Cổ phần hóa: Vẫn giằng xé giữa các mục tiêu
Có một vấn đề xem ra đã mang tính thời sự... trường kỳ, đến mức thành nhàm chán. Đó là việc cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước (DNNN) và thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp sau cổ phần hóa.
Khổ lắm, nói mãi, nhưng chưa chắc đã... biết hết rồi
Trong một năm và cứ như vậy kéo dài qua hàng thập kỷ nay, không biết bao nhiêu lần các cơ quan liên đới, các quan chức từ cấp vụ đến Phó thủ tướng và Thủ tướng đưa ra kế hoạch, tìm giải pháp, đôn đốc, thúc giục, và thậm chí đe dọa sẽ “xử lý” cá nhân và tổ chức chậm trễ trong cổ phần hóa và thoái vốn. Nói thì cứ nói, dọa thì cứ dọa nhưng mọi việc chẳng mấy tiến triển so với mong muốn, với đủ loại lý do được đưa ra cũng đã trở thành quá quen thuộc, tương tự như cách người ta giải thích lý do các dự án đầu tư công chậm trễ, đội vốn.

“Bất cập cơ chế” là thủ phạm chính được chỉ ra để giải thích cho mọi sự chậm trễ trong việc cổ phần hóa. Ảnh minh họa Lê Anh.
Tuy nhiên, có một điều cốt tử đằng sau việc lỡ kế hoạch cổ phần hóa và thoái vốn nhà nước ít, hầu như không được đề cập đến. Nói tóm tắt trong mấy từ thì đó là xung đột mục tiêu.
DNNN nào, vốn nhà nước ở doanh nghiệp nào đang thua lỗ, bết bát, bên bờ phá sản mà không được phá sản thì cần phải được phép cổ phần hóa và thoái vốn khẩn trương bằng mọi giá, kể cả giá 1 đồng.
Với những DNNN, vốn nhà nước còn lại, nguyên tắc giảm giá và nới lỏng điều kiện cần được áp dụng qua mỗi lần đấu giá cho đến khi cổ phần hóa, thoái vốn thành công.
Trên lý thuyết, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước trước hết nhằm mục tiêu tối thượng là giảm thiểu nhanh chóng sự dính líu của Nhà nước vào các hoạt động kinh tế (thông qua các DNNN). Nhìn từ góc độ hiệu quả thì Nhà nước là một nhà đầu tư, nhà quản lý tồi so với nhà đầu tư, nhà quản lý tư nhân.
Bản chất của sự yếu kém này nằm ở chế độ sở hữu “cha chung không ai khóc”, do đó nguyên tắc “đồng tiền đi liền khúc ruột” bị vi phạm. Tiền Nhà nước mang đi đầu tư là tiền của dân, nhưng/nên hầu như không một “người... Nhà nước” nào phải chịu trách nhiệm, phải bận tâm đến hiệu quả đầu tư. Điều này dẫn đến nhiều hậu quả như Nhà nước bị thất thoát vốn, thậm chí gánh thêm nợ nần phát sinh bởi DNNN, trong khi kinh tế tư nhân thì bị chèn ép.
Nhưng ngay cả khi thực hiện mục tiêu tối thượng trên thì bản chất sở hữu “cha chung không ai khóc” vẫn phát huy tác dụng, ở chỗ là do tiền không phải là của mình nên những người có trách nhiệm hoặc là thực hiện theo kiểu “ném tiền qua cửa sổ”, hoặc là lợi dụng để trục lợi.
Sự thể này lại dẫn đến mục tiêu cũng là tối thượng thứ hai là cổ phần hóa và thoái vốn (nhanh chóng, đúng kế hoạch) nhưng không được làm thất thoát vốn nhà nước. Thế là người nọ nhìn người kia để rồi rốt cục “bất cập cơ chế” là thủ phạm chính được chỉ ra để giải thích cho mọi sự chậm trễ. Do thủ phạm này có danh nhưng không có (hình hài) thực nên có lẽ nó sẽ còn tồn tại dài dài ít nhất cho đến chừng nào mà “cơ chế” thay đổi về chất.
Chưa hết, trong bối cảnh ngân sách nhà nước luôn chi nhiều thu ít thì cổ phần hóa, thoái vốn trở thành một cái phao cứu sinh cho ngân sách. Nên lẽ đương nhiên là cổ phần hóa, thoái vốn có thêm một mục tiêu tối thượng thứ ba là tối đa hóa lợi ích cho Nhà nước (tối đa hóa tiền thu về ngân sách). Vậy là, (với việc sử dụng nhiều thủ thuật), trong nhiều trường hợp, DNNN và cổ phần nhà nước trong doanh nghiệp được định giá trên trời với điều kiện để mua cổ phần khó nhằn, mang tính loại trừ cao(1). Đương nhiên là cổ phần hóa và thoái vốn cũng vì thế mà “đi bộ” trường kỳ!
