Hiệp hội Trái phiếu Việt Nam (VBMA) vừa có văn bản kiến nghị về những khó khăn vướng mắc khi triển khai Nghị định sửa đổi Nghị định 65 của Chính phủ sau buổi làm việc với đại diện 4 công ty kiểm toán Big4 là Deloitte, E&Y, PwC và KPMG và đại diện các thành viên của hiệp hội.

Cụ thể, theo quy định của pháp luật, Tổ chức tín dụng (TCTD) có chức năng huy động vốn từ nhận tiền gửi, phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu, kỳ phiếu, tín phiếu,…để phục vụ hoạt động của TCTD theo quy định của pháp luật.

Số tiền thu được từ các kênh huy động vốn (vốn trái phiếu) sẽ được gộp và hòa vào tổng nguồn vốn huy động của TCTD để phục vụ các hoạt động nêu trên. Song thực tiễn cho thấy TCTD không thể xác định đích danh nguồn tiền vốn trái phiếu thu từ một đợt phát hành trái phiếu cụ thể được sử dụng cho các khoản cho vay, đầu tư cụ thể nào.

Bên cạnh đó, khoản vay sử dụng vốn trái phiếu được khách hàng trả nợ trước khi trái phiếu đáo hạn. Thông thường trường hợp này TCTD cần tái đầu tư vốn trái phiếu vào các khoản vay mới. Đây là chu trình vòng quay vốn liên tục và điều này khiến việc theo dõi sử dụng vốn trái phiếu dựa trên nguyên tắc tính khớp đúng giữa dòng tiền thu được từ phát hành trái phiếu và dòng tiền cho vay ra tương ứng trở nên bất khả thi.

Ngoài ra, với đặc thù là ngành nghề kinh doanh có điều kiện, hoạt động huy động vốn và cho vay của các TCTD phải tuân thủ các quy định về chỉ tiêu an toàn tài chính cũng như an toàn tín dụng, đầu tư, chịu sự kiểm soát chặt chẽ và liên tục của NHNN, các cơ quan có chức năng kiểm tra giám sát khác. Vì vậy, nguồn huy động vốn từ kênh trái phiếu cũng sẽ phải tuân thủ các quy định an toàn tài chính, tín dụng, đầu tư.

"Huy động vốn từ trái phiếu chiếm tỷ trọng nhỏ trong tổng nguồn vốn huy động vốn của các TCTD (thông thường dưới 10%/tổng quy mô huy động) và hiện các quy định pháp luật khác cũng không quy định về việc TCTD phải thực hiện kiểm toán sử dụng vốn huy động. Trong khi, để thực hiện kiểm toán báo cáo tình hình sử dụng số tiền thu được từ phát hành trái phiếu, các TCTD phải có hệ thống công nghệ thông tin để kiểm tra được tính khớp đúng giữa dòng tiền thu được từ phát hành trái phiếu và dòng tiền cho vay ra tương ứng", VMBA cho biết.

Ngoài ra, trường hợp áp dụng theo yêu cầu nêu trên của công ty kiểm toán, các TCTD đều chưa có năng lực công nghệ thông tin để theo dõi dòng tiền từ phát hành trái phiếu và đặc biệt với đặc thù của việc luân chuyển dòng vốn liên tục của các TCTD như đã nêu trên thì việc các TCTD có thể đánh giá, theo dõi sử dụng vốn lần đầu và quay vòng các lần sau là khó khả thi.

Do vậy với các trái phiếu đã phát hành, hệ thống của các TCTD đều không đáp ứng được yêu cầu của kiểm toán. Với những trái phiếu sẽ phát hành, các TCTD sẽ rất khó thực hiện theo yêu cầu của kiểm toán.

