Không gian phát triển mới cho kỷ nguyên vươn mình

Có những thời khắc trong lịch sử dân tộc mà mọi sự chuyển động dường như cùng hội tụ để mở ra một chương mới. Sự kiện Việt Nam tiến hành sáp nhập các tỉnh nhằm hình thành những không gian phát triển rộng lớn hơn chính là một thời khắc như vậy. Đây vừa là việc điều chỉnh địa giới hành chính, vừa là sự tái cấu trúc tầm vóc - tái định hình bản đồ phát triển của đất nước cho nhiều thập kỷ tới.

Trong lời hiệu triệu gần đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã kêu gọi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân bước vào một kỷ nguyên vươn mình. Kỷ nguyên ấy không thể chỉ được khơi dậy bằng nhiệt huyết và ý chí, mà cần một "sân khấu” đủ lớn, một "trường lực” đủ mạnh để mọi nguồn lực quốc gia được giải phóng và cộng hưởng. Việc hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh chính là bước đi đầu tiên để tạo ra sân khấu đó. thống, mở ra cơ hội để đồng bộ hóa quy hoạch, liên thông hạ tầng và triển khai các chiến lược phát triển dài hạn mà trước đây khó có thể thực hiện trọn vẹn.

Không gian phát triển mới sau sáp nhập sẽ không còn bị giới hạn bởi ranh giới tỉnh nhỏ hẹp, mà trở thành những thực thể kinh tế - xã hội có quy mô đủ lớn, sức hấp dẫn đủ mạnh và năng lực liên kết đủ sâu để cạnh tranh trong khu vực và thế giới. Đây là sự thay đổi mang tính hệ

Sự kiện này là tín hiệu mạnh mẽ rằng Việt Nam đã sẵn sàng bước vào một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên mà tầm vóc không gian phát triển sẽ song hành cùng tầm vóc khát vọng dân tộc, và ở đó, mỗi vùng đất không chỉ là một đơn vị hành chính, mà là một cực tăng trưởng của quốc gia.

Khái niệm "không gian phát triển mới”

Khi nói đến không gian phát triển mới, chúng ta không chỉ hình dung bản đồ địa lý mở rộng sau sáp nhập tỉnh. Đây là một khái niệm bao trùm cả chiều rộng vật chất lẫn chiều sâu thể chế, kinh tế và xã hội - một không gian mà ở đó mọi nguồn lực được tổ chức lại và vận hành hiệu quả hơn, tạo ra giá trị lớn hơn cho đất nước.

Trước hết, không gian phát triển mới mang ý nghĩa vật lý, với địa giới hành chính được hợp nhất để hình thành những đơn vị lãnh thổ có quy mô dân số, diện tích và GDP đủ lớn để tạo sức cạnh tranh. Chẳng hạn, sau sáp nhập, nhiều tỉnh mới sẽ có dân số từ 3-5 triệu người, diện tích hàng chục nghìn km2, tương đương hoặc vượt quy mô của một số quốc gia như Slovenia (2,1 triệu dân, 20.000 km2) hay Qatar (2,7 triệu dân, 11.000 km2). Với quy mô này, thị trường nội vùng sẽ có dung lượng tiêu dùng lớn hơn gấp nhiều lần trước đây; chi phí vận tải, logistics giảm nhờ hạ tầng liên thông; và điều kiện để hình thành các cực kinh tế - đô thị có sức hút đầu tư nước ngoài trở nên khả thi hơn.

Không gian mới còn sâu hơn về quyền năng quản trị và sáng tạo chính sách. Kinh nghiệm của Trung Quốc trong việc hợp nhất các đơn vị hành chính để hình thành "thành phố cấp tỉnh” cho thấy, khi được phân quyền mạnh mẽ, các địa phương có thể rút ngắn thời gian phê duyệt dự án từ 2-3 năm xuống còn chưa đầy 1 năm, đồng thời xây dựng được các chính sách phát triển đặc thù. Ở Việt Nam, khi chính quyền cấp tỉnh hợp nhất được trao thẩm quyền cao hơn, việc triển khai quy hoạch, thu hút đầu tư và thực hiện các dự án hạ tầng chiến lược sẽ diễn ra nhanh hơn và đồng bộ hơn, tránh được tình trạng mỗi địa phương một chính sách gây cản trở liên kết vùng.

Quan trọng hơn, đây là một không gian kinh tế - xã hội mang sức mạnh cộng hưởng, nơi hội tụ đa dạng nguồn lực về con người, tài nguyên, hạ tầng và văn hóa. Nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới cho thấy, các vùng kinh tế có quy mô dân số từ 5 triệu người trở lên và kết nối hạ tầng tốt thường đạt tốc độ tăng trưởng GDP bình quân cao hơn 1,5-2 điểm phần trăm so với trung bình quốc gia.