Cần phân loại doanh nghiệp, cổ phần phải bán bằng mọi giá, giảm giá, nới điều kiện mua...
Để khắc phục được sự xung đột mục tiêu trên thì phải phân loại DNNN và vốn nhà nước phù hợp với từng mục tiêu cụ thể. Chẳng hạn, DNNN nào, vốn nhà nước ở doanh nghiệp nào đang thua lỗ, bết bát, bên bờ phá sản mà không được phá sản thì cần phải được phép cổ phần hóa và thoái vốn khẩn trương bằng mọi giá, kể cả giá 1 đồng. Với những DNNN, vốn nhà nước còn lại, nguyên tắc giảm giá và nới lỏng điều kiện cần được áp dụng qua mỗi lần đấu giá cho đến khi cổ phần hóa, thoái vốn thành công.
Tuy nhiên, câu hỏi được đặt ra: Ai sẽ (có trách nhiệm, dũng cảm) thực hiện việc phân loại trên? Bởi người này có rủi ro lớn là sẽ phải hứng chịu hậu quả mỗi khi các trường hợp cổ phần hóa, thoái vốn được xét lại. Kể cả khi làm một cách trung thực, công tâm thì vẫn có rủi ro khi cấp dưới không như vậy trong việc đề xuất, tham mưu mà cấp trên không nhận biết được. Trong cơ chế hiện nay thì xem ra câu trả lời là bỏ ngỏ.
Liên quan đến vấn đề trên là chuyện sử dụng tiền thu được từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước. Gần đây có một số đề xuất thoái vốn nhà nước tại một số doanh nghiệp lớn và dùng vốn này đầu tư vào một số dự án như giao thông, cảng biển...(2). Với nhiều người, đây là một bài toán khó, bởi áp lực nhu cầu vốn nhà nước lớn trong khi cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước lại rất chậm chạp, thậm chí bế tắc trong nhiều trường hợp.
Tuy nhiên, trong khi không phủ nhận cái khó của Nhà nước, các tiền đề trong bài toán trên cần được đặt lại cho phù hợp hơn.
Thứ nhất, vốn thu về từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước phải được tập trung vào ngân sách. Về phía chi, vốn này không phải là để chi cụ thể cho một dự án nào theo kiểu “đồng này mua mắm, đồng này mua muối”, mà phải thực hiện theo các nguyên tắc chi ngân sách chung.
Thứ hai, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước cần song hành với nguyên tắc Nhà nước giảm thiểu các hoạt động đầu tư, và/hoặc sở hữu doanh nghiệp, dự án, cổ phần mới. Do đó, việc Nhà nước trực tiếp đầu tư vào một dự án nào đó, kể cả có được dán nhãn “cấp thiết”, nhất là sử dụng tiền thu từ cổ phần hóa, thoái vốn từ một doanh nghiệp cụ thể nào đó, là điều nên tránh. Thay vào đó, Nhà nước chỉ dùng các công cụ pháp lý để khuyến khích, hoặc “đặt hàng” nhà đầu tư tư nhân cho các dự án mong muốn.
Khi sửa lại được các tiền đề này thì bài toán trên trở nên bớt khó hơn, bởi: (i) trong số vô vàn dự án thuộc dạng “cấp thiết”, Nhà nước buộc sẽ lựa ra một số dự án “cấp thiết hơn” phù hợp với khả năng chi ngân sách, đồng nghĩa là một số dự án “cấp thiết” sẽ không còn là cấp thiết, phải tiến hành ngay nữa; (ii) Nhà nước không trực tiếp là nhà đầu tư, chủ đầu tư nên áp lực vốn lên ngân sách cũng vì thế mà giảm đi. Và cũng vì thế, cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước sẽ đỡ bị vướng vào tình cảnh vừa phải làm nhanh, vừa phải thu được nhiều tiền mà lại không bị thất thoát.
Đến hết năm 2020, 93 DNNN phải cổ phần hóa
Thủ tướng Chính phủ vừa ký Quyết định số 26/2019/QĐ-TTg phê duyệt Danh mục doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa đến hết năm 2020.
