LTS: Để hiện thực hóa khát vọng nối thông cao tốc Bắc - Nam từ Hữu Nghị tới Cà Mau, tạo tiền đề đưa đất nước sở hữu 5.000 km đường cao tốc, trong thời gian tới, việc đặt mục tiêu đột phá, táo bạo, không bình bình hay lựa chọn phương án an toàn là điều cần thiết với ngành GTVT. Để giảm áp lực vốn, ngành GTVT cũng phải tìm những cơ sở khoa học, bài học thực tế có tính thuyết phục cao để tìm được sự ủng hộ của cấp có thẩm quyền về việc cân đối nguồn vốn riêng cho dự án quan trọng quốc gia đường bộ cao tốc Bắc - Nam. Việc hoàn thành 5.000 km đường cao tốc trong 5 năm tới là hiện thực hay mãi chỉ là giấc mơ đang phụ thuộc rất nhiều vào quyết tâm của Bộ GTVT, cũng như cách thức giải quyết những bài toán về vốn, về việc tìm lại và củng cố thêm niềm tin của nhà đầu tư. Từ hôm nay, Nhadautu.vn đăng loạt bài "Để khát vọng 5.000 km đường cao tốc thành hiện thực".

Hiệu lệnh từ Thủ tướng

Quyết tâm sớm cụ thể hóa mục tiêu “đến năm 2030, phấn đấu cả nước có khoảng 5.000 km đường bộ cao tốc, trong đó đến năm 2025 hoàn thành cao tốc Bắc - Nam phía Đông” đã được thể hiện rõ tại cuộc họp trực tuyến toàn quốc về Đề án Thực hiện xây dựng đường bộ cao tốc giai đoạn 2021 - 2025 và định hướng đến năm 2030 diễn ra mới đây.

Cuộc họp do đích thân Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì, với sự tham dự của bộ trưởng các bộ Giao thông - Vận tải (GTVT), Xây dựng, Tài nguyên và Môi trường, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, cùng Bí thư Tỉnh ủy/Thành ủy, Chủ tịch UBND hơn 40 tỉnh, thành phố, cho thấy tầm quan trọng của Đề án đối với công cuộc phát triển kinh tế - xã hội đất nước trong 10 năm tới.

Bài liên quan

Cần 'cơ chế liên thông tạo ra giá trị xã hội' để hoàn thành 5.000 km đường cao tốc

Người đứng đầu Chính phủ yêu cầu đến năm 2025 và tầm nhìn đến năm 2030 phải xác định rõ nhu cầu đầu tư đường cao tốc; bám sát các điều kiện thực tế, cũng như các khó khăn vướng mắc... để từ đó xác định đúng tình hình, có bước đi phù hợp.

Thủ tướng yêu cầu cần xác định rõ thứ tự ưu tiên để lựa chọn các dự án cấp bách triển khai trước, mục tiêu phấn đấu hoàn thành cao tốc Bắc - Nam phía đông vào thời điểm thích hợp, đề xuất giải pháp huy nguồn lực và tổ chức thực hiện. Trong đó phân cấp, chia sẻ trách nhiệm của địa phương; đề xuất cơ chế, chính sách để thực hiện mục tiêu, trên cơ sở đúng thẩm quyền của từng cấp.

Đặc biệt, quán triệt quan điểm "Nói phải làm", "Suy nghĩ phải chín, tư tưởng phải thông, quyết tâm phải cao, nỗ lực phải lớn".

Yêu cầu đặt ra phải thể hiện rõ công tác tổ chức thực hiện để đạt được mục tiêu như nâng cao trách nhiệm từng cấp và hệ thống chính trị trong công tác đầu tư xây dựng, từ công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng, thực hiện đầu tư, thống nhất tư tưởng, hành động kịp thời, quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm.

Một số mục tiêu chi tiết của kế hoạch xây dựng 5.000 km cao tốc vào năm 2030 đã được trình ra. Cụ thể, trong giai đoạn từ nay đến 2025 sẽ hoàn thành một số dự án thành phần trên tuyến cao tốc Bắc-Nam phía đông (hoàn thành 375 km, khởi công 387 km). Khu vực phía bắc đưa vào khai thác 2 tuyến dài 74 km (Cửa khẩu Hữu Nghị - TP. Lạng Sơn, Chợ Mới - Bắc Kạn) và khởi công 4 tuyến cao tốc dài 337 km (Vành đai 4 TP. Hà Nội, Hòa Bình - Mộc Châu, Đồng Đăng - Trà Lĩnh, tuyến nối Hà Giang với cao tốc Nội Bài - Lào Cai).

