Qua giai đoạn tăng nóng, hiện nay quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) đạt gần 1,5 triệu tỷ đồng, tương đương khoảng 17% GDP, trong đó chủ yếu là TPDN phát hành riêng lẻ.

Thị trường TPDN tăng trưởng nhanh đã phát sinh những rủi ro, sai phạm như sử dụng vốn không đúng mục đích; khối lượng phát hành lớn trong khi vốn chủ sở hữu nhỏ, tài sản bảo đảm chưa được định giá, đăng ký giao dịch bảo đảm...

Để kiểm soát những rủi ro trên, Bộ Tài chính đang trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 153 nhằm "siết chặt" hơn quy định về phát hành TPDN riêng lẻ, tăng cường hoạt động phát hành ra công chúng thông qua các yêu cầu về tài sản bảo đảm, quản lý mục đích sử dụng vốn và giới hạn khối lượng phát hành theo vốn chủ sở hữu...

Đánh giá về dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 153, nhiều ý kiến lo ngại một kênh dẫn vốn quan trọng bị ách tắc, cùng với đó là một số quy định không phù hợp với thông lệ tốt của quốc tế. Một số chuyên gia kinh tế đưa khuyến nghị thay vì siết chặt các điều kiện phát hành nên có quy định yêu cầu các doanh nghiệp phải có xếp hạng tín nhiệm trước khi phát hành TPDN.

Theo kinh nghiệm nhiều nước phát triển đi trước, quy định về yêu cầu bắt buộc về xếp hạng tín nhiệm độc lập trước khi doanh nghiệp phát hành trái phiếu có thể áp dụng có thời hạn trong khoảng 2-3 năm, tạo "văn hoá" về xếp hạng tín nhiệm; khi đó, các quy định về tài sản bảo đảm, giám sát mục đích sử dụng vốn doanh nghiệp... không còn cần thiết; nhà đầu tư cũng có công cụ để lựa chọn trước khi đưa ra quyết định đầu tư. Đây có thể coi là một giải pháp quan trọng để phát triển thị trường TPDN theo hướng minh bạch, bền vững.

Ở Việt Nam, hiện nay Bộ Tài chính đã cấp phép cho 2 đơn vị hoạt động trong lĩnh vực Xếp hạng tín nhiệm. Để làm rõ hơn vai trò và sự cần thiết của xếp hạng tín nhiệm trong phát triển thị trường tài chính, Nhadautu.vn đã có cuộc trao đổi với ông Phùng Xuân Minh, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Sài Gòn Phát Thịnh Rating (Saigon Ratings).

Với vai trò người sáng lập, xây dựng một tổ chức xếp hạng tín nhiệm, ông đánh giá thế nào về sự phát triển của thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời điểm hiện tại?

Ông Phùng Xuân Minh: Thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển là tín hiệu rất đáng mừng cho nền kinh tế Việt Nam. Đây là một kênh huy động vốn đầu tư phát triển trung và dài hạn hiệu quả cho hệ thống doanh nghiệp quốc gia. Tuy nhiên, chúng tôi cho rằng, sự tăng trưởng thị trường trái phiếu doanh nghiệp, trong thời gian qua là quá nóng, thiếu bền vững và chưa đúng định hướng. Trong khi đó, các yếu tố quan trọng vận hành của thị trường vẫn chưa thật sự đồng bộ, kịp thời, chắc chắn và hiệu quả.

Để thị trường trái phiếu thật sự trở thành kênh huy động vốn đầu tư hiệu quả trung và dài hạn cho cả nền kinh tế và của từng doanh nghiệp, thì nhất thiết cần phải đảm bảo sự chủ động sẵn sàng từ cả ba phía. Đó là, hoàn thiện hệ thống chính sách pháp luật và hiệu lực công tác quản lý nhà nước; tính minh bạch thông tin của các tổ chức phát hành (bao gồm cả tổ chức phát hành và các trái phiếu doanh nghiệp phát hành) khi tham gia thị trường; và yêu cầu tuân thủ nghiêm pháp luật của tất cả các chủ thể tham gia trên thị trường.

Kinh nghiệm phát triển thị trường trái phiếu ở các quốc gia tiên tiến cho thấy, từ nhiều thập kỷ qua họ đã hình thành văn hoá xếp hạng tín nhiệm và thông tin đầu tư trái phiếu được thực hiện một cách công khai minh bạch, kịp thời và đầy đủ cho các nhà đầu tư, trên thị trường trong nước và quốc tế. Đây là các yêu cầu thông tin hết sức cần thiết, quan trọng nhằm vừa tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có thể thu hút vốn đầu tư đa dạng trên thị trường; vừa đảm bảo cho thị trường trái phiếu vận hành phát triển đúng định hướng hướng và đảm bảo bền vững.