Theo đó, có bốn doanh nghiệp thực hiện cổ phần hóa, Nhà nước nắm giữ từ 65% vốn điều lệ trở lên, gồm: 1. Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; 2. Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam - Công ty mẹ; 3. Tổng công ty Lương thực miền Bắc; 4. Công ty TNHH một thành viên Khoáng sản. Có 62 doanh nghiệp giữ trên 50% đến dưới 65% vốn điều lệ. Có 27 doanh nghiệp giữ từ 50% vốn điều lệ trở xuống hoặc không nắm giữ cổ phần.
Thủ tướng Chính phủ giao Bộ trưởng Bộ quản lý ngành, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, Hội đồng thành viên tập đoàn kinh tế, tổng công ty tổ chức, triển khai thực hiện cổ phần hóa (hoàn thành công bố giá trị doanh nghiệp) đúng kế hoạch; xây dựng lộ trình tiếp tục bán phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp sau khi cổ phần hóa đảm bảo phù hợp với tiêu chí quy định.
Bên cạnh đó, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc điều chỉnh tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ tại các doanh nghiệp sản xuất và cung ứng sản phẩm, dịch vụ công ích; những trường hợp đặc thù, có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tại địa phương, phục vụ chiến lược phát triển ngành và các trường hợp đặc thù khác.
Đồng thời, báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định đối với trường hợp Nhà nước cần nắm giữ từ 36% đến 50% vốn điều lệ khi thực hiện cổ phần hóa các doanh nghiệp thuộc diện Nhà nước nắm giữ từ 50% vốn điều lệ trở xuống hoặc không nắm giữ cổ phần.
Các nơi này chịu trách nhiệm về việc không hoàn thành cổ phần hóa theo đúng tiến độ quy định.
Theo chinhphu.vn
(Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn)
- Cùng chuyên mục
Gia Lai tháo điểm nghẽn cho loạt dự án 'làm mãi không xong'
Gia Lai đang rà soát, kiểm tra và đôn đốc tiến độ của hàng loạt dự án trong và ngoài ngân sách nhà nước trên địa bàn với tinh thần "vướng ở đâu, gỡ ở đó".
Đầu tư - 17/08/2025 19:19
Sun Group làm chủ đầu tư dự án tổ hợp casino 2 tỷ USD tại Đặc khu Vân Đồn
Sun Group được UBND tỉnh Quảng Ninh lựa chọn là chủ đầu tư dự án Khu dịch vụ du lịch phức hợp casino thí điểm cho người Việt Nam chơi, trị giá 2 tỷ USD.
Đầu tư - 17/08/2025 12:22
Vướng mặt bằng, nhiều công trình ở Đà Nẵng đứng trước nguy cơ trễ hẹn
Giải phóng mặt bằng chậm khiến nhiều dự án ở Đà Nẵng không thể thi công đúng kế hoạch, ảnh hưởng đến tiến độ và hiệu quả đầu tư.
Đầu tư - 17/08/2025 07:50
Ngắm cao tốc Hòa Liên - Túy Loan hơn 2.000 tỷ sẵn sàng thông xe
Cao tốc Hòa Liên - Túy Loan (qua TP. Đà Nẵng) dài gần 11,5km, tổng vốn đầu tư hơn 2.000 tỷ đồng sẵn sàng thông xe kỹ thuật tuyến chính vào ngày 19/8.
Đầu tư - 16/08/2025 15:45
Ba xu hướng nổi bật của hàng thủ công Việt Nam ra thế giới
Bà Trà Lê, Giám đốc Phát triển Thị trường Source of Asia, công ty tư vấn xuất khẩu hàng thủ công Việt Nam, cho biết sản phẩm xanh, gia tăng bán hàng qua thương mại điện tử, tận dụng các hiệp định thương mại tự do là ba xu hướng nổi bật của hàng thủ công mỹ nghệ Việt ra thế giới.
Đầu tư - 16/08/2025 07:10
Loạt dự án làm thay đổi diện mạo Nghệ An
Từ một tỉnh thuần nông, Nghệ An đang từng bước chuyển mình trở thành cực tăng trưởng mới ở khu vực Bắc Trung Bộ. Trong bức tranh phát triển đó, bất động sản nổi lên như một động lực quan trọng, góp phần định hình lại không gian đô thị, thu hút dòng vốn đầu tư và nâng cao chất lượng sống.