Đối với khu vực miền Trung và Tây Nguyên, giai đoạn 2021-2025 sẽ hoàn thành 2 tuyến cao tốc dài 139 km (Hòa Liên - Túy Loan, Dầu Giây - Tân Phú - Bảo Lộc) và khởi công tuyến cao tốc Buôn Ma Thuột - Vân Phong dài 105 km.

Khu vực phía nam hoàn thành 2 tuyến cao tốc dài 147 km (Biên Hòa - Vũng Tàu, Chơn Thành - Đức Hòa) và khởi công 3 tuyến mới dài 194 km (Vành đai 3 TP. HCM, TP. HCM - Mộc Bài, TP. HCM - Chơn Thành).

Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hoàn thành 3 tuyến dài 136 km (Mỹ An - Cao Lãnh, Cao Lãnh - Rạch Sỏi, An Hữu - Cao Lãnh) và khởi công 2 tuyến cao tốc dài 153 km (Châu Đốc - Cần Thơ, Sóc Trăng - Trần Đề).

Để đạt mục tiêu có khoảng 5.000 km vào năm 2030, ngoài việc hoàn thành 1.176 km khởi công trong giai đoạn 2021-2025, sẽ cần đầu tư hoàn thành thêm tối thiểu 874 km đường bộ cao tốc.

Trong đó, Chính phủ đặt ra kế hoạch khu vực phía Bắc đầu tư hoàn thành 3 tuyến dài 363 km (Mộc Châu - Sơn La, Phú Thọ - Chợ Bến, Vành đai 5 TP. Hà Nội); khu vực miền Trung và Tây Nguyên đầu tư hoàn thành 3 tuyến dài 299 km (Vinh - Thanh Thủy, Quy Nhơn - Pleiku, Bảo Lộc - Liên Khương).

Khu vực phía nam đầu tư hoàn thành 2 tuyến dài 170 km (Vành đai 4 TP. HCM và Gò Dầu - Xa Mát); khu vực Đồng bằng sông Cửu Long hoàn thành 2 tuyến dài 207 km (Hà Tiên - Rạch Giá và Hồng Ngự - Trà Vinh).

Để kế hoạch không nằm trên giấy

Mục tiêu đặt ra là rõ ràng, sự cần thiết cũng không cần phải bàn cãi, tuy nhiên, để huy động được nguồn lực nhằm hiện thực hoá mục tiêu trên - theo nhiều chuyên gia về giao thông - lại là điều không hề đơn giản, nếu không nói là bài toán khó trong giai đoạn hiện nay.

Đại diện Vụ Đối tác công - tư (PPP - Bộ GTVT) cho biết, nhu cầu vốn để thực hiện các dự án cao tốc trong kỳ trung hạn giai đoạn 2021-2025 lên tới 350.936 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước khoảng 219.523 tỷ đồng, vốn huy động ngoài ngân sách khoảng 131.413 tỷ đồng.

Đối với nguồn ngân sách Nhà nước, Chính phủ đã giao các địa phương cân đối nguồn, chủ trì thực hiện 37.168 tỷ đồng, ngân sách Trung ương cần bố trí 182.355 tỷ đồng, trong đó đã cân đối được 138.000 tỷ đồng, đang còn thiếu khoảng 44.355 tỷ đồng.

Trong khi đó, nhu cầu vốn để thực hiện các dự án cao tốc trong giai đoạn 2026-2030 khoảng 395.670 tỷ đồng, trong đó ngân sách Nhà nước 209.164 tỷ đồng, huy động ngoài ngân sách 186.506 tỷ đồng.

Có thể thấy, theo tính toán của Vụ PPP, số tiền cần huy động từ nguồn lực tư nhân trong 10 năm tới để đầu tư phát triển cao tốc lên tới gần 318.000 tỷ đồng, một con số rất lớn nhưng không phải bất khả thi nếu so với tiềm lực của nền kinh tế tư nhân Việt Nam.

