Ngày 30/5, phát biểu tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội, đại biểu Quốc hội Nguyễn Trường Giang (đoàn Đắk Nông) nêu vấn đề cổ phẩn hóa, cổ phần hóa Nhà nước là một trong những nội dung của tái cơ cấu nền kinh tế gắn với mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế.

Nhiều bất cập trong cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước

Theo ông Giang, trong những năm qua, công tác cơ cấu lại, sắp xếp, đổi mới, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước thoái vốn đạt được nhiều kết quả quan trọng. Cơ chế, chính sách về đổi mới, tổ chức, quản lý, sắp xếp cổ phần hóa thoái vốn nhà nước đã được ban hành và bổ sung khá đầy đủ và đồng bộ.

Các doanh nghiệp nhà nước được cơ cấu lại được tập trung hơn vào những ngành, lĩnh vực quan trọng thực hiện vai trò, nhiệm vụ lòng cốt trong việc điều tiết, ổn định kinh tế vĩ mô, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiêp sau cổ phần hóa được nâng lên.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, báo cáo còn chỉ ra nhiều tồn tại, hạn chế. Theo đó, việc phê duyệt phương án cơ cấu lại doanh nghiệp nhà nước ở một số bộ, ngành, địa phương còn chậm.

Cổ phần hóa, thoái vốn chưa hoàn thành theo đúng kế hoạch, còn giữ cổ phần chi phối ở nhiều ngành, lĩnh vực nhà nước không cần nắm giữ 100% vốn, hoặc giữ cổ phần chi phối đặc biệt là tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước.

Việc xây dựng và trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án sử dụng đất theo quy định của pháp luật trước khi quyết định cổ phần hóa doanh nghiệp còn chậm, còn vi phạm. Việc thực hiện các quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước tại một số doanh nghiệp chưa hiệu quả.

Qua theo dõi, đại biểu Nguyễn Trường Giang thấy số lượng các doanh nghiệp cổ phần hóa chậm dần đều qua các năm, không đạt kế hoạch đề ra. Như năm 2018, cả nước phải cổ phần hóa 64 doanh nghiệp, nhưng trên thực tế chỉ đạt 17% với 12 doanh nghiệp hoàn thành.

35 doanh nghiệp đề nghị chuyển sang hoàn thành vào năm 2019, chiếm 55%; 12 doanh nghiệp đề nghị chuyến sang năm 2020, chiếm 23% và 6 doanh nghiệp không báo cáo thời gian dự kiến hoàn thành.

Lợi ích nhóm, tham nhũng, lãng phí

Ngoài những nguyên nhân khách quan tồn tại đã lâu, vị đại biểu Quốc hội cho rằng nguyên nhân chủ quan là kỷ cương, kỷ luật trong việc thực thi chính sách pháp luật chưa nghiêm; nhiều cấp, nhiều ngành chưa tích cực chủ động triển khai nhiệm vụ. Tình trạng lợi ích nhóm, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong cơ cấu lại cổ phần hóa doanh nghiệp, thoái vốn, gây bức xúc trong dư luận.

Kỷ luật chấp hành chỉ đạo của cấp trên, của Chính phủ, Thủ tướng chưa được thực hiện nghiêm, việc xác định xử lý trách nhiệm đối với cá nhân để xảy ra sai phạm chưa kịp thời.

"Qua theo dõi cổ phần hóa một số doanh nghiệp nhà nước trong thời gian qua, việc cổ phần hóa còn thiếu công khai, minh bạch; lợi ích nhóm. Có hiện tượng can thiệp chưa đúng quy định của pháp luật", ông Nguyễn Trường Giang nhấn mạnh.

Vị đại biểu đưa ra 3 trường hợp để làm dẫn chứng cho quan điểm của mình. Cụ thể, trong quá trình cổ phần hóa Cảng Quy Nhơn, Thanh tra Chính phủ đã nêu rõ Bộ GTVT với vai trò, trách nhiệm quản lý nhà nước về lĩnh vực giao thông vận tải, là cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước chưa làm đúng chức năng, nhiệm vụ, để xảy ra nhiều sai phạm trong quá trình bán vốn nhà nước tại Cảng Quy Nhơn, không đúng với đề án tái cơ cấu giai đoạn 2012 - 2015 đã được Thủ tướng trước đó phê duyệt.

