Gói lương 56 tỷ USD cho Elon Musk: Tại sao Tesla vẫn quyết trả?

Câu trả lời là hầu hết những người quan sát bình thường, và thậm chí nhiều bài báo trên các phương tiện truyền thông, đều không hiểu bản chất của gói lương này.

Gói lương của Tesla cho Elon Must có hợp lý?

Nghiên cứu mới đây của 3 giáo sư tài chính Mỹ đã kết luận rằng Elon Musk khó có thể kiếm được nhiều tiền như vậy vào thời điểm nhận được khoản bồi thường lương, nhưng thực sự thì ông ấy cũng xứng đáng được hưởng gói lương đó.

Jeffrey L. Coles là giáo sư tài chính tại Đại học Utah, người có nghiên cứu liên quan đến tài chính doanh nghiệp, bao gồm cả tiền lương của các giám đốc điều hành.

Naveen D. Daniel là giáo sư tài chính tại Đại học Drexel, người đã xuất bản nhiều bài viết về quản trị doanh nghiệp.

Lalitha Naveen là giáo sư tài chính tại Đại học Temple, người có công trình nghiên cứu về tiền lương của giám đốc điều hành được trích dẫn rộng rãi.

Trước khi giải thích lý do tại sao lại như vậy, chúng ta cần nhớ lại bối cảnh gây tranh cãi. Trong đó có quyết định của tòa án Delaware vào tháng 1 này bác bỏ gói lương mà CEO Tesla đề xuất với lý do quy trình trả lương kém và xung đột lợi ích.

Phán quyết được đưa ra mặc dù 73% cổ đông đã chấp thuận gói này vào năm 2018.

Với tỷ lệ gần như tương tự như vậy, các cổ đông đã bỏ phiếu chấp thuận lại vào tháng 6 này trong khi Musk phản ứng với phán quyết của tòa án Delaware bằng cách tuyên bố sẽ tái thành lập Tesla tại Texas.

Để đưa ra quyết định về việc liệu gói này có công bằng hay không—như phần lớn các nhà đầu tư lão luyện của Tesla đã làm—cần phải hiểu ba khía cạnh của bất kỳ gói lương nào: phần thưởng mà CEO nhận được, chi phí cho công ty và các động lực cho hiệu suất trong tương lai.

Trước hết, điều quan trọng cần lưu ý là con số 56 tỷ USD đại diện cho phần thưởng thực tế dành cho CEO chứ không phải chi phí cho công ty.

Gói lương dựa trên hiệu suất làm việc

Phần thưởng bao gồm 12 đợt quyền chọn cổ phiếu Tesla, mỗi đợt tương đương với 1% cổ phiếu đang lưu hành tại thời điểm trao giải.

Mỗi đợt quyền chọn sẽ chỉ cho phép CEO nhận khi đạt được các mốc hiệu suất cụ thể. Nếu không đạt được các mốc này, CEO sẽ không nhận được bất kỳ quyền chọn nào và phần thưởng thực tế cũng sẽ bằng 0.

Phần thưởng này khác với các giải thưởng theo thời gian thông thường, được CEO tự động nhận được miễn là CEO vẫn tại vị.

Các giải thưởng theo hiệu suất, chẳng hạn như giải thưởng Tesla, được trao hàng năm cho các CEO và không phải là hiếm, nhưng việc cấu trúc chúng chỉ dựa trên các quyền chọn cổ phiếu là rất hiếm.

Trong giai đoạn 2007-2023, chỉ có 4,2% các giải thưởng nổi bật dành cho các CEO của S&P 1500 là giải thưởng quyền chọn theo hiệu suất.

CEO của Tesla chỉ có thể nhận được toàn bộ lợi ích của kế hoạch trả lương năm 2018 nếu ông đưa Tesla lên mức vốn hóa thị trường là 650 tỷ USD, gấp khoảng 13 lần vốn hóa thị trường tại thời điểm trao giải, đồng thời tăng doanh thu và EBITDA điều chỉnh gấp 15 lần và 22 lần so với các con số tương ứng của năm 2017.

Nếu Tesla đạt được mục tiêu vốn hóa thị trường chứng khoán là 650 tỷ USD này, công ty cũng sẽ lớn gấp 13 lần quy mô năm 2018 của Ford và GM.

Theo quan điểm của năm 2018, khả năng Tesla sẽ hoạt động tốt đến mức vượt qua mọi rào cản về hiệu suất được coi là rất khó xảy ra.

Thật vậy, một bài báo của tờ New York Times vào thời điểm đó đã trích dẫn các chuyên gia cho biết việc tăng giá trị của Tesla lên 650 tỷ USD là "một điều nực cười không thể xảy ra".

Không ai mong đợi Tesla đạt được điều này. Dữ liệu chứng minh điều này: chỉ có 1,2% quan sát trong mẫu các công ty Hoa Kỳ từ năm 1950 đến năm 2017 đạt được tốc độ tăng trưởng này.

Nhưng Tesla đã hoạt động tốt, cực kỳ tốt. Tesla đã đạt được tất cả các cột mốc đó trong sáu năm, bốn năm trước khi kết thúc giai đoạn hoạt động.

