Tại buổi sinh hoạt chuyên đề "Thủy điện nhỏ và vấn đề lũ lụt" sáng 30/10, PGS.TS Vũ Thanh Ca, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Biển và Hải đảo Việt Nam chỉ ra những điểm cho thấy thủy điện nhỏ không phải là "tội đồ" với lũ lụt miền Trung, thậm chí những thủy điện còn ngăn lũ, giảm lũ.

PGS.TS. Vũ Thanh Ca cho biết, nghiên cứu hồ chứa thuỷ điện tại châu Âu cho thấy không có bất cứ thông tin nào nói rằng hồ thủy điện làm tăng lũ lụt. Cùng với đó, Việt Nam là quốc gia phát triển thủy điện rất ít, không có tên trên bản đồ thế giới về phát triển thủy điện.

Bản đồ thủy  điện thế giới cho thấy, Trung Quốc dẫn đầu về thuỷ điện, sau đó là Mỹ, Nhật, Thuỵ Điển, Na Uy. Trong đó đáng chú ý 99% năng lượng của Na Uy là từ thủy điện.

Ông Ca chia sẻ, trong báo cáo của châu Âu chỉ ra rằng, thủy điện có tác dụng giảm lũ tại những quốc gia, vùng có làm thuỷ điện. Các hồ thủy điện nhỏ dù ít hoặc không có khả năng chống lũ nhưng cũng không gây gia tăng lũ lụt.

Đặt vấn đề về ảnh hưởng của thủy điện trong việc phá rừng và đây có thể là nguyên nhân gây lũ lụt? Ông Vũ Thanh Ca nhấn mạnh: Rừng chỉ có tác dụng với lũ nhỏ và lượng nước rừng giữ lại được không quá lớn. Đặc biệt khi so sánh với khả năng trữ nước của các hồ thủy điện thì rừng lép vế.

Cụ thể, trong lòng hồ 1 phần là diện tích sông, 1 phần còn lại là diện tích rừng. "Có hiện tượng 1 số hồ thủy điện lợi dụng phá rừng để lấy gỗ nhưng chủ yếu là phá trong lòng hồ vì gỗ có giá trị", ông Ca nói.

Về khả năng chống lũ của rừng, ông Ca cung cấp thông tin: Rừng nguyên sinh có nhiều tầng thực vật có khả năng giữ nước trên lá cây, thân cây, ngăn dòng chảy, chống sói mòn đất, làm duy trì nước lâu nên nước thấm bớt xuống. Tuy nhiên, thực tế cho thấy rừng chỉ trữ được 0,2m nước khi có lũ còn riêng các hồ thủy điện có khả năng trữ ít nhất là 4m nước. Như vậy, không thể nói thuỷ điện làm gia tăng lũ.

Có một thông tin ông Ca cho là quan trọng, rất đáng lưu ý là hiệp hội Quốc tế các tổ chức nghiên cứu rừng kết luận rằng: Rừng có khả năng giảm lũ và điều tiết lũ nhưng rừng không có khả năng tác động tới lũ với dạng lũ cực đoan, lũ lịch sử như ở miền Trung hiện nay.

Trên thế giới thủy điện được coi là năng lượng sạch, đặc biệt ở Châu Âu và Mỹ. Thủy điện nhỏ tác động môi trường ít và dễ xử lý nên nhiều tổ chức quốc tế khuyến khích phát triển thuỷ điện nhỏ. Cùng với đó, các nước trên thế giới không đánh giá cao năng lượng mặt trời vì sử dụng pin, trong khi vấn đề xử lý pin còn chưa có lời giải. 

Về vấn đề phát thải khí nhà kính, ông Vũ Thanh Ca cho rằng, chủ trương giảm phát thải khí nhà kính là đúng đắn, nhưng để đảm bảo đất nước phát triển, phòng chống thiên tai, phát triển thì phát thải khí nhà kính là hệ quả tất yếu.

Tuy nhiên, nếu nhìn trên con số thì Việt Nam chỉ là số lẻ trong đóng góp phát thải khí nhà kính. Cụ thể, Trung Quốc đang phát thải kính nhà kính 27% trong tổng phát thải khí nhà kính của quốc tế, Mỹ là 14%, còn Việt Nam chỉ là 0,57%. 

Thuỷ điện cũng phát thải khí nhà kính nhưng chỉ giai đoạn đầu và lượng nhỏ. Nếu dọn sạch lòng hồ thì còn nhỏ hơn và đây là quá trình tự nhiên do phân thải hữu cơ trong lòng hồ. Trong quá trình vận hành, thủy điện không gây phát thải khí nhà kính.

Cần khuyến khích các thủy điện nhỏ

Đồng tình với quan điểm của ông Vũ Thanh Ca, ông Nguyễn Tài Sơn, Chuyên gia trong lĩnh vực tư vấn, thiết kế xây dựng các công trình điện cho rằng, cần khuyến khích các thủy điện nhỏ vì đây là nguồn năng lượng tái tạo quý giá, sạch nhất trong các nguồn năng lượng.

Ông Sơn cho biết, thực tế, thủy điện cần rừng vì giữ được nước để không quá thừa hay quá thiếu. "Làm thủy điện cái mất không đáng mà cái được rất lớn. Cùng với đó thủy điện nhỏ, hồ nhỏ, tác động tới môi trường không đáng kể. Tất cả các quốc gia trên thế giới trừ Việt Nam đang bài xích thủy điện nhỏ, còn lại đều đang cổ vũ làm thủy điện nhỏ".

Từ thực tiễn làm và tư vấn, ông Sơn cho biết, thủy điện nhỏ hầu như không mất rừng vì chủ yếu sử dụng hành lang lũ. Bình quân 1,9ha rừng cho 1KW điện.

Về thông tin Rào Trăng 3 gây lũ lụt miền Trung, ông Sơn chia sẻ, tới thực địa có thể thấy Rào Trăng 3 chưa xây xong nên không thể nói là nguyên nhân gây ra lũ miền Trung. "Những tai nạn chủ yếu nằm trên quốc lộ 71. Còn công trình Rào Trăng 3 còn chưa đi vào sử dụng và đang không hề bị ảnh hưởng gì", ông Sơn nói.

Theo đó, ông Sơn khẳng định rằng, thiệt hại gần đây ở miền Trung do lũ là do thiên tai. Đây là lũ cực đoan nên bản thân các thủy điện tự bảo vệ được mình đã là tốt rồi.

Ông Sơn cũng nhấn mạnh rằng: "Thủy điện là nguồn năng lượng tái tạo quý giá và sạch nhất trong các nguồn năng lượng. Cần khuyến khích khai thách thủy điện nhỏ do tác động đến môi trường nhỏ".

Bài liên quan

Bộ Công Thương nói gì về Rào Trăng 3?

Chủ đầu tư Thủy điện Rào Trăng 3 là ai?

Thông cáo báo chí cuộc toạ đàm 'Góp ý cơ chế, chính sách phát triển năng lượng tái tạo'

Năng lượng tái tạo - tiềm năng to lớn!