Áp thuế 5% với phân bón: 'Chúng ta muốn tự chủ về phân bón hay dựa vào nhập khẩu?'

Ngày 29/10, tiếp tục kỳ họp thứ 8, Quốc hội thảo luận ở hội trường về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Thuế giá trị gia tăng (sửa đổi).

Trình bày báo cáo tiếp thu, giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh cho biết, thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với phân bón được sửa đổi từ năm 2014 tại Luật Thuế GTGT số 71/2014/QH13, chuyển từ diện đang chịu thuế suất 5% sang diện không chịu thuế. Chính sách này đã gây ảnh hưởng bất lợi rất lớn cho các doanh nghiệp sản xuất phân bón trong nước thời gian qua.

Điều này đặt trong xu thế cung vượt cầu trên thị trường phân bón thế giới từ 2015 đến trước thời điểm dịch COVID-19 đã làm nhiều doanh nghiệp trong nước lỗ lớn, phải thu hẹp sản xuất. Ngược lại, phân bón nhập khẩu được hưởng lợi do đang chịu thuế 5% được chuyển sang không chịu thuế mà vẫn được hoàn toàn bộ thuế GTGT đầu vào.

Chính vì vậy, trong suốt thời gian qua, các bộ ngành, hiệp hội, doanh nghiệp sản xuất phân bón đã liên tục kiến nghị chuyển lại mặt hàng phân bón từ đối tượng không chịu thuế GTGT sang đối tượng chịu thuế suất 5%. Kiến nghị này cũng đã được các cơ quan của Chính phủ và Quốc hội đưa vào nhiệm vụ rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

Tại phiên thảo luận, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị không đánh thuế 5% với mặt hàng phân bón, vì lo ngại người cuối cùng phải chịu tác động là người nông dân khi tăng thuế giá bán sẽ tăng theo, tác động không nhỏ với ngành nông nghiệp và nông dân.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Quảng Nam) cho rằng, khi người nông dân mua phân bón không có hóa đơn, như vậy không được khấu trừ đầu vào nên việc đánh 5% thuế với phân bón là người nông dân phải chịu.

Riêng với câu chuyện cạnh tranh giữa 70% nhập khẩu và 30% trong nước, ông Hạ cho rằng, các doanh nghiệp Việt Nam phải tính toán nâng cao năng lực quản lý, đổi mới công nghệ… để giảm giá thành, đảm bảo cạnh tranh. Không thể để "các cô ngồi máy cấy, tần tảo cả đời", lại gánh cả phần cạnh tranh cho các doanh nghiệp phân bón.

Ngược lại, Địa biểu Trương Trọng Nghĩa lại tán thành đề xuất của Chính phủ và cho rằng việc phụ thuộc vào hàng hóa nhập khẩu dẫn tới bấp bênh về giá.

"Doanh nghiệp nuôi sống công nhân, nông dân, những người lao động làm việc ở đó. Không phải ngẫu nhiên nhiều Đại biểu Quốc hội ủng hộ tăng thuế phân bón lên 5%. Khi tự lực tự chủ tự cường, Chính phủ chi phối được ngành phân bón thì sẽ tìm ra cách giảm gánh nặng cho người tiêu dùng", ông Nghĩa nói.

Bài toán tự chủ hay dựa vào nhập khẩu?

Bà Nguyễn Vân Chi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính ngân sách của Quốc hội nhấn mạnh, đánh giá tác động của việc chuyển mặt hàng phân bón từ không chịu thuế sang áp thuế 5% cho thấy, đây là mặt hàng đặc thù, là từ không chịu thuế sang áp thuế nên doanh nghiệp trong nước sẽ từ không được khấu trừ thuế đầu vào sang được khấu trừ thuế đầu vào, nhiều đơn vị được hoàn thuế. Điều này giúp doanh nghiệp giảm nhiều chi phí, giúp doanh nghiệp có dư địa giảm giá (thay vì tăng giá như lo lắng của nhiều đại biểu, vì chi phí sản xuất sao thì cuối cùng cũng tính cả vào giá bán).

Ngoài ra, trong bối cảnh phân bón trong nước không được khấu trừ thuế đầu vào thì doanh nghiệp phân bón nước ngoài vừa được hưởng thuế suất 0% lại vừa được khấu trừ thuế. Điều này đặt vấn đề "chúng ta có đang phân biệt đối xử với phân bón trong nước và xuất khẩu?" "Liệu có nên áp thuế như hiện nay để phân biệt đối xử? Trong khi Việt Nam là nước nông nghiệp, chúng ta muốn tự chủ về phân bón hay muốn dựa chủ yếu vào phân bón nhập khẩu?", bà Vân Chi đặt vấn đề.

Từ các phân tích trên, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, các Đại biểu rất nên cân nhắc thấu đáo để có nhìn nhận công bằng cho ngành sản xuất phân bón trong nước, hỗ trợ khu vực nông nghiệp, sản xuất.

Thông tin về quy định áp thuế 5% với mặt hàng phân bón, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Luật Thuế giá trị gia tăng là bộ luật quan trọng, tác động tới hầu hết hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, hộ gia đình, nhiều nội dung phải thay đổi theo sự vận hành của nền kinh tế.

Về lo ngại giá phân bón sẽ tăng tương ứng khi áp thuế 5%, Phó Thủ tướng cho rằng, giá phân bón không chỉ phụ thuộc vào thuế tăng hay giảm mà còn phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như giá thành sản xuất, cung - cầu thị trường. Nếu cố định chi phí lại thì đúng là thuế sẽ làm giá tăng hay giảm nhưng giá thành sản xuất còn phụ thuộc nhiều vào khoa học công nghệ, giá nhân công, thị trường.

Theo đó, khi áp dụng thuế suất 5%, người dân và doanh nghiệp trong nước được lợi khi tăng giá nhưng chủ yếu là giá sản phẩm nhập khẩu, doanh nghiệp trong nước được hưởng lợi, có điều kiện để cạnh tranh.

Theo ước tính, doanh nghiệp nước ngoài sẽ phải nộp khoảng 1.500 tỷ đồng thuế/năm, trong khi doanh nghiệp trong nước chỉ phải nộp 200 tỷ đồng/năm. Điều này tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước áp dụng công nghệ mới, giảm giá thành sản phẩm, giảm giá bán cho người nông dân.

Phó Thủ tướng đề nghị các Đại biểu thông qua phương án áp thuế 5% với mặt hàng phân bón mà không lo ảnh hưởng nhiều tới giá thành sản phẩm.