Trong chuyển nhượng vốn nhà nước tại Công ty Cổ phần Cảng Quy Nhơn, Bộ GTVT ban hành hai văn bản trái phép cho phép Công ty Hợp Thành sở hữu 75,01% cổ phần cảng Quy Nhơn theo phương thức thỏa thuận trực tiếp. Từ những sai phạm trên, Thanh tra Chính phủ yêu cầu bộ hủy bỏ hai văn bản kiến nghị và thu hồi 75% cổ phần cảng Quy Nhơn bán cho Công ty Hợp Thành.

"Rõ ràng ở đây, vi phạm từ phía cơ quan quản lý nhà nước là chính, nếu loại trừ yếu tố cấu kết của doanh nghiệp với cơ quan quản lý, lợi ích nhóm. Điều đó sẽ ảnh hưởng đến tâm lý nhà đầu tư khi tham gia vào quá trình cổ phần hóa", đại biểu Nguyễn Trường Giang nói.

Hay, quá trình cổ phần hóa Công ty Rượu, bia, nước giải khát Sài Gòn. Trong việc xác định giá trị doanh nghiệp, các khoản nợ của doanh nghiệp đối với nhà nước thì ý kiến của các cơ quan nhà nước rất khác nhau. Do đó, sau quá trình cổ phần hóa thoái vốn nhà nước rất khó khăn trong việc thu hồi các khoản nợ đối với ngân sách nhà nước.

Trường hợp thứ 3 là cổ phần hóa Công ty Cổ phần Xuất nhập khẩu và xây dựng Việt Nam. Việc cổ phần hóa đối với công ty rất thành công. Tuy nhiên, sau khi cổ phần hóa, sự tranh chấp của các nhóm cổ đông và các nhóm cổ đông không có quyền yêu cầu tòa án thụ lý quyết định giải quyết vụ việc tranh chấp thương mại nhưng đã có yêu cầu.

Tòa án thụ lý ra quyết định giải quyết vụ việc này. Đồng thời với đó là ban hành quyết định áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. Sau đó, chính tòa án xác định là các cổ đông không có thẩm quyền yêu cầu và cũng đã hủy quyết định thụ lý và hủy áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời. Đại biểu Giang cho rằng như vậy ảnh hưởng đến sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

"Có thể thấy, với cách làm trên đã ảnh hưởng đến lòng tin của nhà đầu tư khi tham gia vào cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, tạo sự cạnh tranh không lành mạnh trong hoạt động kinh doanh thương mại, góp phần làm chậm quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước, thoái vốn nhà nước", vị đại biểu nói thêm.

Về giải pháp trong thời gian tới, đại biểu Đắk Nông đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo đẩy nhanh tiến trình cổ phần hóa, thoái hóa vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo kế hoạch đã đề ra. Thực hiện công khai, minh bạch, khẩn trương xác định giá trị doanh nghiệp, có lộ trình thời gian cụ thể để cổ phần hóa, thoái vốn.

Ngoài ra, Chính phủ cần có hình thức xử lý kỷ luật nghiêm minh đối với các tổ chức, cá nhân cố tình trì hoãn, không thực hiện cổ phần hóa cũng như các cơ quan tổ chức, cá nhân lợi dụng chức vụ, quyền hạn can thiệp trái pháp luật vào quá trình cổ phần hóa, thoái vốn tại doanh nghiệp.

Bài liên quan

Vinalines đã chuyển tiền mua 75,01% cổ phần Cảng Quy Nhơn

'Có thời điểm, Chính phủ phải vay 40.000 tỷ/tháng để trả nợ'

'Việc kéo dài thanh tra, điều tra dự án Đa Phước, bán đảo Sơn Trà có tiêu cực không?'

Quốc hội thảo luận về việc thực hiện kế hoạch kinh tế - xã hội