Khủng hoảng do dịch COVID-19 gây ra có cấu trúc dai dẳng và bất định đối với kinh tế thế giới nói chung và kinh tế Việt Nam nói riêng. Theo dự báo, sẽ phải mất rất lâu để nền kinh tế Việt Nam trở lại như trước đại dịch.

Nhadautu.vn đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo - Trưởng khoa Tài chính của Trường Đại học Kinh tế TP.HCM – xung quanh vấn đề này.

Nhìn lại những gì đã xảy ra trong 4 tháng đầu năm, ông dự báo kinh tế toàn cầu sẽ mất bao lâu để phục hồi?

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo: Khủng hoảng do COVID-19 gây ra cũng được xem là bất định vì không ai có đủ kiến thức, kinh nghiệm để đoán xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo.

IMF đã gọi khủng hoảng lần này là cuộc đại phong toả nhằm so sánh với cuộc Đại suy thoái 1929-1932 tại Mỹ - từng gây hệ luỵ nghiêm trọng toàn cầu - được xem là nguyên nhân gây ra chiến tranh thế giới lần thứ 2. Một cuộc khủng hoảng khác được gợi nhớ là hồi năm 2008-2009 khiến cả thế giới bị ảnh hưởng nghiêm trọng, kinh tế trì trệ kéo dài trong 6 năm.

Nhưng tác động của COVID-19 dường như sẽ nghiêm trọng hơn hai cuộc khủng hoảng trên.

IMF dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2020 sẽ ở mức âm 3%. Và nếu dịch không được khống chế triệt để, các nền kinh tế lớn không được khôi phục, năm 2021 sẽ tiếp tục là một năm tiếp tục đen tối.

Một điểm lưu ý khác là khủng hoảng COVID-19 diễn ra vào lúc sức đề kháng của kinh tế toàn cầu đang yếu kém, căng thẳng chiến tranh thương mại Mỹ - Trung khiến thế giới gánh chịu những hậu quả nặng nề.

Nó giống như một cú đấm bồi vào sức khoẻ kinh tế toàn cầu khiến thách thức mà doanh nghiệp thế giới nói chung, doanh nghiệp Việt Nam phải gánh chịu là không nhỏ.

Ông nhận định thế nào về kịch bản hồi phục của kinh tế Việt Nam?

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo: Khi nói về các kịch bản phục hồi kinh tế, các kinh tế gia thường dùng các ký tự Latinh như V, U, W. Các ký tự này giúp dễ hình dung, tưởng tượng các đồ thị. Tuy nhiên, trong thực tế, sự hồi phục sẽ không lý tưởng như vậy. Nó thường zíc - zắc và có độ trễ dữ liệu rất lớn.

Để nói đến sự phục hồi kinh tế Việt Nam như thế nào, chúng ta phải trả lời được câu hỏi: nền kinh tế đã chạm đáy hay chưa hay vẫn đang trong vùng rơi đáy?

Theo quan sát của tôi, hiện nhiều doanh nghiệp vẫn đang cầm cự được trong 2-3 tháng tới. Nhiều doanh nghiệp lớn cũng có sự chuyển đổi, thích ứng, chống chọi được. Vì vậy, mẫu hình phục hồi kinh tế sẽ giống như hình trăng lưỡi liềm - nghĩa là phải mất thêm một thời gian nữa chúng ta mới trượt nhẹ xuống vùng đáy. Sau đó, quá trình phục hồi sẽ diễn ra nhưng không phải bật lên giống hình chữ V vì cần một khoảng thời gian để các chương trình giải cứu, hỗ trợ của Chính phủ có hiệu quả.

Thời gian qua, chúng ta đã trả giá rất đắt về kinh tế cho việc chống dịch nhưng đó là cái giá xứng đáng khi dập dịch thành công, bảo vệ sức khoẻ người dân. Chính phủ ngay từ đầu đã hành động mạnh mẽ trong việc lựa chọn sức khoẻ thay vì tăng trưởng kinh tế. Chúng ta đã làm được điều mà không phải quốc gia nào trên thế giới có điều kiện y tế, kinh tế, xã hội tốt hơn Việt Nam làm được. Việc bảo toàn người lao động sẽ là điều kiện then chốt để kích thích quá trình phục hồi sau đại dịch.

Ông có thể chia sẻ những vấn đề kinh tế Việt Nam cần khắc phục sau dịch?

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo: Trong những năm gầy đây, tăng trưởng của Việt Nam chủ yếu dựa vào xuất khẩu và đầu tư.

