Sáng 4/1, Quốc hội khóa XV chính thức khai mạc kỳ họp bất thường. Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thể, thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày tờ trình về chủ trương đầu tư dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025.

Giai đoạn 2021-2025 cần khoảng 146.990 tỷ đồng

Bộ trưởng GTVT Nguyễn Văn Thể cho biết, giai đoạn 2021-2025, đầu tư 729 km trên các đoạn Bãi Vọt (Hà Tĩnh) - Cam Lộ (Quảng Trị), Quảng Ngãi - Nha Trang và Cần Thơ - Cà Mau, chia thành 12 dự án thành phần có thể vận hành khai thác độc lập (27 km còn lại gồm: đoạn Hòa Liên - Túy Loan triển khai theo dự án riêng và cầu Cần Thơ 2 đầu tư sau năm 2025).

Theo quy hoạch, tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông có quy mô 6 làn xe, khu vực cửa ngõ các trung tâm kinh tế - chính trị lớn quy mô 8-10 làn xe, đoạn Cần Thơ - Cà Mau quy mô 4 làn xe.

Căn cứ kết quả dự báo nhu cầu vận tải và dựa trên cơ sở phân tích, đánh giá ưu, nhược điểm của từng phương án, căn cứ khả năng cân đối nguồn vốn, Chính phủ kiến nghị đầu tư phân kỳ theo quy mô 4 làn xe bề rộng nền đường 17 m, toàn bộ các yếu tố kỹ thuật khác đáp ứng tốc độ thiết kế 100-120 km/h; giải phóng mặt bằng thực hiện 1 lần theo quy mô quy hoạch (tổng diện tích đất chiếm dụng khoảng 5.481 ha).

Việc thu phí dịch vụ được triển khai liên thông trên toàn bộ 12 dự án giai đoạn 2021-2025 và các dự án giai đoạn 2017-2020, áp dụng hình thức thu phí điện tử tự động không dừng, bố trí trạm tại các điểm ra, vào đường cao tốc, thu phí theo số km thực tế sử dụng.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho rằng, rút kinh nghiệm từ các dự án giai đoạn 2017-2020, nguồn cung ứng vật liệu được tính toán, chuẩn bị kỹ lưỡng ngay từ giai đoạn chuẩn bị dự án.

Về hình thức đầu tư, Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu đầu tư dự án theo phương thức PPP. Tuy nhiên, từ thực tiễn triển khai các dự án trong thời gian qua cho thấy việc đầu tư theo phương thức PPP còn gặp nhiều khó khăn.

Đơn cử như giai đoạn 2017-2020, Quốc hội đã chấp thuận chủ trương đầu tư 8/11 dự án thành phần theo phương thức PPP. Quá trình triển khai dự án đã phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc về lựa chọn nhà đầu tư và huy động vốn tín dụng, trong bối cảnh nền kinh tế chịu tác động nặng nề của đại dịch COVID-19. Do đó, Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thống nhất chuyển đổi 5/8 dự án từ phương thức PPP sang đầu tư công, nhằm tạo động lực, khôi phục và phát triển kinh tế - xã hội.

Trong khi các dự án đầu tư công sau 4 năm triển khai đến nay như đoạn Cao Bồ - Mai Sơn và Cam Lộ - La Sơn đã cơ bản hoàn thành (dự kiến đưa vào khai thác cuối năm 2021, đầu năm 2022). Riêng dự án cầu Mỹ Thuận 2 do tính chất kỹ thuật phức tạp nên sẽ hoàn thành năm 2023. Đối với 5 dự án chuyển đổi sang đầu tư công theo các Nghị quyết số 117 của Quốc hội và Nghị quyết số 1213 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ hoàn thành năm 2022 và 2023 theo đúng kế hoạch.

Nói về nguồn vốn đầu tư, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể cho biết, sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 146.990 tỷ đồng. Trong đó, giai đoạn 2021-2025, bố trí khoảng 119.666 tỷ đồng (chiếm 81,4%). Tại Nghị quyết số 29 của Quốc hội đã bố trí 47.169 tỷ đồng, phần còn thiếu (khoảng 72.497 tỷ đồng) Chính phủ kiến nghị cân đối từ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội và từ nguồn vốn ngân sách Nhà nước đã bố trí cho ngành giao thông vận tải trong giai đoạn 2021-2025.

Giai đoạn 2026-2030, bố trí khoảng 27.324 tỷ đồng (chiếm 18,6%, gồm chi phí dự phòng và chi phí bảo hành công trình).

