[Café cuối tuần] Sửa đổi quy định đăng kiểm - nước xa không cứu được lửa gần

Ngày 8/3/2023, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà triệu tập cuộc họp với Bộ GTVT và Bộ Công an, để xử lý ngay tình trạng ùn tắc nghiêm trọng tại các trung tâm đăng kiểm, đặc biệt tại Hà Nội và TP.HCM.

Tại thời điểm đó, lãnh đạo Bộ GTVT báo cáo "Khả năng đáp ứng nhu cầu kiểm định xe của người dân chỉ đạt khoảng 40% ở Hà Nội và 50% ở TPHCM, thậm chí, có tháng chỉ đạt khoảng 30% ở cả 2 thành phố trên".

Tại cuộc họp này, Phó thủ tướng yêu cầu "Sau cuộc họp hôm nay, các đồng chí phải làm ngay, phải thay đổi ngay, không thể để tình trạng như thế này được", và chỉ đạo: "Trách nhiệm của các cơ quan quản lý Nhà nước là cung cấp dịch vụ công cho người dân. Vì vậy, trong khi giải quyết, xử lý những yếu kém của cơ quản lý Nhà nước, phải tìm giải pháp tốt nhất, không làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người dân".

Người dân, doanh nghiệp đã kỳ vọng, chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ sẽ được thực hiện quyết liệt, khẩn trương ngay sau đó, như yêu cầu của Phó thủ tướng, là "rà soát các vấn đề bất cập, vướng mắc để trình Chính phủ ban hành Nghị quyết giải quyết ngay những vướng mắc thuộc thẩm quyền của Chính phủ trong thời gian chờ sửa đổi Nghị định số 139/2018/NĐ-CP quy định về kinh doanh dịch vụ kiểm định xe cơ giới, trong đó nghiên cứu phương án cho phép các trung tâm bảo trì, bảo dưỡng của các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu ô tô đủ điều kiện được tham gia thực hiện kiểm tra kỹ thuật để kiểm định xe, gửi Bộ Tư pháp thẩm định trong ngày 9/3/2023, trình Chính phủ trong ngày 10/3/2023" (thông báo số 69/TB-VPCP ngày 9/3/2023 của Văn phòng Chính phủ).

Hơn 10 ngày sau đó, đến đêm 21/3, Bộ GTVT ban hành Thông tư 02/2023/TT-BGTVT, có hiệu lực ngay vào sáng hôm sau.

Thông tư 02 có nhiều điểm mới đáng chú ý, nhưng chưa xử lý được đáng kể tình trạng ùn tắc nghiêm trọng tại các trung tâm đăng kiểm hiện nay.

Có lẽ cần nhìn lại quá trình thay đổi của những người xây dựng các văn bản về đăng kiểm thời gian qua, để hiểu rõ hơn quá trình ấy. Hơn một tháng sau ngày Cục trưởng Cục đăng kiểm bị bắt (11/1/2023), và dư luận nói quá nhiều về sự phi lý của đăng kiểm xe mới và chu kỳ đăng kiểm không giống bất kỳ quốc gia nào trên thế giới, đến đầu tháng 3/2023, Cục đăng kiểm Việt Nam mới có dự thảo đầu tiên của Thông tư sửa đổi Thông tư 16/2021/TT-BGTVT, và “có công văn gửi các Bộ Công an, Tài nguyên và Môi trường, Công thương, Khoa học và Công nghệ cùng Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam về việc góp ý dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư số 16/2021/TT-BGTVT quy định về kiểm định xe cơ giới". Trong dự thảo này, sửa đổi duy nhất được đưa ra, là "xe ô tô mới sản xuất, lắp ráp chưa qua sử dụng có năm sản xuất không vượt quá 1 năm tính từ năm sản xuất đến năm nộp hồ sơ đề nghị cấp Giấy chứng nhận kiểm định được miễn kiểm định và được cấp Giấy chứng nhận kiểm định, Tem kiểm định để lưu hành". Chu kỳ kiểm định phương tiện được giữ nguyên, và không có bất kỳ phương án nào để giải quyết tình trạng ùn tắc tại các trung tâm đăng kiểm được nhắc đến.

Chỉ sau cuộc họp của Phó thủ tướng hôm 8/3 và thông tin từ các cơ quan báo chí, nhấn mạnh đến sự phi lý của chu kỳ kiểm định của Việt Nam khi so sánh với các quốc gia khác trên thế giới, trong khu vực, lúc ấy, một dự thảo Thông tư mới được xây dựng lại, trong đó, nội dung về chu kỳ đăng kiểm mới được đề xuất, gần hơn với thực tiễn ở các quốc gia khác.

