[Cafe cuối tuần] Phó Lý mua và vấn nạn danh xưng ở Việt Nam

SƠN THUỶ
10:28 31/12/2022

Thời phong kiến, Lý trưởng là chức vụ điều hành cao nhất trong làng thuộc hệ thống hành chính thấp nhất là cấp làng (hương).

13371BD3-5070-4212-A201-2BF063961409

Ở làng, chức Lý trưởng được bầu và sau đó phải được quan trên phê chuẩn. Nói tóm lại, đó là một chức quan mà người được bầu (về cơ bản) xứng đáng nhất và xứng đáng là người đứng đầu, thay mặt quan trên (trên cao nhất là triều đình) điều hành một làng. Giúp việc và bên dưới chức Lý trưởng còn có chức Phó lý, nhân vật số 2 trong làng sau Lý trưởng. Chức này cũng phải được bầu và được phê chuẩn như chức Lý trưởng (nó khác chức Trưởng thôn và Phó trưởng thôn bây giờ vì cấp hành chính thấp nhất bây giờ là cấp xã).

Và cách gọi (danh xưng) của hai ông này sẽ gồm hai phần. Phần tiền tố là chức của họ và phần thứ 2 là tên của người đó. Ví dụ ông lý trưởng tên Sỹ sẽ gọi là ông Lý Sỹ; ông Phó lý tên Diện thì sẽ gọi là ông Phó Diện.

Nhưng trong làng, ngoài hai ông đó ra thì cũng có một số ông được gọi là ông Lý, ông Phó. Ví dụ, có ông Phó Lạc và vợ ông là bà Phó Lạc. Song, kèm theo cách gọi tên như vậy, dân hay nói nhỏ, nói để người khác biết rằng đó là phó lý mua.

Phó lý mua là gì?

Không chỉ có chức phó lý mà cả chức lý trưởng cũng mua.

Chuyện là, khi một người không được bầu nhưng vẫn muốn được gọi bằng danh xưng cao sang là lý trưởng và phó lý thì bỏ ra một số tiền cho làng và sẽ được gọi là ông Lý, ông Phó đồng thời kèm theo điều khoản rất “oách” đó là không phải đi phu dịch. Trước kia, giai đinh trong làng thường phải đi phu dịch như làm được, đắp đê, chống lũ lụt hoặc giúp việc làng, canh điếm…. Lý trưởng, Phó lý không phải làm việc đó và Lý trưởng mua hay Phó lý mua cũng không phải đi.

Nhiều nhà giàu, không muốn phải làm công việc cùng đinh nên bỏ tiền mua nhưng cũng có danh xưng nhất định để khoe rằng ta cũng là ông Lý, ông Phó lý cũng như con cháu họ có cái để lừa những người không biết, dễ nhầm với lý trưởng mua hay phó lý mua với lý trưởng và phó lý được bầu.

Chức quan như cấp quan huyện, quan phủ trở lên thì không nghe nói là có chức quan mua nhưng phẩm hàm cũng có thể mua.

Có người, không phải đỗ đạt nhưng vẫn được gọi bằng danh xưng cụ Hàn nọ, cụ Hàn kia bởi công sức đóng góp hay trình độ mà họ có được chứ không phải là họ đứng trong giới khoa bảng qua các kỳ thi hay là thành viên các viện nọ, viện kia….

Vậy là con cháu họ, sau nhiều đời vẫn gọi họ với những danh xưng được tôn vinh một cách “bất xứng” nhưng lại được thừa nhận mang tính thực tế.

Phàm là con người, không chỉ là người Việt, ai cũng mong muốn được thừa nhận và được tôn vinh nhưng sự khác nhau ở chỗ, nền văn hoá và giáo dục của cộng đồng, của gia đình và nhận thức của bản thân làm cho mỗi người sẽ biết phải dùng danh xưng của mình như thế nào cho đúng mực một cách khiêm cung.

Bởi sự không đúng mực không chỉ còn là khái niệm mà người đời hay dùng từ “nổ”, “bịa”, “bốc phét” mà nó còn đẩy lên một khái niệm tệ hơn là “lừa”, là “lừa đảo” để rồi trục lợi.

Xưa, bỏ tiền để gọi danh xưng chức quan bé tí tầm làng xã thì nay con cháu cảm thấy cần phải làm hoành tráng tầm thế giới.

Năm 2019, có người tên Lê Hoàng Anh Tuấn (tức Lê Văn Tuấn) giới thiệu nào là tiến sĩ, nào là thạc sĩ luật học, nào là nhà báo quốc tế, nào là tổng biên tập nọ kia. Rồi một ngày bị tố là lừa đảo.

Mấy hôm nay, mạng xã hội xuất hiện danh xưng nhà thơ thế giới. Chả biết làm vậy để làm gì? Để phục vụ như cầu cá nhân muốn được tôn vinh hay đầu óc tự huyễn hoặc mình đã đạt tầm thế giới?