Cần làm rõ một số vấn đề

Trình bày báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết cơ quan thẩm tra nhất trí với sự cần thiết đầu tư dự án, trong đó xác định đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông.  

Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, dự án được lập cơ bản phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 đã được phê duyệt. Tuy nhiên, quy hoạch tổng thể quốc gia vẫn chưa được quyết định, do đó ông đề nghị Chính phủ tiếp tục rà soát, cập nhật trong quá trình lập, thẩm định quy hoạch có liên quan để bảo đảm tính liên kết, đồng bộ, kế thừa, ổn định của hệ thống quy hoạch và phát huy hiệu quả đầu tư.

Về phạm vi đầu tư, theo quy hoạch, tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông dài 2.063 km, đến nay đã đưa vào khai thác 478 km, đang đầu tư 829 km, còn lại 756 km chưa đầu tư. Giai đoạn 2021-2025 Chính phủ chỉ đề xuất đầu tư 729 km, do đó Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh đề nghị giải trình, làm rõ hơn việc đầu tư 27 km còn lại của tuyến cao tốc Bắc - Nam phía Đông.

Về quy mô mặt cắt ngang, Chính phủ đề xuất phương án giải phóng mặt bằng (GPMB) dự án theo quy mô 4 - 6 làn xe hoàn chỉnh. Tuy nhiên, giai đoạn phân kỳ đầu tư theo quy mô 4 làn xe với mặt đường 17m (không có 2 làn dừng xe khẩn cấp). Do đó, một số ý kiến đề nghị đầu tư dự án theo quy mô 4 làn xe với mặt đường 24,75m (bao gồm 2 làn dừng xe khẩn cấp) để phù hợp với tiêu chuẩn Việt Nam về đường ôtô cao tốc, đồng thời bảo đảm hiệu quả trong việc khai thác, mở rộng về sau.

Ý kiến khác cho rằng việc đầu tư dự án theo quy mô mặt đường 24,75m sẽ cần phải bổ sung thêm khoảng 50.000 tỷ đồng trong điều kiện ngân sách Nhà nước còn khó khăn hiện nay là khó khả thi, do đó tán thành với đề xuất của Chính phủ. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ giải trình, làm rõ vấn đề này.

Về phương án thiết kế sơ bộ và lựa chọn công nghệ chính, một số ý kiến đề nghị cần sớm hoàn chỉnh hướng tuyến của dự án; rà soát kỹ lưỡng để thích ứng với các tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng và giải pháp hiệu quả xử lý các khu vực có nền đất yếu, lưu ý các khu vực quốc phòng, an ninh, hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến các di tích lịch sử, khu bảo tồn, vườn quốc gia; bổ sung các giải pháp tránh gây ngập úng, ảnh hưởng đến tiêu thoát lũ; bố trí các đường gom, hầm chui dân sinh hợp lý.

Một số ý kiến đề nghị cần áp dụng triệt để các công nghệ tiên tiến, phương án thiết kế cầu, hầm... để tối ưu hóa hướng tuyến của dự án; bổ sung làm rõ phương án lựa chọn công nghệ chính cho các dự án thành phần thuộc dự án. Do đó, đề nghị Chính phủ rà soát, bổ sung giải trình làm rõ những vấn đề trên.

Ngoài ra, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận thấy, có 81,5 km của dự án đi trùng với đường Hồ Chí Minh. Vì vậy, đề nghị bổ sung, làm rõ các đoạn tuyến của dự án đi trùng với các tuyến đường hiện hữu và phương án xử lý đối với các đoạn đi trùng để tránh ảnh hưởng đến nhu cầu đi lại, sinh hoạt của người dân và hiệu quả của các dự án liên quan.

Về phương án giải phóng mặt bằng, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ khẩn trương tổng kết kinh nghiệm và có các giải pháp chỉ đạo, điều hành quyết liệt và có chế tài gắn trách nhiệm đối với các cấp địa phương để bảo đảm được tiến độ.

Về hình thức đầu tư, Ủy ban Kinh tế nhận thấy, thị trường vốn còn hạn chế, các doanh nghiệp chưa thông qua thị trường vốn để huy động vốn cho các dự án đầu tư hạ tầng mà chủ yếu là huy động vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại, cùng với những bất cập nêu trên vẫn chưa được khắc phục thì khả năng các ngân hàng thương mại cho các nhà đầu tư vay vốn để thực hiện dự án theo phương thức PPP là rất thấp. Do đó, việc Chính phủ đề xuất đầu tư dự án theo hình thức đầu tư công để bảo đảm thực hiện thành công mục tiêu đến năm 2025, cơ bản hoàn thành tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông là có cơ sở.

