Bộ Tài chính vừa lấy ý kiến về tờ trình dự thảo hai phương án xử lý thuốc lá nhập lậu. Theo đơn vị này, ngày 26/4/2018, Thủ tướng ban hành quyết định số 20/2018/QĐ-TTg quy định việc thực hiện tiêu hủy thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu là thuốc lá giả, thuốc lá không đảm bảo chất lượng và thí điểm bán đấu giá thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu còn chất lượng để xuất khẩu ra nước ngoài.

Tồn 6 triệu bao thuốc lá lậu

Qua triển khai thực hiện, Ban chỉ đạo 389 và Hiệp hội thuốc lá Việt Nam báo cáo kể từ khi quyết định số 20 có hiệu lực (từ ngày 15/6/2018), các địa phương chưa tổ chức bán đấu giá để tái xuất và tiêu hủy được lô thuốc lá tịch thu nào.

Lượng thuốc lá nhập lậu bị bắt giữ cho đến hiện nay tồn trên 6 triệu bao chưa được xử lý bởi các nguyên nhân như: Khó khăn về định giá thuốc lá nhập lậu, xác định chất lượng thuốc lá nhập lậu, khó khăn về kinh phí tiêu hủy, khó khăn về kinh phí hỗ trợ các lực lượng chức năng và công tác chỉ đạo điều hành.

Bộ Tài chính cũng nhận nhận được phản ánh vướng mắc của UBND TP.Cần Thơ và Hiệp hội thuốc lá, UBND thành phố Cần Thơ và Hiệp hội thuốc lá Việt Nam khi quyết định trên có hiệu lực tới nay tại địa phương chưa xuất khẩu được trường hợp nào.

Việc tái xuất (nếu có) cũng thực hiện rất khó khăn, do thực tế, thuốc lá lật u bắđược ở  miền Nam có thể bán được tuy nhiên nhiều khả năng quay vòng lại về Việt Nam.

Quyết định 20 tạm ngưng hiệu lực của quyết định 2371 của Thủ tướng ngày 26/4/2014 về việc tiêu hủy toàn bộ thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu dẫn tới việc hỗ trợ kinh phí tiêu hủy theo Thông tư 19/2015/TT-BTC (có căn cứ ban hành theo Quyết định 2371/QĐ-TTg) không thực hiện được nữa.

Các lực lượng chức năng khi bắt giữ được thuốc lá nhập lậu không biết liên hệ với cơ quan, đơn vị nào có thẩm quyền ban hành quyết định tịch thu hay đơn vị nào là đơn vị chịu trách nhiệm về chuyên môn để xác định thuốc lá còn đảm bảo chất lượng để xuất khẩu hay không đảm bảo chất lượng phải được tiêu hủy và hưởng kinh phí hỗ trợ.

Trường hợp chỉ định được đơn vị giám định thuốc lá thì cũng rất khó khăn trong việc xác định tiêu chuẩn nào thì đáp ứng điều kiện chất lượng xuất khẩu vì tiêu chuẩn, quy chuẩn mặt hàng tại các nước khác không giống như điều kiện tiêu chuẩn kỹ thuật của thuốc lá tiêu thụ nội địa tại Việt Nam.

Các đơn vị đề xuất tiếp tục thực hiện theo quyết định 2371 là tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu để xử lý triệt để vấn đề thuốc lá lậu.

Trên cơ sở vướng mắc thực tế phát sinh do các đơn vị báo cáo, Bộ Tài chính nhận thấy các khó khăn, vướng mắc khi thực hiện quyết định 20 gồm: Khó khăn trong việc xác định tổ chức giám định. Có ý kiến cho rằng có thể trưng cầu giám định tại Viện thuốc lá, Viện khoa học hình sự (Bộ Công an).

Tuy nhiên, việc này không khả thi vì để xử lý việc phân tích, kiểm nghiệm chất lượng 1 mẫu hàng mất rất nhiều thời gian, trong khi quá trình bắt giữ thường xuyên, liên tục, nhiều mẫu mã, chủng loại. Việc mời cơ quan có thẩm quyền đánh giá chất lượng tới địa bàn tỉnh rất khó khăn, chi phí thuê cơ quan chuyên môn có thẩm quyền rất cao…

Bộ Tài chính cũng thấy khó khăn trong việc xác định tiêu chí chất lượng. Thuốc lá nhập lậu là thuốc lá ngoại, ngoài nhãn hiệu Jet, Hero còn rất nhiều chủng loại, nhãn hiệu ngoại khác.

Trong khi tiêu chí xác định chất lượng thuốc lá hiện hành chỉ áp dụng với thuốc lá sản xuất trong nước hoặc thuốc nhập khẩu theo tiêu chuẩn nội địa của Việt Nam, không phù hợp để xác định chất lượng thuốc lá ngoại làm cơ sở xác định điều kiện có được phép đấu giá xuất khẩu ra nước ngoài hay không. Thực tế là cho tới nay, kể từ khi quyết định 20 có hiệu lực thì cũng chưa xuất khẩu được trường hợp nào...