Nhưng có điều, cơ quan nhà nước cần vào cuộc quản lý mấy cái trò công nhận kỷ lục. Chả biết thật giả thế nào, các ông tự công nhận cái gì đó là nhất, là nhất trên đời….

Có một lương y không đỗ đại học, loanh quanh làm đủ thứ buôn bán vài năm rồi gia đình cho học qua lớp sơ cấp đông y của huyện. Chả có gì đáng bàn nếu không có chuyện ông ấy được tổ chức kỷ lục trao danh hiệu tiến sỹ danh dự. Việc trao đó cũng chả có gì chê trách nếu như nó chỉ dừng lại ở việc trao và nhận đó.

Nhưng sau một thời gian, chả thấy chữ danh dự đâu, giờ tìm thông tin về ông ấy trên mạng, người ta sẽ thấy ông ấy được gọi là tiến sĩ và thế là ông ấy thành tiến sĩ rồi hay sao? Cái đó nguy hiểm ở chỗ, không học hành nghiên cứu đúng mực mà công nhận bằng cấp rồi tự nhận bằng cấp học hàm học vị như thế là hình thức trợ giúp cho việc đánh lừa cộng đồng. Bộ Y tế liệu có biết?

Dân đâu có biết, thấy giới thiệu nhà báo quốc tế, nhà thơ thế giới, tiến sĩ …là kính nể lắm.

Việc trao tiến sĩ danh dự cho một cá nhân, có thể người đó chả có bằng cấp gì nhưng cũng có người đã là tiến sĩ của một cơ sở đào tạo nào đó nhưng được cơ sở khác trao danh hiệu tiến sĩ danh dự bởi tài năng và đóng góp của họ, những gì họ làm, công trình họ cống hiến xứng đáng như một bậc tiến sĩ.

Lên mạng tìm thông tin, ông Kim Woo Chung, TGĐ hãng Deawoo được ĐHQGHN công nhận tiến sĩ danh dự, nhưng không thấy ông giới thiệu ông là tiến sĩ bao giờ cả.

Hay như cựu Phó thủ tướng Đức Philipp Roesler được trường ĐH Kinh tế Hà Nội công nhận tiến sĩ danh dự. Nhưng sau buổi tối đó, ông chả bao giờ khoe mình là tiến sĩ.

Giờ có lẽ làm như các cụ xưa, ai cần có danh tiến sĩ để khoe, bỏ tiền ra mua và được gọi là tiến sĩ thì nhớ kèm theo ghi chú: Tiến sĩ mua.

  • Cùng chuyên mục
'Báo chí Hà Tĩnh cần xác lập vai trò tiên phong trong công cuộc chuyển đổi số toàn diện'

'Báo chí Hà Tĩnh cần xác lập vai trò tiên phong trong công cuộc chuyển đổi số toàn diện'

Sáng 9/6, Tỉnh ủy, HĐND, UBND, Ủy ban MTTQ tỉnh Hà Tĩnh long trọng tổ chức lễ kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025).

Sự kiện - 09/06/2025 14:36

Thủ tướng: Việt Nam sẵn sàng tham gia, dẫn dắt trong các cơ chế hợp tác về biển

Thủ tướng: Việt Nam sẵn sàng tham gia, dẫn dắt trong các cơ chế hợp tác về biển

Nhân dịp tham dự tham dự Hội nghị UNOC 3 tại Nice, Cộng hòa Pháp, nhận lời mời của Hoàng thân Monaco Albert II, Thủ tướng Phạm Minh Chính cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam đã tham dự Diễn đàn Kinh tế và Tài chính xanh tại Công quốc Monaco.

Sự kiện - 09/06/2025 07:06

Đầu tháng 7 sẽ công bố sáp nhập Quảng Nam và TP. Đà Nẵng

Đầu tháng 7 sẽ công bố sáp nhập Quảng Nam và TP. Đà Nẵng

Thông tin được công bố tại Hội nghị giữa Ban Chấp hành Đảng bộ TP. Đà Nẵng và tỉnh Quảng Nam để cho ý kiến về xây dựng văn kiện Đại hội lần thứ XXIII Đảng bộ TP. Đà Nẵng mới, nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra vào ngày 6/6.

Sự kiện - 08/06/2025 10:53

Lãnh đạo UBND cấp xã mới cần có những yêu cầu nào ?

Lãnh đạo UBND cấp xã mới cần có những yêu cầu nào ?

Lãnh đạo, quản lý UBND cấp xã mới phải đáp ứng được các yêu cầu của Bộ Chính trị, có năng lực lãnh đạo, kinh nghiệm quản lý nhà nước, có tư duy đổi mới, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.