Về xuất khẩu, một điểm đáng lưu ý là nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn, tổng kim ngạch xuất khẩu gấp 3 lần GDP trong năm 2019. Độ mở này khiến chúng ta hấp thụ đầy đủ, đồng thời nhận thêm sự khuếch đại cú sốc tiêu cực từ nền kinh tế toàn cầu và cú sốc Covid-19 mà diễn biến giá dầu gần đây là ví dụ điển hình. Độ mở này khiến tăng trưởng GDP của Việt Nam nhạy cảm với tăng trưởng xuất khẩu, khi tổng cầu thế giới giảm thì xuất khẩu Việt Nam giảm theo.

Trong những năm gần đây, kinh tế Việt Nam tăng trưởng phụ thuộc chủ yếu vào xuất khẩu. Vì vậy nếu dự báo của IMF về tăng trưởng âm thành sự thật thì xuất khẩu Việt Nam sẽ gặp khó khăn nghiệm trọng. Như vậy phục hồi kinh tế chủ yếu sẽ dựa vào hoạt động đầu tư và các hoạt động còn lại.

Tuy nhiên, dịch COVID-19 đã khiến cho xuất khẩu của Việt Nam ảnh hưởng nghiêm trọng nên các hoạt động kinh tế còn lại chủ yếu dựa vào đầu tư.

Vì vậy, Chính phủ đã đưa ra các giải pháp kích thích kinh tế như đẩy mạnh đầu tư công và tranh thủ làn sóng FDI với mong muốn tận dụng sự dịch chuyển đầu tư từ Trung Quốc mà Việt Nam là một ứng cử viên sáng giá. Tuy vậy, thông tin mới nhất về 27 doanh nghiệp Mỹ được cho là chọn Indonesia là nơi di dời sẽ là điều rất buồn cho việc thu hút FDI nhằm khôi phục tăng trưởng kinh tế Việt Nam.

Theo tôi, đây là lúc chúng ta cần tính toán việc đa dạng hóa thị trường đầu vào và ra nhằm giúp giảm tính bấp bênh. Như vậy có thể lấp đầy các phân khúc sản phẩm khác nhau ở các thị trường khác nhau, đồng thời tận dụng được lợi thế cạnh tranh của thị trường xuất khẩu Việt Nam.

Dịch COVID-19 lần này làm chúng ta phải đánh giá lại sức khỏe của nền kinh tế toàn cầu nói chung và Việt Nam nói riêng, nhất là tính tự chủ.

Phải thừa nhận rằng Việt Nam quá phụ thuộc vào đầu vào và đầu ra từ Trung Quốc, nhưng dịch COVID-19 đặt Việt Nam vào bối cảnh phải giải bài toán thoát khỏi lệ thuộc vào Trung Quốc, phát triển đa dạng nhà cung cấp đến từ toàn cầu. Đồng thời, phải cơ cấu lại nền kinh tế để thích ứng với trạng thái bình thường mới.

Liệu chính sách nới lỏng tiền tệ nhằm tăng trưởng tín dụng có phải phương án phù hợp với nền kinh tế Việt Nam lúc này?

PGS.TS Nguyễn Khắc Quốc Bảo: Hiện Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu ngân hàng thương mại cố gắng giảm lãi suất, nới lỏng các khoản cho vay để hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp bị ảnh hưởng bởi COVID-19.

Tuy nhiên, ở điều kiện hiện tại, việc giữ nguyên lãi suất đã là nỗ lực rất khó khăn huống hồ giảm lãi suất. Hơn nữa, nếu ngân hàng, nhân viên tín dụng linh hoạt, nới lỏng các khoản vay, mai sau dự án không hiệu quả, hình thành nợ xấu thì có được đưa nguyên nhân bối cảnh COVID-19 để tránh chế tài pháp lý không?

Tôi cho rằng đây cũng là nguyên nhân khiến việc tiếp cận gói tín dụng 300.000 tỷ đồng gặp khó khăn. Phải tháo gỡ, vượt qua những điều này nếu muốn đốt nóng động cơ tăng trưởng kinh tế.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Bài liên quan

Quốc hội đề nghị xây dựng 3 kịch bản tăng trưởng

Kinh tế Việt Nam 2020 tăng trưởng bao nhiêu?

Cạnh tranh giữa Việt Nam - Trung Quốc gia tăng do xu hướng các nước dịch chuyển hoạt động khỏi Trung Quốc

Người Trung Quốc 'sở hữu' các lô đất biên giới, ven biển bằng cách nào?