Jason Patton, một nhà địa vật lý làm việc cho công ty tư vấn Temblor và giảng dạy tại Đại học Humboldt bang California cho biết: "Chúng tôi từng nghĩ cơn địa chấn có thể gây ra sóng thần, nhưng không nghĩ cơn sóng thần nó lớn như vậy".

Ông nói thêm: "Khi những sự kiện như thế này xảy ra, chúng tôi có nhiều cơ hội khám phá thêm những điều mà chúng tôi chưa từng thấy trước đây".

Trận động đất 7,5 độ richter tấn công vào chiều tối, tập trung dọc theo bờ biển của đảo Sulawesi cách thành phố biển Palu của Indonesia khoảng 80 km về phía bắc. Ngay sau đó, trong vòng 30 phút, đợt sóng cao tới 5 mét tràn vào thành phố, phá hủy các tòa nhà, xe cộ và giết chết hàng trăm người.

Số người thiệt mạng tăng cao cũng có thể cho thấy việc Indonesia thiếu hệ thống tiên tiến để phát hiện và cảnh báo sóng thần, các chuyên gia về sóng thần cho biết.

Các cư dân ở Sulawesi, kể cả thành phố Donggala, cũng bị sóng thần tấn công, mặc dù vẫn còn rất ít thông tin về mức độ hủy diệt và số người chết bên ngoài thành phố Palu.

Sóng thần thường là kết quả của các trận động đất cực lớn, khi các phần lớn của lớp vỏ trái đất bị biến dạng, di chuyển theo chiều dọc. Sau đó đột nhiên chiếm chỗ của một lượng nước lớn, tạo ra sóng có thể di chuyển với tốc độ cao trên đại dương.

Sóng thần Sulawesi được cho là đã di chuyển với tốc độ lên tới 800 kilomet mỗi giờ.

Thảm họa sóng thần Indonesia năm 2004, có sóng cao tới 30 mét và đã giết gần 1/4 triệu người từ Indonesia đến Nam Phi, hậu quả từ trận động đất mạnh 9,1 độ richter ở Sumatra.

Ngược lại, động đất vào hôm 28/9 là chuyển động trái đất phần lớn nằm ngang. Loại chuyển động đó thường không tạo ra sóng thần. Nhưng trong những hoàn cảnh nhất định thì lại có thể, Patton nói.

Khả năng là sóng thần đã được tạo ra gián tiếp. Sự rung chuyển dữ dội trong trận động đất có thể đã gây ra một vụ lở đất dưới đáy biển, có thể di chuyển nước và tạo ra sóng. Những sự kiện như vậy không phải là hiếm, chẳng hạn trong trận động đất 9,9 độ richter ở Alaska.

Patton cho biết, sự kết hợp của các yếu tố có thể đã góp phần gây ra sóng thần. Sóng thần cũng có thể bị ảnh hưởng bởi vị trí của Palu ở cuối một vịnh hẹp. Đường bờ biển và các đường của đáy vịnh có thể tập trung năng lượng sóng và dẫn nó lên vịnh, tăng chiều cao sóng khi nó tiếp cận bờ.

Hiệu ứng như vậy cũng đã từng xuất hiện trước đây. Thành phố Crescent, California, đã bị ảnh hưởng bởi hơn 30 cơn sóng thần, bao gồm một trận động đất sau trận động đất Alaska năm 1964, trong đó có 11 người thiệt mạng, vì các đường của đáy biển trong khu vực, địa hình và vị trí của thành phố.

Với sóng thần tạo ra rất gần với Palu, có rất ít thời gian để mọi người trốn thoát. Một cảnh báo sóng thần đã được ban hành bởi chính phủ và đã được dỡ bỏ khoảng nửa giờ sau trận động đất, rõ ràng là sau khi sóng thần tấn công Palu. 

Indonesia chỉ sử dụng địa chấn, thiết bị hệ thống định vị toàn cầu và đồng hồ đo triều để phát hiện sóng thần nhưng hiệu quả hạn chế, theo Louise Comfort, giáo sư tại trường đại học Pittsburgh. Bà đã tham gia vào một dự án mang các cảm biến sóng thần mới đến Indonesia.

Tại Hoa Kỳ, Cơ quan quản lý khí quyển và đại dương quốc gia có mạng lưới cảm biến 39 tinh vi ở đáy đại dương có thể phát hiện những thay đổi áp suất cực nhỏ cho thấy sự lan truyền của sóng thần. Dữ liệu sau đó được chuyển tiếp qua vệ tinh và được phân tích, và nếu thấy cần thiết, sẽ đưa ra lời cảnh báo.

Giáo sư Comfort cho biết, Indonesia có một mạng lưới 22 cảm biến tương tự nhưng chúng không còn được sử dụng nữa vì chúng không còn được sử dụng hoặc bị hỏng hóc.

Dự án mà bà đang thực hiện sẽ mang lại một hệ thống mới cho Indonesia có thể sử dụng thông tin dưới biển để tránh việc sử dụng phao trên bề mặt có thể bị phá hoại hoặc bị tàu biển đâm và gây hư hỏng.

Giáo sư Comfort cho biết bà đã thảo luận dự án này với ba cơ quan chính phủ Indonesia. Kế hoạch để thiết lập một nguyên mẫu của hệ thống ở miền tây Sumatra đã được giữ kín cho tới tháng trước. 

"Thật là đau lòng khi bạn có công nghệ ở đó nhưng sóng thần sẽ lại xảy ra", bà nói.

(Theo SMH)

Bài liên quan

Động đất và sóng thần tại Indonesia: Số người thiệt mạng tăng lên 1.200 người

[Ảnh] Cảnh hoang tàn sau trận động đất và sóng thần tại Indonesia

Ít nhất 30 người chết vì động đất và sóng thần ở Indonesia

Sau khi đồng rupi mất giá kỷ lục, Indonesia vạch đối sách bảo vệ giá trị đồng nội tệ