Nhưng, cũng ngay chính trong thông tư 02/2023/TT-BGTVT ngày 21/3/2023, Khoản 2, điều 3 quy định "2. Các Giấy chứng nhận kiểm định và Tem kiểm định đã được cấp trước ngày Thông tư này có hiệu lực thì tiếp tục được sử dụng đến hết thời hạn ghi trong Giấy chứng nhận kiểm định và Tem kiểm định", tức là tất cả phương tiện đến hạn sẽ vẫn phải xếp hàng kiểm định, cho dù thực tế năng lực của hệ thống đăng kiểm còn xa mới đáp ứng được một phần của nhu cầu kiểm định các phương tiện đến hạn. Và tức là, thông tư này không có nhiều tác dụng đối với yêu cầu giải toả ùn tắc ở các trung tâm đăng kiểm.

Trong khi các cơ quan, cán bộ có trách nhiệm với tình trạng ùn tắc nghiêm trọng ở các trung tâm đăng kiểm vẫn tiếp tục ngập ngừng, quay lưng với thực tại, thì nhân dân, doanh nghiệp sẽ vẫn phải tiếp tục đối mặt với việc, hoặc là bỏ công ăn việc làm, ngừng sử dụng phương tiện vài ngày để xếp hàng, hoặc sẽ buộc phải tạm ngừng sử dụng phương tiện nếu muốn tuân thủ pháp luật. Trong khi chắc chắn sẽ có hàng vạn phương tiện đến hạn đăng kiểm không thể kiểm định, trong số đó sẽ bao gồm không chỉ các phương tiện cá nhân, mà còn là các phương tiện vận tải hành khách công cộng, xe taxi, xe tải. Sẽ không quá, khi nói rằng, tình trạng ùn tắc này sẽ không chỉ là nguy cơ dẫn đến những đứt gãy trong chuỗi cung ứng vận tải, mà còn làm tổn hại nghiêm trọng đến lòng tin của doanh nghiệp, của người dân, tổn hại đến uy tín của Chính phủ, của ngành giao thông vận tải.

Lẽ ra, cần phải đối diện với thực tế, là năng lực còn lại của hệ thống các trung tâm đăng kiểm đang rất hạn chế và sẽ tiếp tục suy giảm, bởi những sai phạm có tính hệ thống của ngành đăng kiểm chắc hẳn không chỉ dừng lại ở các trung tâm đã bị điều tra và đóng cửa, ở các cán bộ đăng kiểm đã bị khởi tố và bắt giam. Nguồn lực hạn chế như vậy thì nên có giải pháp để ưu tiên sử dụng cho một số nhóm phương tiện, trong khi phải có giải pháp để giãn thời gian kiểm định các phương tiện khác có hệ số an toàn cao hơn. Năng lực kiểm định hạn chế của hệ thống trung tâm đăng kiểm cần và nhất thiết nên được sử dụng cho việc kiểm định các phương tiện có nguy cơ cao hơn, có tác động xã hội lớn hơn, như xe chở khách, xe taxi, xe tải, trong khi, phương tiện cá nhân không kinh doanh vận tải nên cho giãn thời gian kiểm định theo chu kỳ kiểm định mới. Việc đó sẽ vừa giảm bớt áp lực lên hệ thống đăng kiểm, vừa đảm bảo an toàn phương tiện, vừa bớt sự lãng phí và bức xúc trong xã hội.

Cần phải nói thẳng rằng, việc "khuyên nhủ" người dân, doanh nghiệp đưa phương tiện đi xếp hàng ở các trung tâm đăng kiểm ở địa phương khác, cách hàng chục, hàng trăm kilomet là vô trách nhiệm và vô cảm với sự lãng phí của xã hội, của doanh nghiệp. Quy định về đăng kiểm là của cơ quan quản lý nhà nước, và nhu cầu kiểm định được tạo ra bởi các quy định đó, bài học về việc phải vội vàng sửa chữa chu kỳ đăng kiểm chắc chắn nên được Cục đăng kiểm và Bộ GTVT soi lại, để có ngay các giải pháp cho việc giải toả ùn tắc ở các trung tâm đăng kiểm.

Kéo dài ùn tắc ở các trung tâm đăng kiểm chẳng có lợi cho ai, cả về lòng tin, chi phí và thời gian của người dân và doanh nghiệp, lẫn uy tín và cả sự an toàn của các cơ quan và cán bộ có trách nhiệm, bởi, chắc chắn nhiều cấp, nhiều cơ quan cũng nhìn thấy những điều ấy, và không ai có thể mặc kệ cho nó tiếp diễn như vậy.

Bài liên quan

Từ hôm nay (22/3) ô tô mới được miễn đăng kiểm, xe cũ được kéo dài thời hạn đăng kiểm

Hơn 3 triệu ô tô sẽ được giãn chu kỳ đăng kiểm ra sao?

Ô tô xếp hàng dài chờ đăng kiểm ở Hà Tĩnh

Tạm giữ hình sự 4 người liên quan đến đăng kiểm phương tiện đường thủy nội địa ở Đà Nẵng