Đầu tư - 16/08/2025 07:04
Tập đoàn lớn thứ 2 Hàn Quốc muốn làm dự án điện khí hơn 2 tỷ USD ở Nghệ An
Tập đoàn SK Innovation vừa có đề xuất gửi UBND tỉnh Nghệ An về việc ký kết thỏa thuận hợp tác phát triển để thực hiện dự án điện khí LNG Quỳnh Lập.
Đầu tư - 15/08/2025 10:08
Định hình Trung tâm tài chính quốc tế ở Đà Nẵng gắn với tài sản số, tiền số
Với định hướng phát triển tài chính xanh, tài chính thương mại phục vụ doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, các tổ chức và cá nhân không cư trú (dịch vụ tài chính offshore), Trung tâm tài chính quốc tế tại Đà Nẵng tập trung vào tài sản số, tiền số, thành lập sàn giao dịch số…
Đầu tư - 14/08/2025 15:39
Quảng Ninh sẽ có 36 cụm công nghiệp vào năm 2030
Quảng Ninh coi việc thu hút doanh nghiệp đầu tư hạ tầng cụm công nghiệp là giải pháp then chốt để mở rộng sản xuất và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.
Đầu tư - 14/08/2025 06:45
Diễn biến mới phương án mở rộng cao tốc Bắc - Nam phía Đông theo phương thức PPP
Văn phòng Chính phủ vừa có công văn gửi Bộ Xây dựng phương án đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc Nam phía Đông theo phương thức đối tác công tư (PPP).
Đầu tư - 13/08/2025 15:01
Khánh Hòa nâng quy mô nhà máy đóng tàu HD Hyundai, vốn vượt 351 triệu USD
Dự án Nhà máy sửa chữa, đóng mới các loại tàu biển và gia công kết cấu thép của Công ty TNHH Đóng tàu HD Hyundai Việt Nam có tổng vốn đầu tư sau điều chỉnh hơn 351 triệu USD, tăng 60,845 triệu USD so với trước.
Đầu tư - 13/08/2025 14:55
Thị trường địa ốc đã sẵn sàng bước vào chu kỳ mới?
Nửa đầu năm nay, nguồn cung các phân khúc bất động sản vẫn chưa đa dạng và dồi dào như giai đoạn 2018-2020, nhưng hoạt động mở bán tại các dự án đã diễn rầm rộ, phản ánh tâm lý thị trường đang dần trở nên tích cực hơn.
Đầu tư - 13/08/2025 13:44
Quỹ đầu tư 'mê' cổ phiếu ngân hàng
Trong bối cảnh kinh tế vĩ mô trong nước ổn định, các cổ phiếu ngân hàng - lĩnh vực vốn được ví như “xương sống” của nền kinh tế, đặc biệt được ưa chuộng bởi nhiều quỹ đầu tư.
Đầu tư - 13/08/2025 07:39
Tập đoàn Đầu tư Phù Mỹ làm dự án bến cảng hơn 6.000 tỷ ở Gia Lai
Dự án Đầu tư xây dựng Bến cảng Phù Mỹ - giai đoạn 1 (tại xã Phù Mỹ Đông, tỉnh Gia Lai) có tổng vốn hơn 6.000 tỷ đồng do CTCP Tập đoàn Đầu tư Phù Mỹ làm chủ đầu tư.
Đầu tư - 13/08/2025 06:45
Hanoi Melody Residences chính thức cất nóc tòa căn hộ đầu tiên
Sáng ngày 11/8, dự án Hanoi Melody Residences tại Tây Nam Linh Đàm đã tổ chức lễ cất nóc tòa căn hộ NO4 – đánh dấu cột mốc quan trọng trong tiến trình thi công, đưa tổ ấm an cư đến gần hơn với cư dân tương lai.
Bất động sản - 12/08/2025 14:00
Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Hàn Quốc chứng kiến Lễ trao các thỏa thuận hợp tác
Tổng Bí thư Tô Lâm và Thủ tướng Hàn Quốc Kim Min Seok, cùng đại biểu cấp cao hai nước đã chứng kiến Lễ trao các thỏa thuận hợp tác giữa Việt Nam-Hàn Quốc.
Đầu tư - 12/08/2025 13:46
- Đọc nhiều
Đáng đọc
- Đáng đọc
Tổng Bí thư Tô Lâm: 'Bộ tứ trụ cột' để giúp đất nước cất cánh
Sự kiện - Update 2 month ago
Thủ tướng: Cần truyền cảm hứng cho doanh nhân cống hiến vì đất nước
Sự kiện - Update 2 month ago
Chuyên gia: Không nên quá ‘hoảng loạn’ với con số thuế 46% từ Mỹ
Tài chính - Update 4 month ago