việt Nam nói đơn hàng 25 tỉ USD sẽ phụ thuộc kết quả điều tra.

Hiện nay, loại máy bay 320 Neo của Airbus là đối thủ trực tiếp của dòng Boeing 737 Max.

Tuy nhiên, không đơn giản một sớm một chiều để một hãng bay đổi từ Boeing sang Airbus hay ngược lại. Đó là vì một đơn hàng có thể mất nhiều năm trước khi hoàn tất. Ngoài ra, còn là vấn đề đào tạo phi công.

Hệ thống điều khiển của hai hãng này khác nhau. Phi công cần có bằng chứng nhận trước khi được lái máy bay hãng khác, nên không dễ dàng.

Nếu 737 Max bị ngừng trong thời gian dài, khách hàng có thể yêu cầu đàm phán lại, khiến Boeing bị ảnh hưởng thu nhập.

Theo BBC, một số hãng hàng không nói sẽ đòi bồi thường. Các hãng hàng không như Norwegian Air và Smartwings nghe nói đang đòi Boeing trả tiền.

Nhưng có lẽ Boeing sẽ đủ tiền để vượt qua khó khăn, vẫn theo nhận định của BBC.

Do hiện nay có ít máy bay 737 Max đang vận hành, và lệnh ngừng bay xảy ra trong thời điểm không phải là cao điểm trong năm, nên ảnh hưởng cho tới giờ vẫn chưa lớn.

Tuy nhiên, nếu tình trạng ngừng bay kéo dài, tình hình sẽ phức tạp hơn.

Theo BBC, trong giai đoạn bận rộn, các hãng bay có thể thuê máy bay từ các công ty chuyên biệt. Nếu 'thuê ướt', tức là máy bay cho thuê gồm cả phi hành đoàn, chi phí bảo trì và bảo hiểm, thì có thể tốn khoảng 3.000 USD một giờ cho loại máy bay 737-800.

Hoặc nếu chỉ thuê riêng máy bay không tính dịch vụ, thì mỗi tháng tốn khoảng 230.000 tới 330.000 USD.

Cổ phiếu Boeing đã mất khoảng 10% từ khi xảy ra tai nạn, tương đương 25 tỉ USD về giá trị thị trường.

Ảnh hưởng lâu dài tới Boeing còn phụ thuộc nguyên nhân tai nạn. Nếu là lỗi phần mềm, việc này sẽ nhanh và ít tốn kém hơn lỗi thiết kế.

Nhưng điều khó nhất đối với Boeing là việc khôi phục niềm tin.

Năm 2013, máy bay 787 của Boeing bị ngừng bay do cháy pin. Nó được sửa, và sau đó tiếp tục nhận được các đơn đặt hàng lớn.

Một quyết định không bình thường

Các tình huống đằng sau quyết định của Hoa Kỳ đối với máy bay 737 Max là không bình thường, ông Harteveldt nói, và nó có thể đã bị ảnh hưởng bởi áp lực quốc tế.

Trong những ngày trước khi Tổng thống Donald Trump ban hành lệnh buộc hạ cánh các máy bay 737 Max, nhiều quốc gia khác như Trung Quốc, Úc, Anh và Pháp, đã ra lệnh cấm bay tại nước của họ.

"Bạn đã thấy có một Tổng thống nào của Hoa Kỳ ra lệnh buộc các máy bay hạ cánh. Tôi nghĩ ngài Tổng thống nghĩ là nước Mỹ phải hành động bởi nếu không họ sẽ bị nhìn một cách khác thường trên bình diện quốc tế", ông Harteveldt nói.

Ông Harteveldt cũng nói thêm Cơ quan Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) muốn đưa ra quyết định buộc hạ cánh các máy bay còn đang vận hành trên các số liệu và dữ liệu cho thấy họ phải làm như vậy, và đảm bảo điều đó không gây bất tiện cho hành khách cũng như các hãng hàng không với một lý do chính đáng. Trong trường hợp này, phải có một quyết định khác thay cho cơ quan này.

"Tôi thích FAA hành động một cách khách quan, độc lập, dựa trên kết luận của chính họ chứ không phải bị buộc phải làm điều đó trong quyết định tất cả máy bay liên quan phải hạ cánh. Tôi không muốn bất cứ hành khách hoặc phi hành đoàn nào cảm thấy khó chịu, nhưng cũng không thích các phản ứng bị giật dây bởi một phía khác", ông Harteveldt nói.

Bài liên quan

Vì sao các hãng hàng không thích dòng máy bay Boeing 737 Max?

Boeing ngừng bàn giao máy bay 737 MAX sau tai nạn ở Ethiopia

Boeing 737 Max bị cấm bay, du lịch đường hàng không có bị rối loạn?

Khủng hoảng 737 Max lan rộng khi Boeing mất hơn 25 tỷ USD giá trị thị trường