Sự cần thiết của những tổ chức xếp hạng tín nhiệm trên thị trường đã được nhắc tới lâu nay. Theo ông, đây có phải là thời điểm cần để ban hành một quy định cụ thể hơn, thể hiện vai trò của tổ chức xếp hạng tín nhiệm trên thị trường?

Ông Phùng Xuân Minh: Trước hết, chúng ta cũng cần phải đánh giá khách quan về vai trò của các định chế xếp hạng tín nhiệm quốc tế và tổ chức xếp hạng tín nhiệm độc lập nội địa ở mỗi quốc gia.

Các tổ chức định mức tín nhiệm thế giới có uy tín và vai trò tác động rất lớn đối với việc đánh giá tín nhiệm của mỗi quốc gia và nền tài chính thế giới.

Đối với Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 412/QĐ - TTg ngày 31/3/2022 Phê duyệt Đề án Cải thiện xếp hạng tín nhiệm quốc gia tới 2030. Mục tiêu cụ thể của Đề án đến năm 2030, đạt mức xếp hạng tín nhiệm từ Baa3 (đối với Moody’s) hoặc BBB- (đối với S & P và Fitch), trở lên nhằm góp phần giảm chi phí huy động vốn và giảm mức rủi ro tín dụng quốc gia.

Lịch sử và kinh nghiệm phát triển của thị trường trái phiếu ở các nước có nền kinh tế phát triển, thông thường có 3 tổ chức CRA, được Nhà nước cấp giấy phép và đã hoạt động hiệu quả từ vài thập kỷ trở lại đây.

Các tổ chức CRA là một loại hình định chế đặc thù, với nguyên tắc hoạt động độc lập, khách quan, chính trực và minh bạch. Đồng thời, đóng vai trò là tổ chức có tính chất trung gian và không thể thiếu nhằm tham gia vào sự vận hành phát triển chung của thị trường tài chính nói chung và thị trường trái phiếu nói riêng.

Hoạt động hiệu quả của các tổ chức sẽ giúp cho thị trường khắc phục được khiếm khuyết về tính bất đối xứng thông tin đầu tư trái phiếu doanh nghiệp trên thị trường. Tức là các tổ chức CRA có thể hỗ trợ cho việc cung cấp đầy đủ, kịp thời, công khai minh bạch, độc lập và khách quan tất cả các thông tin của tổ chức phát hành và từng loại hình trái phiếu được doanh nghiệp phát hành chào bán ra thị trường. Trên cơ sở đó, các nhà đầu tư tổ chức, cá nhân trong nước và quốc tế có thể tiếp cận thông tin tham khảo thuận lợi để cân nhắc trước khi quyết định đầu tư. Các doanh nghiệp có Bậc xếp hạng tín nhiệm cao sẽ thuận lợi hơn, trong việc huy động nguồn vốn đầu tư phát triển với chi phí vay vốn hợp lý.

Hiện nay, ở Việt Nam mới chỉ có 2 tổ chức CRA chính thức được cấp phép hoạt động. Sự ra đời của các tổ chức CRA nội địa, được đánh giá là một bước tiến mới, sẽ góp phần thúc đẩy phát triển thị trường tài chính quốc gia và hỗ trợ hiệu quả cho các doanh nghiệp có thể huy động vốn đầu tư phát triển trung và dài hạn hiệu quả. Ngoài ra, hoạt động của các tổ chức CRA sẽ giúp cho sự minh bạch thông tin cho thị trường đầu tư trái phiếu và bảo vệ các quyền lợi và lợi ích chính đáng của các nhà đầu tư trên thị trường.

Rõ ràng yêu cầu khách quan về việc hoàn thiện hệ thống hành lang pháp lý và khuôn khổ hoạt động cho các tổ chức CRA trong nước là rất cấp thiết và quan trọng. Chúng tôi cho rằng nhà nước cần tạo lập một môi trường kinh doanh thuận lợi, phù hợp với thông lệ quốc tế và kinh nghiệm quản lý của các nước tiên tiến đi trước nhằm tạo cơ sở vững chắc cho sự phát triển bền vững của các tổ chức CRA. Đồng thời, Nhà nước cũng cần tiếp tục hoàn hiện thể chế chính sách quản lý vận hành thị trường trái phiếu đi đúng hướng và khuyến khích tạo lập văn hoá xếp hạng tín nhiệm đối với hệ thống doanh nghiệp trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!

Bài liên quan

Fecon phát hành 150 tỷ đồng trái phiếu

EVN Finance phát hành hơn 1.700 tỷ đồng trái phiếu xanh

Nhóm Vua Nệm 'hút' 220 tỷ đồng trái phiếu

Trái phiếu doanh nghiệp ấm trở lại