Sự hội tụ nguồn lực này tạo sức hút đầu tư mạnh hơn, đồng thời thúc đẩy đổi mới sáng tạo nhờ sự tương tác giữa các trung tâm nghiên cứu, doanh nghiệp và trường đại học. Sự giao thoa văn hóa giữa các địa phương trong cùng một không gian mới cũng làm giàu bản sắc, tăng tính năng động và tinh thần hợp tác, góp phần tạo ra một môi trường xã hội thuận lợi cho phát triển.

Vì vậy, không gian phát triển mới không chỉ là một "địa giới mới” trên bản đồ, mà là một cấu trúc phát triển hoàn toàn mới, nơi quy mô, thể chế và động lực kinh tế - xã hội được tái cấu trúc để tạo ra tốc độ tăng trưởng nhanh hơn và chất lượng phát triển cao hơn, xứng đáng là bệ phóng cho kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Tại sao sáp nhập tỉnh gắn với kỷ nguyên vươn mình

Mọi kỷ nguyên phát triển đều đòi hỏi một cấu trúc không gian đủ rộng và đủ mạnh để chứa đựng những tham vọng lớn. Việc sáp nhập tỉnh không chỉ là sự kiện hành chính, mà còn là cách Việt Nam tự mở rộng "sân khấu” cho một tầm vóc mới trên bản đồ kinh tế thế giới. Khi các tỉnh nhỏ, phân mảnh được hợp nhất, quy mô kinh tế và thị trường lập tức được nâng lên. Ví dụ, một tỉnh mới sau sáp nhập ở miền Bắc có thể đạt GDP trên 300.000 tỷ đồng (khoảng 12-13 tỷ USD), tương đương quy mô kinh tế của Lào hoặc Campuchia. Quy mô dân số trên 4-5 triệu người sẽ giúp thị trường nội địa đủ lớn để thu hút những dự án công nghiệp, dịch vụ và hạ tầng quy mô hàng tỷ USD mà trước đây khó khả thi.

Sáp nhập tỉnh cũng giúp nâng cao hiệu quả quản trị và sử dụng nguồn lực. Theo tính toán của Bộ Nội vụ, việc hợp nhất có thể tinh giản hàng trăm vị trí lãnh đạo cấp sở, phòng, đồng thời tiết kiệm hàng nghìn tỷ đồng chi thường xuyên mỗi năm.

Khoản tiết kiệm này nếu được tái phân bổ cho hạ tầng, giáo dục hay đổi mới sáng tạo sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa tích cực hơn nhiều so với duy trì một bộ máy phân tán.

Kinh nghiệm từ Nhật Bản cho thấy, việc giảm số lượng đơn vị hành chính thông qua sáp nhập giai đoạn 1999-2010 đã giúp chính quyền địa phương giảm 20% chi phí quản lý, đồng thời tăng khả năng đầu tư vào các dự án quy mô vùng. Việt Nam, nếu đi đúng hướng, hoàn toàn có thể tái tạo hiệu quả này.

Quan trọng hơn, quyết sách sáp nhập tỉnh tạo tiền đề cho chiến lược phát triển vùng liên kết. Khi rào cản hành chính được gỡ bỏ, các địa phương trong cùng không gian mới có thể chia sẻ chuỗi cung ứng, hệ thống logistics và thị trường lao động. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) ước tính, các nền kinh tế có mức độ liên kết vùng cao thường đạt năng suất lao động cao hơn từ 15-25% so với các nền kinh tế bị phân mảnh. Đây chính là "đòn bẩy” để không gian mới trở thành động lực tăng trưởng, đưa cả quốc gia tiến vào kỷ nguyên vươn mình.

Các trụ cột để biến không gian mới thành động lực bứt phá

Trụ cột thứ nhất là quy hoạch chiến lược.

Ngân hàng Thế giới khuyến nghị rằng, các vùng phát triển hiệu quả thường lập quy hoạch tích hợp với tầm nhìn ít nhất 20 năm, trong đó xác định rõ hành lang kinh tế, trung tâm tăng trưởng và ưu tiên ngành mũi nhọn. Sau sáp nhập, nếu Việt Nam triển khai quy hoạch theo chuẩn quốc tế, những không gian mới có thể đạt tốc độ tăng trưởng GDP bình quân cao hơn từ 1,5-2 điểm phần trăm so với mức hiện tại.

Trụ cột thứ hai là cải cách thể chế và quản trị. Các nghiên cứu của OECD chỉ ra rằng, phân quyền và phân cấp hợp lý giúp rút ngắn thời gian xử lý thủ tục đầu tư từ trung bình 200 ngày xuống còn 100-120 ngày, đồng thời tăng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công thêm 15-20%.

Điều này đặc biệt quan trọng khi các tỉnh hợp nhất cần triển khai các dự án hạ tầng chiến lược và thu hút vốn FDI quy mô lớn.

Trụ cột thứ ba là kết nối hạ tầng và công nghệ.