Với câu chuyện phát triển hạ tầng giao thông nói chung cũng như đường bộ cao tốc nói riêng, có thể thấy trong những năm gần đây, sự đóng góp của khu vực này là vô cùng quan trọng. Trong phương thức đầu tư PPP, hình thức hợp đồng BOT (xây dựng - kinh doanh - chuyển giao) là mô hình đầu tư phổ biến trong lĩnh vực giao thông vận tải ở nước ta.

Các dự án lớn hoàn thành thời gian gần đây như hầm đường bộ qua Đèo Cả, Cù Mông, Hải Vân; cao tốc Bắc Giang - Lạng Sơn, cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, sân bay Vân Đồn...tạo điều kiện cho người dân được lựa chọn công trình ngắn hơn, an toàn hơn, dịch vụ tốt hơn, thời gian hoàn thành dự án, chi phí giảm so với tổng mức đầu tư được duyệt và chất lượng đáp ứng yêu cầu.

Tuy nhiên, vẫn còn đó những rào cản khiến nhà đầu tư tư nhân đang dần rời xa lĩnh vực này. Minh chứng rõ nét nhất là trong 8 dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam phía Đông được triển khai bằng hình thức PPP theo Nghị quyết 52/2017/QH14 cuối cùng cũng chỉ chốt được 3 dự án và đến thời điểm hiện tại mới chỉ ký hợp đồng 2/3 dự án.

Thậm chí, ông Nguyễn Nhật, nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT xác nhận, kể từ năm 2015 đến nay, trong lĩnh vực GTVT không có thêm bất cứ dự án PPP giao thông dưới dạng hợp đồng BT hoặc BOT mới nào được triển khai. Đây là thời gian đủ dài để đưa ra những cảnh báo đáng lo ngại về tình trạng "đóng băng" thị trường PPP giao thông.

Chia sẻ về bài toán vốn, đại diện Vụ PPP cho biết, đối với nguồn vốn ngân sách, sẽ sử dụng nguồn lực Nhà nước phân bổ theo đầu tư công trung hạn, cân đối bổ sung từ nguồn vượt thu, nguồn dự phòng đầu tư công, nguồn vốn cân đối từ ngân sách địa phương.

"Đồng thời, sử dụng nguồn thu phí trên các tuyến đường bộ cao tốc do Nhà nước đầu tư, các nguồn tài trợ, vay ưu đãi vốn ODA để đầu tư và cơ quan thẩm quyền xem xét tăng tỷ trọng nguồn vốn ngân sách cho lĩnh vực đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông trong giai đoạn tới", đại diện Vụ PPP nói.

Còn đối với nguồn vốn huy động, được biết Bộ GTVT đã đề xuất Chính phủ hình thành gói tín dụng để hỗ trợ vay vốn cho các dự án giao thông đầu tư theo hình thức PPP và bổ sung các dự án đường bộ cao tốc vào đối tượng được vay vốn tín dụng ưu đãi theo quy định tại Nghị định 32/2017 về tín dụng đầu tư của Nhà nước và mở rộng cho một số ngân hàng thương mại cổ phần.

Ngoài ra, đối với một số dự án khó, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền sẽ ban hành các cơ chế, chính sách hỗ trợ nhằm bảo đảm tính khả thi trong triển khai thực hiện, thậm chí nếu cần thiết sẽ trình Quốc hội xin cơ chế đặc thù như nâng mức vốn góp Nhà nước tham gia dự án PPP lên trên 50% tổng mức đầu tư (Luật PPP quy định vốn góp của Nhà nước không vượt quá 50%).

Kỳ tới: Phải tôn trọng nhà đầu tư 

Bài liên quan

Đề xuất xây đường cao tốc Cần Thơ – Hậu Giang hơn 8.000 tỷ đồng

Dự án cao tốc Bắc-Nam chậm do thiếu nguyên vật liệu

Phướng án hướng tuyến nào cho cao tốc TP.HCM - Bình Phước?

Đề xuất xây dựng cao tốc Cam Lộ - Lao Bảo trị giá 7.700 tỷ đồng