Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa chủ trì phiên họp Chính phủ chuyên đề về xây dựng pháp luật tháng 7/2023.

Về báo cáo, đề xuất việc áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu (Bộ Tài chính chủ trì) và báo cáo, đề xuất về cơ chế, chính sách hỗ trợ nhà đầu tư ngoài thuế (Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì), các đại biểu tập trung phân tích về cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn.

Về cơ sở pháp lý quốc tế, tháng 10/2021, OECD đặt ra mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu 15% đối với các công ty đa quốc gia nhằm ngăn các công ty này chuyển lợi nhuận sang quốc gia có thuế suất thấp để tránh thuế.

Về cơ sở thực tiễn, việc áp dụng Thuế tối thiểu toàn cầu (Thuế TTTC) dự kiến sẽ tác động sâu rộng đến tính cạnh tranh của môi trường đầu tư kinh doanh nước ta, cần kịp thời có giải pháp phù hợp. Đến nay, 142/142 nước thành viên của Diễn đàn hợp tác toàn cầu về chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận (BEPS) đã đồng thuận. Tại ASEAN, một số nước đã có kế hoạch áp dụng quy định thuế tối thiểu toàn cầu từ năm 2024.

Do đó, việc sớm áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu tại Việt Nam là cần thiết để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của Việt Nam. Đồng thời, việc nghiên cứu, bổ sung các hình thức ưu đãi, hỗ trợ đầu tư mới trong bối cảnh thực thi thuế tối thiểu toàn cầu là cần thiết nhằm đảm bảo khả năng cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam trong giai đoạn tới.

Về 2 nội dung này, Thủ tướng giao 2 bộ chủ trì phối hợp với các bộ, cơ quan tiếp thu tối đa ý kiến của Chính phủ, hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng 2 Nghị quyết; gửi Bộ Tư pháp để thẩm định. Căn cứ ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp, các bộ chủ trì tiếp thu, giải trình, hoàn thiện hồ sơ, trình Chính phủ.

Sau khi Chính phủ quyết nghị thông qua đề nghị xây dựng 2 Nghị quyết, Bộ trưởng Tư pháp thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, thay mặt Chính phủ ký tờ trình của Chính phủ trong tháng 7 để báo cáo Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung dự án 2 Nghị quyết nêu trên vào Chương trình xây dựng Luật, pháp lệnh năm 2023 và cho phép xây dựng dự thảo Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn, trình Quốc hội thông qua theo quy trình một kỳ họp.

VAFIE đề xuất gì?

Trước đó, ngày 9/3, Hiệp hội Doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) đã có công văn gửi Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư, Bộ trưởng Tài chính về Giải pháp duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh của môi trường đầu tư trong bối cảnh thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu.

Theo đó, VAFIE đánh giá, việc áp dụng Thuế suất tối thiểu toàn cầu giúp Việt Nam có cơ hội tăng thu ngân sách từ việc thu thuế bổ sung, đồng thời hạn chế trốn tránh thuế và tình trạng các quốc gia cạnh tranh thu hút đầu tư theo cách "đua nhau xuống đáy". Tuy nhiên, nếu Việt Nam không có những hành động kịp thời trong việc triển khai Thuế TTTC thì sẽ đánh mất quyền đánh thuế bổ sung, vì khi đó các quốc gia đầu tư - nơi đặt trụ sở công ty mẹ sẽ thực hiện thu thuế bổ sung theo các nguyên tắc Trụ cột 2. Ngoài ra, Việt Nam cũng có thể không thu được phần Thuế bổ sung (nếu phát sinh) của các tập đoàn, doanh nghiệp Việt Nam có đầu tư ra nước ngoài.

Việc tham gia Thuế TTTC góp phần tăng cường hội nhập quốc tế của Việt Nam, thúc đẩy cải cách hệ thống thuế và xây dựng chính sách mới về thu hút FDI phù hợp với thông lệ và chuẩn mực quốc tế.

Tuy nhiên, Việt Nam là nước đang thu hút FDI từ hơn 140 quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới. Trong đó, các đối tác FDI lớn nhất của Việt Nam chủ yếu đến từ khu vực Đông Á. Cụ thể, trong nhiều năm qua, Hàn Quốc, Nhật Bản và Singapore luôn dẫn đầu danh sách các nguồn FDI vào Việt Nam. Khi thuế suất tối thiểu toàn cầu được áp dụng thì một số tập đoàn lớn đang được hưởng thuế suất ưu đãi sẽ phải nộp thêm một phần thuế bổ sung để đảm bảo thuế tối thiểu 15%. Như vậy, lợi ích ưu đãi thuế sẽ không còn nữa, hoặc giảm đáng kể. Chính sách ưu đãi, khuyến khích đầu tư thông qua miễn giảm thuế sẽ bị giảm hiệu lực, kéo theo sự suy giảm sức cạnh tranh và tính hấp dẫn của môi trường đầu tư. Trong trường hợp các đối thủ cạnh tranh thu hút đầu tư kịp thời có các biện pháp và chính sách khuyến khích đầu tư thích ứng với Thuế TTTC, Việt Nam có thể bị bỏ lại phía sau trong việc thu hút đầu tư nước ngoài nếu không kịp thời có các ứng xử phù hợp.