Hiện nay, chi phí logistics của Việt Nam chiếm khoảng 16-17% GDP, cao hơn mức trung bình 10-12% của thế giới. Việc đầu tư đồng bộ giao thông liên vùng, các trung tâm logistics hiện đại và hạ tầng số sẽ không chỉ giảm chi phí này mà còn nâng cao sức cạnh tranh xuất khẩu. Báo cáo của McKinsey cho thấy, giảm được 1% chi phí logistics có thể làm GDP tăng thêm khoảng 0,5 điểm phần trăm.

Trụ cột thứ tư là nguồn nhân lực và văn hóa đổi mới sáng tạo. Việt Nam hiện có khoảng 51 triệu lao động, nhưng chỉ 26% được đào tạo kỹ thuật hoặc chuyên môn. Không gian mới, nếu đầu tư mạnh vào giáo dục - đào tạo và kết nối với các trung tâm nghiên cứu, có thể nâng tỷ lệ lao động qua đào tạo lên 40% trong vòng một thập kỷ, qua đó nâng năng suất lao động toàn vùng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Không gian phát triển mới và vị thế quốc gia

Không gian phát triển mới chính là nền tảng để Việt Nam chuyển từ tăng trưởng dựa vào chiều rộng sang chiều sâu. Khi mỗi không gian mới đạt quy mô GDP từ 10-15 tỷ USD và tốc độ tăng trưởng ổn định trên 8%/năm, quốc gia sẽ tiến gần hơn tới mục tiêu trở thành nước thu nhập cao vào năm 2045.

Sự hợp nhất này cũng mở đường cho Việt Nam tạo ra các "cực tăng trưởng quốc tế”. Nếu một số không gian phát triển mới tập trung vào công nghệ cao, năng lượng tái tạo, logistics hay tài chính, Việt Nam hoàn toàn có thể cạnh tranh với các trung tâm kinh tế trong ASEAN như Bangkok, Jakarta hay Kuala Lumpur. Kinh nghiệm của Thâm Quyến (Trung Quốc) cho thấy, chỉ trong ba thập kỷ, từ một thị trấn nhỏ, nơi này đã trở thành thành phố GDP hơn 500 tỷ USD nhờ quy mô đủ lớn, thể chế đặc thù và kết nối toàn cầu mạnh mẽ.

Xa hơn, các không gian mới sẽ góp phần tái định vị Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu. Khi hội tụ được nhân tài, công nghệ và vốn đầu tư quốc tế, Việt Nam không chỉ là nơi sản xuất, mà còn có thể trở thành trung tâm thiết kế, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo. Điều này vừa nâng vị thế kinh tế, vừa khẳng định tầm vóc chiến lược của quốc gia trên trường quốc tế.

Hóa giải thách thức - Nắm bắt thời cơ

Không gian phát triển mới chỉ thực sự trở thành động lực bứt phá khi chúng ta biết cách biến tiềm năng thành sức mạnh hiện thực.

Quá trình sáp nhập tỉnh sẽ đối mặt với không ít thách thức: khoảng thời gian quá độ trong tổ chức bộ máy; nguy cơ xung đột lợi ích cục bộ; sự chênh lệch về trình độ phát triển giữa các khu vực trong cùng một đơn vị hành chính mới; và cả tâm lý lo ngại trước thay đổi. Nếu không xử lý khéo léo, những yếu tố này có thể làm giảm hiệu quả của quyết sách.

Để hóa giải thách thức, cần một tầm nhìn nhất quán và một ý chí chính trị kiên định.

Chính quyền tại các không gian mới phải nhanh chóng ổn định bộ máy, bảo đảm mọi hoạt động công vụ diễn ra trôi chảy; đồng thời, thiết lập cơ chế đối thoại và đồng thuận xã hội để gắn kết các cộng đồng trong vùng. Quy hoạch phát triển cần được triển khai sớm và đồng bộ, đi kèm những dự án hạ tầng chiến lược, chính sách thu hút đầu tư và chương trình phát triển nguồn nhân lực.

Khi thách thức được xử lý, cánh cửa cơ hội sẽ mở rộng. Không gian phát triển mới có thể trở thành bệ phóng để Việt Nam bước vào giai đoạn tăng trưởng nhanh và bền vững, đủ sức cạnh tranh toàn cầu. Đây là thời điểm chúng ta cần nắm bắt với tinh thần hành động quyết liệt, tư duy đổi mới và khát vọng vươn cao.

Như lời hiệu triệu của Tổng Bí thư Tô Lâm, kỷ nguyên vươn mình đã bắt đầu. Không gian phát triển mới chính là sân khấu của kỷ nguyên ấy - nơi mọi nguồn lực quốc gia hội tụ, mọi tiềm năng được khơi dậy, và mọi khát vọng được chắp cánh để Việt Nam tiến bước vững chắc vào tương lai.