Bộ trưởng GTVT nói gì về những lo ngại làm đường sắt tốc độ cao?

Ngày 13/11, Quốc hội thảo luận tại tổ về chủ trương đầu tư đự án Đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Đa số các đại biểu đồng tình với sự cần thiết đầu tư xây dựng tuyến đường sắt này.

Tuy nhiên, các đại biểu cũng băn khoăn về việc chuyển giao công nghệ, lo ngại đội vốn, chậm tiến độ... của dự án.

Làm rõ thêm các vấn đề đại biểu quan tâm, Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thắng cho biết, trước đây một số tuyến đường sắt đô thị gặp phải tình trạng chậm tiến độ, đội vốn. Qua nghiên cứu có 3 nguyên nhân chính cần quan tâm khi triển khai các dự án đường sắt.

Thứ nhất là công tác chuẩn bị đầu tư, đây là yếu tố rất quan trọng mang tính quyết định việc có đội vốn hay không, do đó cần phải làm thật kỹ. Trước đây, khi triển khai đường sắt đô thị, chúng ta còn chưa hình dung được một hạng mục trong đoàn tàu như thế nào, khi đàm phán có thể chỉ ghi tên. Còn từ nay trở đi, toàn bộ dự án đường sắt được triển khai, mọi yếu tố phải rõ ràng từ kỹ thuật, hướng tuyến đến công nghệ.

Thứ hai là giải phóng mặt bằng, Bộ trưởng cho rằng, đây là cũng nguyên nhân gây mất rất nhiều thời gian, tốn công sức, kinh phí. Đối với dự án đường sắt tốc độ cao, đây là dự án quan trọng, đặc biệt và Quốc hội cũng đang thảo luận để tách giải phóng mặt bằng thành dự án riêng. Từ đó, tạo thuận lợi khi thực hiện dự án và nhiều dự án khác trong thời gian tới.

Thứ ba là việc lựa chọn đối tác. Từ trước đến nay, khi triển khai các tuyến đường sắt, vốn rất lớn khoảng vài tỷ USD trở lên nên chủ yếu vay vốn ODA. Do đó, chúng ta bị ràng buộc, không được quyền lựa chọn đối tác. Đây là bất lợi rất lớn và cũng là nguyên nhân dẫn đến đội giá.

Đối với dự án đường sắt tốc độ cao, Bộ trưởng nêu rõ, việc lựa chọn đối tác phải theo hướng chọn nhà thầu xây dựng có chất lượng tốt, giá cả hợp lý và buộc phải chuyển giao công nghệ. Bên cạnh đó, việc lựa chọn nhà thầu không phụ thuộc tới vay vốn nước ngoài.

Phương án được ưu tiên hơn là vay trong nước qua phát hành trái phiếu. Còn nếu vay, dự án chỉ vay không quá 30% tổng mức đầu tư, chia theo năm chỉ khoảng 46.000 tỷ đồng (1,86 tỷ USD/năm), với điều kiện lãi suất thấp và không ràng buộc để đảm bảo khi triển khai thi công.

Doanh nghiệp Việt sẽ làm chủ công nghệ

Về những lo ngại về năng lực quản trị dự án, Bộ trưởng GTVT chia sẻ, dự kiến, khi triển khai dự án đường sắt tốc độ cao sẽ có 2 doanh nghiệp tương đối độc lập tách ra từ Tổng Công ty Đường sắt, bao gồm một doanh nghiệp phụ trách hạ tầng, một doanh nghiệp phụ trách việc khai thác.

Do đó, với kinh nghiệm vận hành hiện nay thì không phải trở ngại lớn. Đồng thời, công tác đào tạo cũng đang được chuẩn bị công phu nên năng lực vận hành không quá đáng lo ngại.

Về chuyển giao công nghệ, Tư lệnh ngành GTVT nhấn mạnh, Chính phủ đã chỉ đạo và Bộ GTVT đã triển khai chủ động, lựa chọn một số doanh nghiệp lớn để chỉ định hợp tác và nhận chuyển giao.

Bộ GTVT cũng đã tiếp xúc làm việc với một số doanh nghiệp tư nhân lớn, một số doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng để sau này khi triển khai sẽ chỉ định đây là các doanh nghiệp quốc gia, được tham gia chuyển giao công nghệ.

Ngoài ra, việc chuyển giao công nghệ thi công xây dựng, sản xuất đầu máy toa xe và đặc biệt là bảo trì, sửa chữa, nâng cấp… cũng phải do doanh nghiệp Việt Nam làm chủ.