Sự kiện - 08/06/2025 06:47

[Cafe Cuối tuần] Nhà ở xã hội: Cơ hội thực - Thể chế mới

[Cafe Cuối tuần] Nhà ở xã hội: Cơ hội thực - Thể chế mới

Trong suốt nhiều năm qua, phát triển nhà ở xã hội luôn là một chủ trương đúng, mang đậm tính nhân văn, nhưng lại triển khai rất chật vật. Nguyên nhân không chỉ nằm ở thiếu vốn hay vướng mắc về quỹ đất, mà sâu xa hơn là thiếu một thể chế đủ cởi mở, đủ khích lệ để khu vực tư nhân thật sự nhập cuộc.

Sự kiện - 07/06/2025 10:30

Nguyên Chủ tịch Tập đoàn Cao su Trần Ngọc Thuận bị khai trừ Đảng

Nguyên Chủ tịch Tập đoàn Cao su Trần Ngọc Thuận bị khai trừ Đảng

Ban Bí thư đã quyết định khai trừ ra khỏi Đảng đối với ông Trần Ngọc Thuận, nguyên Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Công nghiệp Cao su Việt Nam.

Sự kiện - 06/06/2025 20:23

Việt - Mỹ ký thêm thỏa thuận nông sản 600 triệu USD

Việt - Mỹ ký thêm thỏa thuận nông sản 600 triệu USD

Tiếp tục chuyến công tác ở Mỹ, phái đoàn do Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy dẫn đầu đã ký các thỏa thuận hợp tác thương mại nông sản trị giá 600 triệu USD.

Sự kiện - 06/06/2025 06:45

'Cấm mua, bán dữ liệu cá nhân'

'Cấm mua, bán dữ liệu cá nhân'

Dự thảo Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân tiếp thu, bổ sung nhiều hành vi nghiêm cấm dữ liệu cá nhân trong đó có cấm mua, bán.

Sự kiện - 05/06/2025 14:21

Thủ tướng chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại

Thủ tướng chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện 82/CĐ-TTg ngày 4/6/2025 về tiếp tục đẩy mạnh cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ.

Sự kiện - 05/06/2025 08:43

Báo VietNamNet trực thuộc Bộ Dân tộc và Tôn giáo

Báo VietNamNet trực thuộc Bộ Dân tộc và Tôn giáo

Chính phủ ban hành Nghị định quy định Báo VietNamNet về trực thuộc Bộ Dân tộc và Tôn giáo.

Sự kiện - 04/06/2025 18:48

Thủ tướng: Vướng về
thể chế thì 'khó đến mấy cũng phải tháo gỡ'

Thủ tướng: Vướng về thể chế thì 'khó đến mấy cũng phải tháo gỡ'

Với các khó khăn, vướng mắc về thể chế, pháp luật, tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 5, Thủ tướng yêu cầu dứt khoát phải tháo gỡ, "khó mấy cũng phải tháo gỡ", để biến thể chế thành lợi thế cạnh tranh. Đồng thời, dành thêm hơn 20.000 tỷ đồng, bảo đảm đủ ít nhất 3% ngân sách cho khoa học công nghệ.

Sự kiện - 04/06/2025 14:34

Kịch bản nào cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam đến năm 2045?

Kịch bản nào cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam đến năm 2045?

Bám sát mục tiêu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026-2030, các chuyên gia vừa đưa ra nhận định về các kịch băn tăng trưởng kinh tế Việt Nam đến năm 2045.

Sự kiện - 04/06/2025 10:43

[Gặp gỡ thứ Tư]'Bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh - tăng tính công bằng quản lý thuế'

[Gặp gỡ thứ Tư]'Bỏ thuế khoán với hộ kinh doanh - tăng tính công bằng quản lý thuế'

"Việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh mang nhiều ý nghĩa quan trọng như tăng tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế", Phó cục trưởng Cục Thuế Mai Sơn nhận định.

Sự kiện - 04/06/2025 08:56

Phân biệt rõ hơn giữa đặc khu và đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt

Phân biệt rõ hơn giữa đặc khu và đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt

Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) đã bổ sung một số tiêu chí cụ thể làm định hướng cho việc thành lập đơn vị này, đồng thời giúp phân biệt rõ hơn giữa đặc khu và đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.

Sự kiện - 03/06/2025 17:54

Thủ tướng: Lập quỹ Nhà ở quốc gia ngay trong tháng 6

Thủ tướng: Lập quỹ Nhà ở quốc gia ngay trong tháng 6

Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ Xây dựng chủ trì với các bộ, ngành liên quan khẩn trương rà soát, cắt giảm thủ tục rườm rà liên quan tới nhà ở xã hội; chủ trì nghiên cứu, xây dựng, trình Chính phủ thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, hoàn thành trong tháng 6.

Sự kiện - 03/06/2025 07:04

Thủ tướng yêu cầu đẩy mạnh xử lý tài sản sau sắp xếp

Thủ tướng yêu cầu đẩy mạnh xử lý tài sản sau sắp xếp

Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký công điện yêu cầu các bộ ngành, địa phương đẩy mạnh công tác triển khai thực hiện phương án xử lý tài sản sau sắp xếp, tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp.

Sự kiện - 02/06/2025 12:00