Tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng có tổng mức đầu tư gần 8,4 tỷ USD

Chiều 10/2, tại Nhà Quốc hội, tiếp tục chương trình phiên họp thứ 42, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về chủ trương đầu tư xây dựng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Thừa ủy quyền Thủ tướng, Bộ trưởng GTVT Trần Hồng Minh trình bày tờ trình chủ trương đầu tư tuyến đường sắt.

Bộ trưởng cho biết, tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 10 khóa XIII đã yêu cầu phấn đấu hoàn thành thủ tục và khởi công đầu tư dự án trong năm 2025, Bộ Chính trị đã thống nhất chủ trương đầu tư dự án và giao các cơ quan liên quan hoàn thiện hồ sơ để trình Quốc hội khóa XV tại kỳ họp bất thường thứ 9 xem xét, quyết định thông qua chủ trương đầu tư, một số cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai.

Tránh tình trạng dự án bị "đội vốn", kéo dài gây lãng phí

Về phạm vi đầu tư, điểm đầu tại vị trí kết nối ray qua biên giới giữa ga Lào Cai mới và ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); điểm cuối tại khu bến Lạch Huyện, đi qua địa phận 9 tỉnh, thành phố; chiều dài tuyến chính khoảng 390,9 km và 3 tuyến nhánh khoảng 27,9 km. Dự án đi qua 9 tỉnh thành, gồm Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng. Dự án khi triển khai sẽ chiếm dụng khoảng 2.632 ha đất, số dân tái định cư khoảng 19.136 người.

Về quy mô đầu tư, xây dựng mới tuyến đường sắt điện khí hóa khổ 1.435 mm, vận chuyển chung hành khách và hàng hóa; tuyến chính đoạn từ ga Lào Cai Mới đến ga Nam Hải Phòng tốc độ thiết kế 160 km/h, đoạn qua khu vực đầu mối Hà Nội tốc độ thiết kế 120 km/h, các đoạn nối, tuyến nhánh tốc độ thiết kế 80 km/h. Giải phóng mặt bằng đoạn tuyến chính theo quy mô đường đôi, phân kỳ đầu tư trước mắt theo quy mô đường đơn.

Tổng mức đầu tư dự án 203.231 tỷ đồng (khoảng 8,396 tỷ USD), từ nguồn vốn đầu tư công. Hiện, dự án đã cân đối được 128 tỷ đồng, số tiền còn lại Chính phủ dự kiến đề xuất Quốc hội cân đối trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn sau.

Thẩm tra tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh đồng tình về phạm vi, quy mô đầu tư, tiêu chuẩn kỹ thuật, tốc độ thiết kế. Có ý kiến đề nghị làm rõ hơn việc chuyển giao công nghệ, vận hành, khai thác dự án sau khi hoàn thành để tránh việc phụ thuộc công nghệ và việc xây dựng dự án đáp ứng yêu cầu lưỡng dụng, quốc phòng, an ninh.

Về phương án đầu tư, Ủy ban Kinh tế cho rằng, trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế, nhu cầu vận tải của tuyến này còn chưa cao và hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đã có tuyến đường bộ cao tốc và đường sắt hiện hữu (khổ 1.000 mm) cùng khai thác thì việc đề xuất đầu tư phân kỳ dự án là phù hợp và việc đầu tư hoàn thiện sẽ được nghiên cứu khi có nhu cầu.

Về hiệu quả của dự án, dự kiến trong 5 năm đầu tiên khai thác dự án, doanh thu dự kiến chỉ bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, phương tiện, Nhà nước cần hỗ trợ sơ bộ khoảng 109,36 triệu USD trong 5 năm chi phí bảo trì kết cấu hạ tầng từ nguồn vốn sự nghiệp kinh tế bố trí cho hệ thống đường sắt như bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia hiện nay.

Ủy ban Kinh tế đề nghị đánh giá tổng thể hiệu quả của các dự án đường sắt dự kiến sẽ đầu tư và đánh giá kỹ lưỡng phương án tài chính, các tác động trong quá trình vận hành, khai thác của các dự án để giảm thiểu các rủi ro về sau.

Đóng góp ý kiến thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Lê Quang Mạnh đề nghị Chính phủ xác định phạm vi của các nguồn lực, đặc biệt là nguồn tăng thu tiết kiệm chi, để đưa vào sử dụng hiệu quả và kịp thời. Nguồn tăng thu, tiết kiệm chi là nguồn lực tài chính có sẵn, cần được khai thác và sử dụng ngay. Do đó, nếu tiến độ chuẩn bị các dự án không đồng bộ với tiến độ sử dụng nguồn lực tài chính này thì hiệu quả chung sẽ bị ảnh hưởng.

Trong khi đó, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ, dự án sẽ góp phần hoàn thiện khai mạng lưới giao thông đường sắt kết nối các đô thị, khu công nghiệp lớn của vùng trung du và miền núi phía Bắc, vùng đồng bằng sông Hồng, đặc biệt là hành lang kinh tế Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị lựa chọn phương án hướng tuyến tối ưu, đảm bảo tính kết nối của dự án với mạng lưới đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị và các loại hình vận tải khác, hạn chế tối đa đi qua khu dân cư và quỹ đất rừng...

Về tiến độ thực hiện dự án, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, cần tính toán để thời gian này không vượt quá 4 năm. Nếu đạt được 36 tháng, có thể đảm bảo không phát sinh chi phí vượt dự toán và tránh tình trạng dự án bị kéo dài gây lãng phí.

Vì vậy, đề nghị Chính phủ nghiên cứu đảm bảo thời gian khảo sát, thiết kế và thi công phù hợp với năng lực của Việt Nam. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ giúp rút ngắn thời gian xây dựng dự án.

Đề xuất hàng loạt chính sách đặc thù

Để triển khai thực hiện dự án, Chính phủ đề xuất 19 chính sách, cơ chế đặc thù. Trong đó, có các nhóm cơ chế, chính sách được Quốc hội thông qua cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam.

Đơn cử, Thủ tướng được quyết định phát hành trái phiếu Chính phủ trong trường hợp dự toán ngân sách nhà nước bố trí hàng năm không đáp ứng tiến độ. Chính phủ cũng có thể huy động vốn ODA, vốn vay ưu đãi nước ngoài để thực hiện dự án và không phải lập đề xuất dự án sử dụng vốn ODA...

Bên cạnh đó, đối với nhóm chính thuộc thẩm quyền Quốc hội, Bộ GTVT đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét, cho phép không phải thực hiện thủ tục điều chỉnh quy hoạch trong trường hợp việc triển khai dự án khác với các quy hoạch có liên quan đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt...

Đối với cơ chế, chính sách thuộc thẩm quyền của Chính phủ, Bộ GTVT đề xuất Tổng Công ty Đường sắt Việt Nam được nhận chuyển giao công nghệ sản xuất phương tiện, thiết bị cho dự án; cho phép tăng vốn điều lệ của tổng công ty từ nguồn ngân sách để thực hiện việc chuyển giao công nghệ và sản xuất phương tiện cho dự án.

Ngoài ra, Chính phủ đề xuất cho phép dự án không phải thực hiện việc thẩm định khả năng cân đối vốn theo quy định của Luật Đầu tư công, các tỉnh được sử dụng ngân sách để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng để tạo quỹ đất phục vụ phát triển, chính sách phát triển công nghiệp đường sắt…

Sau khi được Quốc hội thông qua, Chính phủ sẽ thực hiện công tác giải phóng mặt bằng vào giữa năm nay, khởi công dự án vào cuối năm 2025 và cơ bản hoàn thành xây dựng trong năm 2030.