Sáng 27/5, tại kỳ họp thứ 7 (Quốc hội khóa XIV), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh trình bày báo cáo của đoàn giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị từ khi Luật Đất đai năm 2013 có hiệu lực đến hết năm 2018.

Báo cáo nêu rõ lượng dự án phát triển nhà ở, khu đô thị mới tăng lên nhanh chóng kể từ năm 2017. Nếu giai đoạn 2006-2011, cả nước có khoảng 2.500 dự án thì con số này tăng lên gần gấp đôi trong hơn 5 năm qua với 4.438 dự án, trong đó 284 dự án có quy mô sử dụng đất trên 50 ha.

Gần 1.400 dự án điều chỉnh quy mô 1-6 lần

Theo ông Vũ Hồng Thanh, đoàn giám sát do Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển làm trưởng đoàn đã làm việc với Chính phủ, 7 bộ, ngành, 12 địa phương (trong đó có những nơi "nóng" nhất về đất đai như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng), các doanh nghiệp bất động sản lớn nhất Việt Nam và khảo sát 40 dự án sử dụng đất tại đô thị.

Báo cáo giám sát cho hay hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý đất đai, quy hoạch đô thị được ban hành khá đầy đủ, cụ thể hóa kịp thời các chủ trương, chính sách của Đảng, tinh thần Hiến pháp năm 2013.

Chính phủ, các bộ, ngành phương đã có nhiều nỗ lực trong công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai tại đô thị, làm thay đổi bộ mặt đô thị, đóng góp quan trọng cho phát triển đất nước.

Tuy nhiên, công tác này còn nhiều tồn tại bất cập. Đoàn giám sát chỉ rõ tình trạng điều chỉnh quy hoạch, dồn dự án vào nội đô. Thậm chí một số nhà đầu tư "găm" đất để xin điều chỉnh quy hoạch nhằm hưởng lợi từ chênh lệch địa tô.

Việc triển khai thực hiện các quy hoạch chuyên ngành hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội còn chậm và thiếu đồng bộ, thiếu kết nối bên trong và bên ngoài các dự án phát triển nhà ở, dịch vụ, thương mại, không đáp ứng được nhu cầu về hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, gây quá tải, ách tắc giao thông, ảnh hưởng tới hoạt động của đô thị và chất lượng cuộc sống của người dân.

Cụ thể, Hà Nội và TP.HCM có tỷ lệ đất dành cho giao thông chỉ đạt khoảng 9% trong khi theo quy hoạch phải đạt 20-26% đối với đô thị trung tâm, 18-23% đối với đô thị vệ tinh, 16-20% cho các thị trấn, tỷ lệ đất bến bãi đỗ xe trên đất xây dựng đô thị đạt dưới 1% (yêu cầu phải đạt 3-4%).

Việc nhà đầu tư cố tình giữ đất để xin điều chỉnh quy hoạch là có lý do, bởi trên thực tế, đúng là nhiều địa phương đã điều chỉnh quy hoạch theo ý nhà đầu tư, theo báo cáo giám sát. Báo cáo chưa đầy đủ của các địa phương cho thấy cả nước có đến 1.390 dự án có quy hoạch điều chỉnh từ 1-6 lần.

Quy hoạch được điều chỉnh thường có xu hướng tăng tầng cao, số tầng, tăng diện tích sàn, chia nhỏ diện tích căn hộ, tăng mật độ xây dựng và hệ số sử dụng đất; giảm diện tích đất cây xanh công cộng, đất công trình hạ tầng kỹ thuật hoặc bổ sung chức năng nhà ở vào các lô đất thương mại, văn phòng làm gia tăng chênh lệch địa tô, tăng mật độ xây dựng, quy mô dân số.

Các dự án BT là kẽ hở gây thất thoát ngân sách

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cũng cho biết việc triển khai các dự án BT thanh toán bằng quỹ đất còn bất cập trong xác định quỹ đất được sử dụng để thanh toán, xác định giá trị quyền sử dụng đất của quỹ đất này còn chưa rõ ràng về phương pháp, thời điểm xác định, dẫn đến chênh lệch giá trị quỹ đất được sử dụng để thanh toán tại thời điểm tạm tính làm cơ sở đấu thầu dự án đầu tư và khi có quyết định giao đất, cho thuê đất. 

Hầu hết các dự án BT đều lựa chọn nhà đầu tư theo hình thức chỉ định thầu. Việc thanh toán cho nhà đầu tư bằng quỹ đất đã giải phóng mặt bằng mà không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất chưa phù hợp với quy định của Luật Đất đai năm 2013 và là kẽ hở dẫn đến thất thoát ngân sách nhà nước.

Bên cạnh đó, việc sử dụng đất quốc phòng còn để xảy ra tình trạng lấn, chiếm, xây dựng công trình trái phép, sử dụng đất sai mục đích như tại một số khu đất tại quận Hải An (Hải Phòng), tại TP. Nha Trang (Khánh Hòa) … Sự phối hợp giữa Bộ Quốc phòng và một số địa phương trong quản lý, sử dụng đất quốc phòng còn nhiều bất cập. 

"Việc quản lý đất đai sử dụng cho một số dự án đầu tư xây dựng công trình văn hóa tâm linh còn thiếu chặt chẽ. Các dự án du lịch tâm linh này đều được giao khai thác một quỹ đất lớn, tuy nhiên, khi thực hiện các quy định của pháp luật về đất đai, chưa tách bạch rõ giữa đất cơ sở tôn giáo, tín ngưỡng với đất thương mại, dịch vụ...", Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.

Trước những bất cập trên, đoàn giám sát kiến nghị Quốc hội sớm xem xét, sửa đổi Luật Đất đai 2013 và các luật liên quan tới quy hoạch. Cùng đó, hàng năm Kiểm toán Nhà nước kiểm toán các nội dung liên quan tới quy hoạch, quản lý và sử dụng đất đai ở đô thị.

Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương khắc phục các vi phạm trong lĩnh vực đất đai, quy hoạch đô thị, để làm rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân liên quan; giải pháp xử lý khắc phục cần được báo cáo Quốc hội tại kỳ họp tháng 10/2019.

Ông Vũ Hồng Thanh nói: "Chính phủ cần có cơ chế kiểm soát, khắc phục tình trạng đầu cơ đất đai thông qua chính sách thuế bất động sản, theo hướng người sử dụng nhiều nhà, đất đã bàn giao nhưng chậm đưa vào sử dụng... thì phải chịu mức thuế cao hơn".

Bài liên quan

Quốc hội thảo luận việc thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội

Chủ tịch Quốc hội: Giám sát tối cao việc thực hiện quy hoạch, quản lý đất đai tại các đô thị

Đại biểu Quốc hội Trần Hoàng Ngân: Cần thay đổi bậc thang tính giá điện

Báo cáo Quốc hội việc miễn nhiệm chức vụ Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng - An ninh Lê Đình Nhường