[Café Cuối tuần] Đóng cửa chợ – cú sốc cần thiết để thanh lọc và hội nhập

Tuy nhiên, đằng sau hiện tượng "vắng như chùa bà Đanh" ấy không chỉ là khó khăn trước mắt, mà còn là biểu hiện rõ rệt cho một cuộc chuyển mình bắt buộc – nhằm thanh lọc môi trường kinh doanh, tạo cơ hội cho những người làm ăn tử tế và hướng tới một nền thương mại văn minh, có trách nhiệm.

Thực tế, chợ truyền thống Việt Nam đã quá quen với hàng hóa không hóa đơn, hàng nhái thương hiệu, hàng trốn thuế – những thứ tưởng như vô hại nhưng lại khiến chúng ta ngày càng lún sâu vào sự thiếu minh bạch, bất công cho chính doanh nhân chân chính.

Chỉ trong một đợt kiểm tra cuối tháng 5/2025, lực lượng chức năng đã thu giữ hàng loạt sản phẩm nhái thương hiệu lớn như Rolex, Prada, Gucci, Dior, Hermes tại các điểm nổi tiếng của TP.HCM. Những món đồ hàng hiệu giá "mềm" không phải là chuyện hiếm, nhưng chính sự phổ biến quá mức đó đã biến các chợ vốn là điểm đến của du khách quốc tế trở thành tâm điểm của các cuộc điều tra quốc tế.

Đặc biệt, Việt Nam đang nằm trong tầm ngắm của Văn phòng Đại diện Thương mại Hoa Kỳ (USTR) do lo ngại trở thành điểm trung chuyển hàng hóa giả mạo nguồn gốc. Nguy cơ bị áp thuế trả đũa lên tới 46% đang đặt ra bài toán sống còn cho các doanh nghiệp xuất khẩu và cả ngành bán lẻ nội địa. Không chỉ có Mỹ, mà các đối tác FTA khác như EU, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng đang ngày càng khắt khe hơn với yêu cầu truy xuất nguồn gốc, trách nhiệm chuỗi cung ứng, chống gian lận thương mại.

Trong nước, tình trạng trốn thuế và sử dụng hóa đơn giả đã trở thành một “lợi thế cạnh tranh” méo mó. Nhiều tiểu thương vẫn quen vận hành bằng tiền mặt, không khai báo đầu vào – đầu ra, không sử dụng hóa đơn điện tử, trong khi doanh nghiệp chính quy phải gánh đủ mọi nghĩa vụ thuế, bảo hiểm, tiêu chuẩn chất lượng. Sự bất bình đẳng ấy không chỉ khiến nguồn thu ngân sách bị thất thoát, mà còn làm xói mòn niềm tin của người làm ăn bài bản.

Nhưng từ 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu trên 1 tỷ đồng/năm bắt buộc phải dùng hóa đơn điện tử kết nối với cơ quan thuế. Kết quả tích cực đã thấy rõ: chỉ trong quý I/2025, đã có 3,6 triệu hộ đóng góp 8.700 tỷ đồng – tăng 30% so với cùng kỳ năm ngoái.

Không khó để nhận ra rằng, những ai đang phản ứng dữ dội với yêu cầu minh bạch hóa thường là người có lý do để né tránh. Và đây chính là thời khắc phân định – ai sẵn sàng thay đổi, đầu tư vào nguồn hàng rõ ràng, hóa đơn chứng từ đầy đủ, quản lý tốt dòng tiền và minh bạch nộp thuế sẽ là người bứt phá.

Ai vẫn ôm giữ mô hình cũ – chợ đen, hàng nhái, trốn thuế – sẽ bị đào thải. Dĩ nhiên, sự chuyển đổi nào cũng cần thời gian. TP.HCM đã có động thái hỗ trợ: gia hạn thời gian kê khai hàng tồn, không yêu cầu hóa đơn đầu vào với hộ khoán trong giai đoạn đầu, đẩy mạnh tư vấn cho tiểu thương.

Nhưng đi cùng hỗ trợ là yêu cầu thay đổi thực chất – không thể mãi lấy du di làm bình phong cho trì trệ. Quan trọng nhất, người tiêu dùng ngày nay đã thay đổi. Khảo sát cho thấy hơn 70% người Việt trẻ ưu tiên hàng có xuất xứ rõ ràng, minh bạch, an toàn. Các sàn thương mại điện tử tạo áp lực minh bạch, dịch vụ hoàn tiền, đánh giá công khai, khiến người bán gian khó tồn tại.

Thị trường mới đang định hình – nơi người tiêu dùng là trung tâm và doanh nhân tử tế là người dẫn đường. Việc đóng cửa chợ hôm nay, nếu nhìn sâu hơn, không phải là dấu chấm hết. Đó là một cú sốc cần thiết – để đả thông ách tắc, sàng lọc gian dối, và định vị lại giá trị thật trong kinh doanh. Người buôn bán nhỏ lẻ có thể lo lắng, nhưng nếu biết tận dụng giai đoạn này để làm ăn đàng hoàng, không những không bị bỏ lại, mà còn có thể trở thành lớp doanh nhân mới – minh bạch, tự chủ và hội nhập.