Bạn có biết trong bảng xếp hạng các trường đại học trên toàn cầu năm 2022 của THE, trong danh sách 1600 đại học của 99 quốc gia, các trường có tên Đại học Quốc gia (National University, State University) có thứ hạng thấp hơn rất nhiều trường đại học thông thường (University, College, School) và có rất nhiều trường College, School (tiếng Việt hay dịch là cao đẳng và trường học) lại có thứ hạng rất cao, đứng trên rất nhiều trường có tên University không?

Ở Anh (UK) ai cũng biết 3 trường Imperial College London, King’s College London và LSE là 3 trường đại học hàng đầu thế giới, dù chúng chỉ mang tên College và School, nhưng lại đứng trên hầu hết các trường đại học (University) của Anh và chỉ chịu đứng sau hai trường Oxford và Cambridge mà thôi.

Ở Mỹ ai cũng biết Dartmouth College là trường đại học hàng đầu thế giới, dù tên của trường là College, chứ không phải University. Khía cạnh khác, 2 trường MIT và California Institure of Technology - là 2 trong trong 5 trường đại học tốt nhất thế giới - lại không gọi là University. Chưa hết, Đại học Quốc gia California chỉ đứng hạng 400-500, trong khi có đến 5 trường Đại học California khác lại trong top 100 (Berkeley, Log Angeles, San Dieo, Santa Barbare, Irvine).

Những minh chứng trên cho thấy, tên trường là đại học, đại học quốc gia, viện, trường đại học hay thậm chí là cao đẳng không quan trọng bằng chất lượng giảng dạy, nghiên cứu, chuyển giao kiến thức, hợp tác quốc tế trong đào tạo và kỹ năng mềm cũng như khả năng hội nhập quốc tế của sinh viên khi ra trường.

Tôi hiểu rằng việc Việt Nam chúng ta đặt tên "Trường Đại học" và "Đại học" là để muốn nhấn mạnh và phân biệt giữa "đại học đa ngành" và "đại học nhiều lĩnh vực", nhưng sâu xa hơn là Đại học thì có nhiều trường Đại học thành viên còn trường Đại học thì không có trường Đại học thành viên.

Tôi thì cho rằng Đại học có Đại học thành viên hay không có Đại học thành viên không liên quan đến cái tên. Trên thực tế ở Việt Nam và trên thế giới vẫn đang tồn tại: Công ty trực thuộc công ty, nghĩa là một công ty có thể là chủ sở hữu và điều hành nhiều công ty thành viên (dân giã gọi là công ty con). Theo logic ấy một công ty có thể có nhiều công ty con, nhiều công ty cháu, nhiều công ty chắt.

Cũng theo logic ấy, công ty to hay bé không liên quan đến tên gọi: công ty có 1 người duy nhất, vừa là giám đốc vừa là nhân viên gọi là công ty và công ty có 1 triệu nhân viên cũng gọi là công ty (lưu ý rằng "tập đoàn" là do một số doanh nghiệp Việt Nam sáng tạo ra chứ trong luật doanh nghiệp không hề tồn tại khái niệm tập đoàn, chỉ có công ty thôi).

Cũng theo logic ấy, giáo dục đại học không nên tạo ra 2 khái niệm "Đại học" và "Trường Đại học". Trường Đại học có nhiều trường Đại học thành viên (hay Đại học có nhiều Đại học thành viên) có sao đâu nhỉ. Đại học to hay bé, có uy tín, có thứ hạng cao hay không hãy để xã hội ghi nhận, để người sử dụng lao động ghi nhận thông qua chất lượng sinh viên khi ra trường, thông qua các kết quả nghiên cứu của trường.

Vừa mới đây, có một vị giáo sư khá nổi tiếng có khẳng định trong một bài báo rằng "tôi chưa biết có nơi nào trên thế giới mà có những đại học trong một đại học như ở Việt Nam". Xin thưa rằng có đấy, ở Mỹ có nhiều đại học trong đại học, University thuộc University và College thuộc College. Chẳng hạn trong California State University có San Diego State University, San Francisco State University, San Jose State University và Sonoma State University; Trong Boston College (trường đại học thực thụ chứ không phải cao đẳng) có Morrissey College of Arts và Sciences và Woods College of Advancing Studies...

Như vậy không nên vì nhu cầu quản lý nhà nước, nhu cầu phân biệt giữa Trường Đại học có Trường Đại học trực thuộc hay không có Trường Đại học trực thuộc, nhu cầu phân cấp và phân biệt giữa "hiệu trưởng đại học" và "giám đốc đại học" mà chúng ta lại làm phức tạp hoá vấn đề, đặt ra và cố phân biệt cái tên "Trường Đại học" và "Đại học", những cái tên vừa khó hiểu với dân chúng vừa làm cho tiếng Việt kém trong sáng đi.

Thiết nghĩ, ngành giáo dục, đào tạo là ngành có chức năng giáo dục, thế nên phải là tấm gương về sự trong sáng của tiếng Việt, phải là tấm gương tôn trọng các giá trị thực chất, chứ không nên chạy đua theo tên gọi hình thức, không nên làm cho tiếng Việt kém trong sáng đi.

Bài liên quan

Hội thảo khoa học 'Vai trò của thiết chế Hội đồng trường đối với trường đại học công lập ở Việt Nam hiện nay'

Bài phát biểu lay động tâm thức của Thầy Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Hà Nội

Cận cảnh khu đất 'vàng' 41,5ha của Đại học Vạn Xuân sắp bị thu hồi

Các trường đại học công lập thực hiện Nghị quyết 35 của Bộ Chính trị