Ngày 27/11/2019 Tổng thống Mỹ Donald Trump đã phê chuẩn "Đạo luật năm 2019 về Nhân quyền và Dân chủ Hồng Kông". Trong thông cáo, Nhà trắng nhấn mạnh, qua quyết định này, Tổng thống Mỹ thể hiện thái độ “tôn trọng đối với chủ tịch Tập Cận Bình, với Trung Quốc và người dân Hồng Kông”.

Tuần trước, chính Tổng thống Hoa Kỳ còn lưỡng lự không chắc ông sẽ phê chuẩn văn bản này, trong bối cảnh Mỹ và Trung Quốc sắp đạt một thỏa thuận về mậu dịch, giải quyết xung khắc thương mại đã kéo dài từ tháng 3/2018.

Tuần này, Bắc Kinh đã mạnh mẽ lên án Washington ủng hộ những người biểu tình Hồng Kông. Ngay ngày 27/11, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng ra thông cáo cho rằng, Đạo luật vừa được Tổng thống Trump phê chuẩn có nguy cơ làm phương hại đến hợp tác Mỹ - Trung trong nhiều lĩnh vực quan trọng.

Bài liên quan

Tại sao những thành phố giàu có trên thế giới lại biểu tình?

Ngày 28/11, Thứ trưởng Ngoại Giao Trung Quốc Lạc Ngọc Thành (Le Yucheng) đã triệu đại sứ Hoa Kỳ tại Bắc Kinh Terry Brandstad lên để phản đối và yêu cầu Washington ngưng ngay lập tức can thiệp vào công việc nổi bộ của Trung Quốc, ngưng làm xấu đi thêm quan hệ song phương.

Văn phòng đại diện của Trung Quốc tại Hồng Kông cũng mạnh mẽ phê phán Mỹ ủng hộ phe dân chủ Hồng Kông, cho rằng quyết định của Washington có nguy cơ đẩy Hồng Kông vào cảnh hỗn loạn.

Trong khi đó, phe dân chủ Hồng Kông hoan nghênh quyết định của Mỹ. Dư luận báo chí phương Tây ở Hồng Kông lý giải rằng, Bắc Kinh không cần được Mỹ tặng cho món quà này trước ngày lễ Tạ Ơn. Dư luận cũng nhắc lại việc phát ngôn viên bộ Ngoại giao Trung Quốc đã tuyên bố rất lấy làm tiếc trước việc Đạo luật này can thiệp trắng trợn vào công việc nội bộ của Hồng Kông, nếu không muốn nói là vào công việc nội bộ của Trung Quốc. Trung Quốc cho rằng đây là một thông điệp sai lệch gửi đến người biểu tình.

Đạo luật vừa được tổng thống Donald Trump phê chuẩn, sau khi được đại đa số nghị sĩ Mỹ thông qua, là kết quả cuộc đấu tranh dài hơi của phe dân chủ Hồng Kông.

Ca sĩ Hà Vận Thi (Denise Ho) viết trên Twitter: "Cảm ơn tất cả những ai ở Quốc hội Mỹ đã kiên trì đấu tranh từ 5 năm qua để đạo luật này được ra đời". Gương mặt hàng đầu này của phong trào viết thêm: "Nếu không có sự hy sinh và quyết tâm của những người Hồng Kông, không ai đạt được điều gì hết".

Nữ ca sĩ Hà Vận Thi muốn nói đến những người biểu tình hôm 8/9/2019 đã giương cao lá cờ Mỹ trên đường phố Hồng Kông. Một người biểu tình tại Hồng Kông nói: “Trung Quốc ngày nay đã quá mạnh, họ gài cả người của mình tại Mỹ. Chúng tôi hy vọng là Hoa Kỳ có thể cản được Trung Quốc, Hồng Kông cần Mỹ yểm trợ”.

Luật mới quy định tổng thống Hoa Kỳ hàng năm phải xét lại quy chế thương mại đặc biệt dành cho Hồng Kông và nguyên thủ Mỹ có thể rút lại các điều khoản ưu đãi đó nếu các quyền tự do tại Hồng Kông bị đe dọa. Bắc Kinh vừa thông báo sẽ đưa ra những biện pháp trả đũa Hoa Kỳ, nhưng không đi sâu vào chi tiết".

Việc Washington công khai ủng hộ phong trào dân chủ Hồng Kông có thể dẫn đến nguy cơ đe dọa đến "giai đoạn một" của thỏa thuận thương mại mà Hoa Kỳ và Trung Quốc cùng tuyên bố đang sắp sửa ký kết.

Đã có những dấu hiệu cho thấy trước khi ký đạo luật này, hành pháp Hoa Kỳ lúng túng kể từ khi Quốc hội lưỡng viện thông qua luật về nhân quyền và dân chủ Hồng Kông hôm 20/11/2019. Cuối tuần trước, Tổng thống Trump tỏ ra do dự khi được hỏi ông sẽ phê chuẩn hay không đạo luật này.

Lúc bấy giờ trên đài truyền hình Fox News, Tổng thống Mỹ đã rào đón: “Phê chuẩn đạo luật này không tránh khỏi những hậu quả vô cùng tai hại cho những nỗ lực giải quyết xung khắc thương mại với Bắc Kinh, nhất là vào lúc Washington đang đàm phán với Trung Quốc để đạt được một thỏa thuận mậu dịch quy mô.

Cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều nhận thấy đang có tiềm năng rất cao sắp đạt đến đích.

Đã chính thức lao vào cuộc tranh cử thêm một nhiệm kỳ thứ hai, Tổng thống Donald Trump đang cần ghi được những bàn thắng quan trọng với Trung Quốc trong cuộc đọ sức về thương mại đã kéo dài từ mùa xuân năm ngoái.

Nguyên thủ Mỹ kỳ vọng nhiều vào thỏa thuận "sắp đạt được với Bắc Kinh" và ông thừa biết rằng, lên tiếng ủng hộ phong trào dân chủ Hồng Kông gây trở ngại cho đối thoại với ông Tập Cận Bình.

Đúng như vậy, Bắc Kinh hôm nay đã quy trách nhiệm cho Washington "đổ thêm dầu vào lửa" trên hồ sơ Hồng Kông.

Tuy nhiên, cũng vì mục tiêu tái đắc cử thêm một nhiệm kỳ thứ hai, ông Trump khó có thể dùng quyền phủ quyết bác bỏ đạo luật về Nhân quyền và Dân chủ Hồng Kông đã được Quốc Hội lưỡng viện mạnh mẽ ủng hộ và thông qua hồi tuần trước. Thượng viện Hoa Kỳ đã thông qua dự luật này với số phiếu gần như tuyệt đối. Kế tới, tại Hạ viện văn bản này đã được 417 dân biểu ủng hộ.

Thượng nghị sĩ Marco Rubio thuộc đảng Cộng hòa, một trong những người có tiếng nói mạnh mẽ nhất trên hồ sơ này, cho rằng với đạo luật mới, tổng thống Trump có thêm "một công cụ" để bảo vệ các quyền tự do cho Hồng Kông.

Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi, một kình định của ông Trump trên chính trường, cũng phải nhìn nhận rằng nước Mỹ thực sự hãnh diện ủng hộ người dân Hồng Kông vì tự do và công lý.

Những lời khen tặng này của chính giới Hoa Kỳ chắc chắn là con dao hai lưỡi đối với nguyên thủ Mỹ.

Do vậy, để tránh làm phương hại đến tiến trình đàm phán thương mại với Bắc Kinh, Nhà Trắng trong thông cáo ngày 28/11/2019 ghi rõ: Trước mắt Hoa Kỳ chưa "khởi động" luật Nhân quyền và Dân chủ Hồng Kông với hy vọng, lãnh đạo Trung Quốc, chính quyền đặc khu và phe phản kháng "có khả năng san bằng được những bất đồng nhằm đảm bảo hòa bình và thịnh vượng cho Hồng Kông một cách lâu dài".

Nói cách khác, Mỹ gián tiếp cho Trung Quốc biết là đang có thêm một phương tiện để gây áp lực với chính quyền Tập Cận Bình.

Giáo sư Evan S. Medeiros từ Đại học Georgetown (Mỹ) cho rằng, quyết định của Tổng thống Trump phê chuẩn luật về Hồng Kông có thể hiểu theo nhiều cách. Hoặc đây là dấu hiệu báo trước thỏa thuận mậu dịch Mỹ - Trung giai đoạn 1 đã có nhiều tiến triển và đôi bên coi như đã đạt được thoả thuận.

Hoặc cũng có thể đây là đòn để cảnh báo Bắc Kinh rằng Mỹ có một công cụ lợi hại trong tay, có thể đánh vào điểm nhạy cảm của Trung Quốc là Hồng Kông.

Nữ giáo sư Jessica Chen Weiss từ Đại học Cornell (New York) cũng chia sẻ quan điểm này, khi cho rằng, quyết định của Tổng thống Trump chỉ mang tính biểu tượng. Trước mắt, thủ tục trừng phạt Hồng Kông sẽ không được khởi động.

Bởi vì, đây chỉ là một thông điệp Nhà Trắng gửi đến Quốc hội lưỡng viện nhằm thể hiện đoàn kết với đảng Cộng hòa về một đạo luật do đảng này chủ xướng.

Nói cách khác, luật mới của Mỹ về Hồng Kông trên thực tế là nhằm phục vụ các mục đích chính trị của chính quyền Donald Trump vào lúc Tổng thống Mỹ đang bị đảng Dân chủ chiếm đa số tại Hạ viện tiến hành thủ tục luận tội truất phế ông.

Có lẽ hiểu được điều này, một giáo sư Trung Quốc tại trường Khoa học Xã hội ở Bắc Kinh cho rằng, chính quyền của ông Tập Cận Bình không nên phản ứng quá đáng, bởi vì "đây là lá bài Washington chỉ tung ra được một lần duy nhất và phạt Hồng Kông sẽ càng làm phương hại đến nền kinh tế của đặc khu hành chính này". Có lẽ đây là điều mà phía Hoa Kỳ không mong muốn.

Trong bối cảnh ấy, không chắc việc phê chuẩn Luật Nhân quyền và Dân chủ Hồng Kông sẽ gây bất lợi cho đàm phán thương mại Mỹ - Trung.

Bài liên quan

Sở giao dịch Hong Kong muốn mua Sở giao dịch London

Du lịch Hong Kong suy thoái kỷ lục

Kinh tế Hong Kong thiệt hại thế nào vì biểu tình?

Kinh tế Hong Kong nguy cơ suy thoái vì biểu tình