Giá trị cổ đông của Tesla tăng trong cùng kỳ là 523 tỷ USD. Ngược lại hoàn toàn, cổ phiếu GM và Ford hiện được định giá ở mức 53 tỷ USD và 43 tỷ USD, thấp hơn một chút so với mức năm 2018.

Nhờ hiệu suất này, CEO của Tesla đã kiếm được quyền chọn trên 303.960.630 cổ phiếu.

Nếu CEO trả 7,09 tỷ USD cần thiết để thực hiện các quyền chọn, ông sẽ sở hữu hoàn toàn các cổ phiếu.

Giá cổ phiếu đóng cửa là 182,47 USD vào ngày 13 tháng 6 năm 2024 (ngày các cổ đông bỏ phiếu lại về gói trả lương).

Nhân hai con số đó với nhau sẽ cho kết quả là 55,46 tỷ đô la, rất gần với con số 56 tỷ USD được báo chí đưa tin.

Nhà đầu tư của Tesla đã đúng

Thật trùng hợp, 56 tỷ USD này cũng là phần thưởng mà hội đồng quản trị của Tesla ước tính trong tuyên bố ủy quyền năm 2018 của họ tại thời điểm trao quyền chọn.

Điều thứ hai cần đánh giá khi xem xét gói trả lương là chi phí cho công ty.

Theo ủy quyền năm 2019 của Tesla, theo các tiêu chuẩn kế toán được nêu rõ ràng, giá trị hợp lý của giải thưởng là 2,3 tỷ USD.

Mặc dù đây không phải là con số nhỏ, nhưng lưu ý rằng CEO không nhận được bất kỳ khoản lương nào khác kể từ năm 2018.

Một ước tính tốt về "tiền lương hàng năm" cho Tesla sẽ là 230 triệu USD, bằng 1/10 số tiền vì gói lương của CEO được dự định trong 10 năm.

Cũng cần lưu ý rằng CEO được yêu cầu nắm giữ cổ phiếu trong 5 năm sau khi thực hiện, một yêu cầu để đảm bảo lợi ích của ông vẫn phù hợp với lợi ích của các cổ đông.

Với hạn chế này, các chuyên gia đánh giá tài chính sẽ chiết khấu giá trị giải thưởng khoảng 30%—do đó, giải thưởng, trên cơ sở hàng năm, sẽ có giá trị 158 triệu USD mỗi năm thay vì 230 triệu USD.

Một cách khác để nghĩ về giải thưởng này là Tesla đã trao cho CEO của mình một tấm vé số trị giá 2,3 tỷ USD (giá trị hợp lý theo các quy tắc kế toán) với khoản tiền thưởng tiềm năng là 56 tỷ USD—nhưng việc trúng số phụ thuộc vào khả năng của CEO trong việc biến một công ty ô tô mới thành lập thành một gã khổng lồ toàn cầu. Một ước tính về khả năng CEO của Tesla có thể kiếm được phần thưởng 56 tỷ USD là 1,2% (như đã lưu ý trước đó).

Xác suất thấp đó giúp giải thích tại sao chi phí cho công ty được ước tính là 2,3 tỷ USD

Khía cạnh thứ ba của gói lương cần lưu ý là các ưu đãi được đưa vào nhằm thúc đẩy hiệu suất trong tương lai.

Cụ thể, hợp đồng được cấu trúc sao cho cứ mỗi 1 đô la tăng lên trong tài sản của cổ đông, tài sản của CEO tăng khoảng 0,12 đô la.

Chỉ số "Delta" này (một thước đo về mức độ liên kết chặt chẽ giữa tài sản của CEO với giá trị công ty) là 0,12 là cao, nhưng không phải là quá cao.

“Delta” phần trăm thứ 90 đối với các CEO của các tập đoàn lớn tại Hoa Kỳ trong giai đoạn 1996-2009 là 0,07 và con số này chỉ tăng lên trong những năm gần đây.

Trong trường hợp của Tesla, Chỉ số Delta cao dường như đã đạt được mục đích của nó - đạt được hiệu suất "gây sốc".

3 giáo sư người Mỹ cho rằng phiếu bầu tích cực của cổ đông cho thấy rằng các cổ đông hài lòng với sự phân chia lợi nhuận đó.

Và sau cuộc bỏ phiếu, các nhà đầu tư vẫn tiếp tục tích cực, với vốn hóa thị trường của Tesla đạt đỉnh 836 tỷ USD vào ngày 9 tháng 7 năm 2024.

Tóm lại, phân tích của 3 vị giáo sư Mỹ về gói bồi thường của CEO Tesla nhấn mạnh đến nhu cầu hiểu biết sâu sắc về tiền lương của giám đốc điều hành.

Tiền lương của giám đốc điều hành ở Mỹ vốn phức tạp và việc xem xét kỹ lưỡng nhiều khía cạnh của nó, thay vì tập trung vào một con số đơn lẻ, là rất quan trọng để đánh giá liệu hợp đồng có phù hợp với lợi ích của cổ đông hay không.

Cuối cùng, hãy xem xét một câu hỏi đơn giản: bạn có chia sẻ 1% lợi nhuận mỗi khi một CEO của công ty nhân đôi số tiền (đầu tư) của bạn không?

Các cổ đông của Tesla đã quyết định rằng họ sẽ chia sẻ điều đó.