Thực tế hiện nay, lượng thuốc lá nhập lậu bị bắt giữ, tịch thu chủ yếu tập trung tại khu vực biên giới Tây Nam, giáp với Campuchia, chủ yếu là nhãn hiệu JET và HERO, chiếm trên tới 80-90% tổng lượng thuốc lá nhập lậu vào Việt Nam.

Căn cứ quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với thuốc lá điếu ban hành kèm theo Thông tư 23/2015/TT-BYT, các loại thuốc lá nhập lậu nêu trên đều không phù hợp với quy chuẩn.

Do vậy, nếu thực hiện theo quyết định số 20 nêu trên, các lô hàng bị tịch thu bán đấu giá để tái xuất chỉ được xuất khẩu qua các cửa khẩu cảng biển, cảng hàng không; không được xuất qua cửa khẩu đường bộ sẽ khó có khả năng thực hiện được.

Với lý do, các loại thuốc JET và HERO chủ yếu được sản xuất để phục vụ người dân Campuchia và các tỉnh Miền Tây của Việt Nam. Việc xuất khẩu nếu có thực hiện được thì chỉ xuất đi Campuchia.

Bộ Tài chính đề xuất 2 phương án xử lý

Trước những vướng mắc trên, Bộ Tài chính cho rằng cần thiết phải sửa đổi, bổ sung quyết định số 20. Theo đó, bộ này đề xuất hai phương án. Phương án 1 là trình Thủ tướng ban hành quyết định bãi bỏ quyết định số 20, tiếp tục thực hiện việc tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu theo quyết định 2371.

Phương án này được cho là sẽ giải quyết triệt để vấn đề thuốc lá lậu qua biên giới cũng như tuân thủ yêu cầu về tiêu hủy toàn bộ thuốc lá nhập lậu bị tịch thu tại Công ước khung về kiểm soát thuốc lá mà Việt Nam là thành viên.

Ngoài ra, việc hỗ trợ kinh phí tiêu hủy thuốc lá nhập lậu bị tịch thu sẽ tiếp tục thực hiện theo quyết định 2371, Thông tư 19/2015/TT-BTC, giải quyết được số lượng thuốc lá còn tồn đọng tại các địa phương.

Nhược điểm của phương án này được Bộ Tài chịnh đưa ra là có thể lãng phí trong trường hợp các lô hàng bắt giữ còn chất lượng có trị giá lớn, có khả năng xuất khẩu ra nước ngoài.

Phương án 2 là thay thế quyết định số 20 bằng quyết định mới; hướng sửa đổi là giao quyền chủ động trong việc lựa chọn phương án tiêu hủy hoặc bán đấu giá để xuất khẩu cho cơ quan có thẩm quyền ra quyết định tịch thu.

Phương án này sẽ tạo điều kiện cho một số địa phương có số lượng thuốc lá bị xử lý tịch thu lớn xem xét tình hình thực tế, giá trị lô hàng bắt giữ để đề xuất việc tái xuất ra nước ngoài nếu có đối tác thu mua. Ngoài ra, việc tái xuất thuốc lá còn chất lượng bị tịch thu sẽ thu được một số tiền, tránh lãng phí của cải xã hội.

Liên quan đến việc xử lý đối với lượng lớn thuốc lá nhập lậu bị tịch thu, đại diện các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh sản phẩm thuốc lá hợp pháp tại Việt Nam - Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam trong những năm qua cũng có nhiều văn bản gửi các bộ, ngành theo hướng tang vật thuốc lá nhập lậu bị tịch thu buộc phải tiêu hủy.

Vì theo quy định tại Khoản 4(c) Điều 15 Công ước Khung của Tổ chức Y tế thế giới về kiểm soát thuốc lá (FCTC), thuốc lá nhập lậu bị tịch thu phải được tiêu hủy.

Việc cho phép tái xuất thuốc lá nhập lậu bị tịch thu không đáp ứng được yêu cầu từ thực tiễn. Tái xuất chỉ làm tăng nguy cơ tái thẩm lậu, tạo điều kiện để thuốc lá nhập lậu được đưa trở lại Việt Nam một cách dễ dàng hơn và vô hiệu hóa công sức chống buôn lậu của các lực lượng chức năng.

Bài liên quan

Quảng Nam: Phát hiện xe khách vận chuyển thuốc lá lậu trái phép

Bộ Công Thương ban hành quy định mới về việc nhập khẩu thuốc lá nguyên liệu theo hạn ngạch thuế quan năm 2019

Chính phủ cho phép đấu giá thuốc lá ngoại nhập lậu bị tịch thu để xuất khẩu

Thuế thuốc lá: Nên tăng hay giảm thuế suất?