Trên cơ sở phân tích, đánh giá tiến trình triển khai thoả thuận Thuế tối thiểu toàn cầu của OECD trên thế giới và tác động tới Việt Nam, VAFIE khuyến nghị: 

Việt Nam cần nhanh chóng đánh giá, xác định chính xác mức độ tác động – bao gồm cả tác tích cực và tiêu cực. Cần nhanh chóng rà soát các doanh nghiệp FDI chịu ảnh hưởng, đánh giá khả năng thu thuế bổ sung, mức độ tác động tới môi trường đầu tư; rà soát toàn bộ quy định hiện hành về chính sách ưu đãi đầu tư, để loại bỏ những chính sách không còn phù hợp với nguyên tắc thuế tối thiểu toàn cầu. Chỉ khi xác định đầy đủ mức độ tác động thì mới có thể có giải pháp phù hợp;

Cần chủ động giành quyền đánh thuế bổ sung bằng việc nội luật hoá quy tắc Thuế suất tối thiểu toàn cầu. Khẩn trương nghiên cứu áp dụng cơ chế Thuế tối thiểu nội địa đủ điều kiện (QDMTT) theo tiêu chuẩn của OECD từ năm 2024. Để đảm bảo lợi ích về mặt thời gian, Chính phủ cần xem xét các yếu tố mang tính kỹ thuật về việc sửa các luật, hoặc trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu;

Để giữ được lợi thế cạnh tranh trong thu hút đầu tư nước ngoài, Việt Nam cần xem xét chuyển từ các hình thức ưu đãi đầu tư bằng thuế thu nhập doanh nghiệp sang ưu đãi hỗ trợ chi phí, trong đó có các hình thức như khấu hao nhanh, hỗ trợ bằng tiền theo một tỷ lệ nhất định cho hoạt động R&D, hỗ trợ đầu tư kết cấu hạ tầng, đào tạo nhân lực…

Việc ban hành chính sách, cơ chế mới cần được xem xét cẩn trọng để đảm bảo tính công bằng cho các doanh nghiệp thuộc phạm vi và không thuộc phạm vi điều chỉnh của Trụ cột 2, đảm bảo thống nhất với quy định về bảo đảm quyền lợi của nhà đầu tư, cũng như không vi phạm các cam kết quốc tế và quy định của OECD mà Việt Nam đang tham gia;

Việt Nam cần thay đổi chính sách khuyến khích FDI theo hướng tập trung vào nâng cao năng lực cạnh tranh từ các yếu tố như cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư - kinh doanh, nhất là thủ tục hành chính, đào tạo lao động có kỹ năng, nâng cấp hệ thống kết cấu hạ tầng, phát triển ngành công nghiệp phụ trợ và các doanh nghiệp vệ tinh... vốn là các yếu tố cơ bản khi các tập đoàn đưa ra các quyết định đầu tư thay vì áp dụng các ưu đãi về thuế;

Cần chủ động đề xuất các nước ASEAN đề ra giải pháp chung cho cộng đồng ASEAN trong việc áp dụng Thuế TTTC, tạo đồng thuận về những tiêu chuẩn tối thiểu chung đối với các chính sách ưu đãi đầu tư nhằm ngăn chặn tình trạng cạnh tranh thu hút FDI không lành mạnh giữa các nước thành viên.

Cuối cùng, Tổ công tác đặc biệt của Thủ tướng Chính phủ về Thuế TTTC cần khẩn trương hơn nữa trong việc nghiên cứu, đánh giá tác động và đề xuất chính sách. Trong quá trình này, cần tập hợp ý kiến của các chuyên gia độc lập, các hiệp hội doanh nghiệp và các nhà đầu tư.

Bài liên quan

'Tháng 10 sẽ có chính sách thuế thu nhập doanh nghiệp thích ứng với quy tắc Thuế tối thiểu toàn cầu'

VinaCapital: Thuế tối thiểu toàn cầu sẽ không làm giảm dòng vốn FDI vào Việt Nam

Chính phủ đang xem xét đề xuất của Tập đoàn Samsung về chính sách thuế tối thiểu toàn cầu

Thực thi thuế tối thiểu toàn cầu: 70 doanh nghiệp FDI sẽ phải nộp thêm 12.000 tỷ đồng tiền thuế năm 2024