Hiện nay, các công ty kiểm toán Big4 đều chưa xác nhận sẽ thực hiện kiểm toán báo cáo về tình hình sử dụng số tiền thu được từ việc phát hành trái phiếu đối với trái phiếu còn dư nợ cho kỳ năm 2022 (phải công bố thông tin vào ngày 31/3/2023). Việc thuê các công ty kiểm toán nhỏ khác thực hiện hoạt động trên có thể gây ra quan ngại cho nhà đầu tư và nhận được đánh giá không tích cực từ các tổ chức xếp hạng tín nhiệm quốc tế.

Bên cạnh đó, chưa có hướng dẫn từ Bộ Tài Chính về phương thức, cách thức thực hiện kiểm toán mục đích sử dụng vốn trái phiếu đối với các doanh nghiệp nói chung và các TCTD nói riêng.

Theo VBMA, hàng năm, tỷ lệ trái phiếu các TCTD phát hành chiếm 30-35% tổng lượng trái phiếu doanh nghiệp phát hành (đặc biệt năm 2022 chiếm tới 59% tổng khối lượng phát hành) và đây là kênh huy động vốn trung dài hạn rất quan trọng của các TCTD để phục vụ các hoạt động theo quy định của pháp luật. Do đó, trường hợp không thực hiện được kiểm toán báo cáo tình hình sử dụng số tiền thu được từ phát hành trái phiếu, các TCTD sẽ vi phạm quy định về công bố thông tin, đồng thời không thể phát hành mới các trái phiếu trong năm 2023 và sẽ ảnh hưởng rất lớn đến nguồn vốn của các TCTD. Các công ty chứng khoán và công ty tài chính tiêu dùng cũng gặp phải vấn đề như tại các ngân hàng.

Văn bản của VBMA cũng nêu ý kiến của đại diện các công ty kiểm toán, các đơn vị này kiến nghị TCTD nên đề xuất Bộ Tài chính và các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền bỏ quy định phải kiểm toán về tình hình sử dụng số tiền thu được từ phát hành trái phiếu do các TCTD là tổ chức kinh doanh tiền tệ và đã có những quy định quản lý rủi ro chặt chẽ và việc kiểm toán theo yêu cầu rất phức tạp và khó triển khai.

VBMA lưu ý nếu các vấn đề trên không được giải quyết sẽ dẫn đến nhiều hệ luỵ, như các TCTD không thể phát hành trái phiếu để bổ sung vốn cấp 2, ảnh hưởng tới việc huy động vốn trung dài hạn, từ đó ảnh hưởng tới việc cấp vốn cho doanh nghiệp, nền kinh tế,...Việc vi phạm quy định về công bố thông tin cũng có thể kích hoạt các điều khoản có thể dẫn đến việc trái chủ có quyền yêu cầu TCTD mua lại trái phiếu trước hạn ồ ạt và có thể phát sinh các nghĩa vụ tất toán chéo với các hợp đồng khác, gây bất ổn cho hệ thống ngân hàng, tài chính.

Do đó, VBMA kiến nghị Chính phủ Bộ Tài Chính hoãn thời hạn CBTT báo cáo kiểm toán tình hình sử dụng vốn từ phát hành trái phiếu đối với trái phiếu còn dư nợ cho kỳ CBTT năm 2022 cho các tổ chức phát hành (TCTD, CTCK, công ty tài chính) đến hết 30/6/2023. 

Cùng với đó, Bộ Tài chính sớm có hướng dẫn thực hiện việc kiểm toán tình hình sử dụng vốn từ phát hành trái phiếu của các TCTD trong điều kiện hiện nay. Đồng thời VBMA đề nghị Chính phủ và Bộ Tài chính xem xét bãi bỏ quy định nói trên để hỗ trợ TCTD và các doanh nghiệp.

Bài liên quan

Tiếp tục siết ngân hàng mua, bán trái phiếu doanh nghiệp

Lực hấp dẫn từ trái phiếu doanh nghiệp tiêu dùng - bán lẻ

Phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp ở Việt Nam - Bài học và giải pháp

Giải pháp lành mạnh hoá thị trường trái phiếu doanh nghiệp