Tuy nhiên, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 29 về kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2021-2025, trong đó đã phân bổ vốn cho nhiều dự án giao thông đường bộ đầu tư theo phương thức PPP, trong đó có dự án. Đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp hữu hiệu để huy động nguồn vốn ngoài nhà nước cho các dự án giao thông PPP đã được Quốc hội phân bổ vốn theo kế hoạch. Đồng thời, cần khẩn trương rà soát, xử lý dứt điểm những tồn tại, hạn chế hiện nay đối với loại hình đầu tư theo phương thức PPP.

Về sơ bộ tổng mức đầu tư, Chủ nhiệm Vũ Hồng Thanh cho biết, có ý kiến đề nghị thuyết minh việc đã tính toán, rà soát kỹ về sơ bộ tổng mức đầu tư của từng dự án thành phần cũng như toàn bộ dự án, bổ sung, làm rõ về cơ cấu chi phí và suất đầu tư đối với các đoạn của dự án và so sánh với các dự án tương tự.

Về nguồn vốn và giải ngân vốn, Chính phủ dự kiến phần vốn nhà nước bổ sung 72.497 tỷ đồng sẽ cân đối từ chương trình phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Ủy ban Kinh tế đề nghị Chính phủ bổ sung, làm rõ phương án điều hòa nguồn vốn đầu tư công trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 và nguồn vốn đầu tư công...

Về thu hồi vốn đầu tư, Chính phủ dự kiến sẽ thực hiện nhượng quyền thu phí các dự án thành phần của dự án. Tuy nhiên, ông Vũ Hồng Thanh cho rằng, cơ chế nhượng quyền thu phí, tổ chức thu phí các dự án đường cao tốc do nhà nước đầu tư đến nay vẫn chưa được ban hành. Đồng thời, qua giám sát, Ủy ban Kinh tế nhận thấy các quy định và công tác tổ chức thực hiện về thu phí tự động không dừng của các dự án giao thông BOT vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Vì vậy, đề nghịChính phủ cần khẩn trương rà soát, hoàn thiện quy định pháp luật, khắc phục những tồn tại, hạn chế về nội dung này.

Về phương án phân chia các dự án thành phần, dự án được phân chia thành 12 dự án thành phần, trong đó có đoạn dài 88 km (đoạn Quảng Ngãi – Hoài Nhơn), có đoạn chỉ dài 36 km (đoạn Bãi Vọt – Hàm Nghi), do đó đề nghị làm rõ tính hợp lý trong việc phân chia các dự án thành phần và việc triển khai thu phí về sau.

Về tiến độ hoàn thành dự án, dự án cần khoảng 3 năm để khởi công và khoảng 2 - 3 năm để thi công, khả năng đến năm 2026 mới hoàn thành toàn tuyến. Do đó, Uỷ ban Kinh tế đề nghị Chính phủ xem xét điều chỉnh lại tiến độ hoàn thành của dự án. Ngoài ra, qua kết quả thực hiện giám sát dự án xây dựng đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020 cho thấy những khó khăn, vướng mắc về thiếu nguyên vật liệu, giá nguyên vật liệu tăng cao, bãi đổ thải... Vì vậy, đề nghị Chính phủ cần có các giải pháp và chỉ đạo quyết liệt để xử lý những vấn đề nêu trên, tránh ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng dự án.

Cuối cùng, về cơ chế, chính sách triển khai đầu tư dự án, tổng diện tích rừng chiếm dụng của dự án bao gồm, rừng phòng hộ khoảng 110 ha và rừng sản xuất khoảng 1.436 ha. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng rừng thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội. Ủy ban Kinh tế đồng tình với kiến nghị của Chính phủ về việc đề nghị Quốc hội ủy quyền cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định chủ trương chuyển mục đích sử dụng rừng của dự án trong bước báo cáo nghiên cứu khả thi.

Bài liên quan

Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét chi 347.000 tỷ đồng phục hồi kinh tế

Chủ tịch Quốc hội: Tốc độ phục hồi kinh tế còn chậm

Quốc hội khai mạc kỳ họp bất thường, bàn chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ phục hồi kinh tế

10 sự kiện tiêu biểu Quốc hội Việt Nam năm 2021