[Cafe Cuối tuần] Sự thật: Nhìn thẳng và nói rõ

Tại Diễn đàn Quốc gia Phát triển doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam lần thứ VI ngày 15/1/2025, trước những số liệu hoành tráng mà Báo cáo của ngành nêu ra như Việt Nam đứng thứ 2 thế giới về xuất khẩu điện thoại di động thông minh; đứng thứ 5 thế giới về xuất khẩu linh kiện máy tính; đứng thứ 6 thế giới về xuất khẩu thiết bị máy tính…, Tổng Bí thư Tô Lâm đã thẳng thắn nhận xét: "Đây là những con số có vẻ ấn tượng, hoành tráng, đáng tự hào, nhưng thử hỏi chúng ta đã bao giờ nhìn sâu vào bản chất những số liệu này chưa? Chúng ta đóng góp được bao nhiêu % giá trị trong đó? Hay là mình đang ở phân khúc thấp nhất của chuỗi giá trị, chủ yếu là gia công cho nước ngoài?". Rồi ông đặt câu hỏi mà thực chất cũng là câu trả lời: "Tôi cứ tự hỏi đây liệu có phải là "ngộ nhận", là "tự huyễn hoặc", là "tự ru mình" không?".

Có lẽ, đã lâu lắm chúng ta mới lại được chứng kiến một thái độ nhìn thẳng vào sự thật và nói rõ sự thật chân thành đến như vậy từ một nhà lãnh đạo cao nhất của đất nước.

Công cuộc đổi mới năm 1986 cũng bắt đầu bằng việc hoạch định đường lối phát trên cơ sở nhìn thẳng sự thật và nói rõ sự thật. Trước năm 1986, Việt Nam đối mặt với khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, bao gồm năng suất thấp, lạm phát phi mã, thiếu lương thực và sự bế tắc trong mô hình kinh tế kế hoạch hóa tập trung. Đại hội Đảng VI đã thẳng thắn thừa nhận những yếu kém trong quản lý kinh tế và sai lầm trong chính sách, phá bỏ các khuôn mẫu giáo điều và mở đường cho đổi mới tư duy.

Việc nhìn thẳng sự thật đã giúp lãnh đạo đất nước thừa nhận rằng mô hình quản lý tập trung quan liêu, bao cấp là nguyên nhân chính gây trì trệ và lãng phí nguồn lực. Điều này đã thúc đẩy các chính sách đổi mới mang tính đột phá, tiêu biểu là chính sách khoán 10 trong nông nghiệp, khi thừa nhận vai trò thực tế của hộ gia đình trong sản xuất thay vì áp đặt mô hình hợp tác xã cứng nhắc. Kết quả là Việt Nam nhanh chóng thoát khỏi khủng hoảng lương thực, trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới.

Bên cạnh đó, việc nói rõ sự thật đã tạo ra sựminh bạch trong đánh giá tình hình đất nước, giúp xây dựng các chính sách phù hợp với thực tiễn. Trong lĩnh vực công nghiệp, sự thừa nhận vai trò của doanh nghiệp tư nhân và nền kinh tế nhiều thành phần đã khuyến khích sự sáng tạo, tăng năng suất lao động và tạo động lực phát triển mới. Chính những chính sách dựa trên sự thật này đã đưa nền kinh tế Việt Nam từ chỗ khủng hoảng sang tăng trưởng mạnh mẽ, với tốc độ tăng trưởng GDP trung bình trên 7% trong giai đoạn 1990-2000, đời sống người dân được cải thiện đáng kể.

Việc nhìn thẳng và nói rõ sự thật không chỉ giúp thay đổi tư duy quản lý, mà còn tạo ra sự đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Sự minh bạch và thực tế trong các chính sách đã trở thành động lực để Việt Nam mở cửa hội nhập quốc tế, bình thường hóa quan hệ với các quốc gia, và gia nhập ASEAN năm 1995, tạo tiền đềcho sự phát triển toàn diện sau này.

Ngày nay, việc nhìn thẳng sự thật và nói rõ sựthật từ những người lãnh đạo cấp cao, như Tổng Bí thư Tô Lâm, đóng vai trò quan trọng trong định hình tầm nhìn chiến lược và thúc đẩy cải cách trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam. Điều này không chỉ phản ánh tinh thần minh bạch, trách nhiệm, mà còn là một động lực thiết yếu để xác định và khắc phục những hạn chế trong quá trình phát triển.

Trước hết, việc thẳng thắn đặt câu hỏi về bản chất những thành tựu kinh tế, chẳng hạn như thứ hạng cao về xuất khẩu linh kiện, điện thoại thông minh hay gia công phần mềm, đã tạo cơ hội để xã hội nhìn nhận lại những giới hạn của mô hình tăng trưởng hiện tại. Những cảnh báo về nguy cơ "tự mãn" và "tự ru ngủ" trong ánh hào quang thành tích giúp thúc đẩy một tư duy phản biện, mở đường cho những cải cách cần thiết nhằm nâng cao giá trị thực chất trong các lĩnh vực kinh tế.

Tiếp theo, việc chỉ ra rằng Việt Nam đang ở phân khúc thấp trong chuỗi giá trị toàn cầu, nơi giá trị gia tăng thấp và rủi ro môi trường cao, nhấn mạnh nhu cầu cấp bách về chuyển đổi sang nền kinh tế sáng tạo. Đây phải chăng là Đổi mới 2.0 của đất nước ta?! Đổi mới 2.0 không chỉ đơn thuần là cải cách kinh tế, mà còn là sự chuyển đổi tư duy, tập trung đầu tư vào nghiên cứu, công nghệ và chuyển đổi số để nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Thái độ minh bạch và thẳng thắn này cũng góp phần củng cố niềm tin của người dân vào các định hướng phát triển. Việc lãnh đạo dám nhìn nhận và công khai những hạn chế không chỉ phản ánh trách nhiệm, mà còn tạo ra sự đồng thuận xã hội, yếu tố quan trọng để triển khai các cải cách hiệu quả.

Cuối cùng, tinh thần nhìn thẳng sự thật cũng khơi dậy khát vọng tự lực, tự cường trong xã hội, thúc đẩy người Việt Nam làm chủ công nghệ và sáng tạo để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là yếu tố cốt lõi giúp Việt Nam hội nhập thành công và khẳng định vai trò chủ động trên trường quốc tế.

Thái độ nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật từ lãnh đạo cấp cao là nền tảng quan trọng để định hướng và thúc đẩy các cải cách trong kỷ nguyên mới. Đây vừa là biểu hiện của tinh thần trách nhiệm, vừa là động lực cần thiết để Việt Nam vượt qua thách thức và phát triển bền vững, toàn diện trong bối cảnh hội nhập toàn cầu.