Còn nhiều rào cản khi thực hiện chính sách bảo hiểm y tế

Đánh giá mới đây của nhóm nghiên cứu độc lập (dưới sự tài trợ của Ngân hàng Phát triển Á Châu (ADB) và Nhật Bản - thuộc Dự án TA 9221-VIE hỗ trợ tăng cường thể chế và chính sách BHYT tại Việt Nam) cho thấy, việc thực hiện chính sách BHYT ở nước ta vẫn còn một số rào cản cần phải tháo gỡ.

TS. Nguyễn Thị Thúy Nga (ĐH Y tế công cộng)- đại diện nhóm nghiên cứu cho biết, mục tiêu của nghiên cứu này nhằm đánh giá thực trạng triển khai Luật BHYT giai đoạn 2015-2018. Nghiên cứu cho thấy, việc thực hiện chính sách BHYT ở một số địa phương còn không ít khó khăn, bất cập, đòi hỏi Luật BHYT cần có những sửa đổi, bổ sung để tiến tới thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân, công bằng và hiệu quả trong KCB.

Cụ thể, tình trạng trốn đóng, chậm đóng BHYT xảy ra ở hầu hết các địa phương. Nguyên nhân là do chế tài xử lý vi phạm còn quá nhẹ, chưa có tác dụng răn đe; công tác truyền thông về chính sách còn hạn chế. Ví dụ, đơn vị SDLĐ đã thu tiền BHXH, BHYT của NLĐ nhưng chiếm đoạt để dùng vào mục đích khác hoặc chậm đóng cho cơ quan BHXH. Ở một số địa phương, nguồn ngân sách cũng chậm chuyển đóng cho các đối tượng thuộc diện được hỗ trợ đóng, thậm chí có nơi còn nợ quỹ BHYT kéo dài.

Qua khảo sát, nhóm nghiên cứu ghi nhận đề xuất của một số địa phương. Theo đó, nhiều ý kiến đề nghị cần có quy định cụ thể về việc chậm đóng quỹ BHYT; quy định xử phạt rõ ràng đối với tình trạng HSSV không tham gia BHYT. Nhóm nghiên cứu đưa ra dẫn chứng tỉ lệ tham gia BHYT HSSV trong khối trường ĐH, CĐ, THCN và dạy nghề ở nhiều nơi còn chưa cao. Đơn cử, tại Bình Định, tỉ lệ tham gia chỉ đạt 64%. Nguyên nhân là do mức phí tham gia còn cao, trong khi phần hỗ trợ 30% từ NSNN như hiện nay là thấp, đặc biệt đối với hộ gia đình đông con. Khảo sát ở Gia Lai cho thấy tình trạng này cũng khá phổ biến. Do đó, nhiều địa phương đề xuất nên tăng mức hỗ trợ đóng từ 30-50% cho nhóm HSSV, vì đây là nhóm phụ thuộc, tỉ lệ sử dụng BHYT cũng không cao. Tại một số địa phương còn có tình trạng lựa chọn tham gia BHYT tại trường hoặc theo hộ gia đình, do tham gia theo hộ gia đình để được giảm trừ với mức phí thấp hơn đóng tại trường.

Hay như hộ gia đình nông- lâm- ngư- diêm nghiệp có mức sống trung bình có tỉ lệ tham gia BHYT còn thấp. Nhà nước có chính sách hỗ trợ nhóm này, nhưng lại không được giảm trừ mức đóng nên tổng mức đóng vẫn cao. Ngoài ra, việc xác định được chính xác đối tượng này cũng rất khó khăn. Ví dụ, tại Bình Định, tỉ lệ hộ gia nông- lâm- ngư- diêm nghiệp có mức sống trung bình mới đạt 8,3% so với đối tượng phải tham gia. Tại Hải Phòng, ngoài ngân sách Trung ương, Thành phố đã hỗ trợ nhóm này thêm 20% song tỷ lệ tham gia cũng chỉ mới đạt 50,5%.

Theo bà Nguyễn Thị Thúy Nga, việc tham gia BHYT theo hộ gia đình được cụ thể hóa tại Điều 13 Luật BHYT: “Tất cả thành viên thuộc hộ gia đình... phải tham gia BHYT. Mức đóng được giảm dần từ thành viên thứ hai trở đi”. Tuy nhiên, tỉ lệ tham gia BHYT theo hộ gia đình còn thấp do một số nguyên nhân như: Chất lượng dịch vụ tại tuyến y tế cơ sở còn hạn chế, nhất là đội ngũ y, bác sĩ còn thiếu dẫn đến chưa thu hút được người dân tham gia BHYT. Điều kiện kinh tế của một số gia đình, đặc biệt hộ gia đình đông người còn khó khăn, chưa đủ khả năng tham gia cho cả hộ cùng một thời điểm. Hoạt động đại lý thu chưa thực sự hiệu quả, còn thụ động. Đa số nhân viên đại lý thu còn kiêm nhiệm nhiều việc; thiếu kỹ năng truyền thông, vận động người dân. Nhận thức của nhiều hộ gia đình về chính sách BHYT còn hạn chế...

Tại nhiều địa phương, chi KCB BHYT của nhóm hộ gia đình cao, trong khi mức tham gia thấp. Nguyên nhân là do tình trạng lựa chọn ngược khi tham gia BHYT- tức là khi có người ốm, hoặc có dấu hiệu bệnh tật, người dân mới đăng ký tham gia BHYT. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến an sinh xã hội nói chung mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến người bệnh, bởi khi có bệnh mới tham gia BHYT là quá muộn để có thể chữa trị kịp thời.