Ngày 18/6 ở Syria, lần đầu tiên trong cuộc chiến ở Syria, tên lửa từ máy bay Mỹ đã bắn rơi một chiếc máy bay tiêm kích SU-22 của không quân Syria do Nga hậu thuẫn. Vụ việc xảy ra ở gần thành phố Raqqa phía bắc nước này.

Phản ứng của Nga ban đầu rất mạnh mẽ. Nga coi đấy là hành động xâm lược và vi phạm luật pháp quốc tế. Nga tuyên bố ngừng hiệu lực của thoả thuận với Mỹ về ngăn ngừa đụng độ trên không phận Syria và coi tất cả mọi vật thể bay của liên quân do Mỹ đứng đầu ở phía Tây sông Euphrates là đối tượng đưa vào tầm ngắm.

Ngòi nổ đã được tháo

Tuy nhiên, ngày 19/6/2017, Hãng Sputnik bất ngờ đưa lại tuyên bố của Phó chủ tịch thứ nhất Ủy ban Quốc phòng và an ninh  thuộc Hội đồng liên bang Nga (Thượng viện): Nga sẽ không tự động bắn hạ bất cứ máy bay nào của liên quân. Đây là một tuyên bố để tháo ngòi nổ chiến tranh Nga—Mỹ. 

Bộ Quốc phòng Mỹ trước đó cũng quả quyết là liên quân không giao tranh với quân đội chính phủ Syria, quân đội Nga hay các lực lượng vũ trang được phía chính phủ Syria và Nga hậu thuẫn. Tuy nhiên, Mỹ sẽ kiên quyết bảo vệ an ninh cho liên quân. Thông điệp này chủ yếu và trước hết nhằm tới Nga, biện bạch nhưng cũng rất kiên quyết.

Bài liên quan

Khủng hoảng ngoại giao vùng Vịnh: Các vấn đề cốt lõi

Thật ra trong vụ việc tiêm kích SU-22 bị hạ thì truyển thông mỗi nước giải thích theo cách riêng của mình. Mỹ thì nói là để bảo vệ liên quân, chống lại IS, Nga thì cho là đó là hành vi xâm lược. Cũng cần nói thêm là việc bắn rơi chiếc Su-22 là lần thứ tư trong vòng một tháng, Mỹ tấn công các lực lượng thân chính phủ Syria để bảo vệ các nhóm nổi dậy “ôn hòa”.

Bình luận các vụ đụng độ nói trên, Tổng thư ký LHQ Antonio Gutteres cảnh báo tình hình “đang rất nguy hiểm” và có thể làm cho cuộc chiến ở Syria có thể leo thang. Chia sẻ quan điểm này, ông Patrick Buchanan, từng cố vấn cho ba đời tổng thống Mỹ, cho rằng Washington có nguy cơ xung đột trực diện với Syria, Nga và Iran… một khi nhóm khủng bố IS chính thức tan rã.

Ai điều khiển quan hệ Mỹ—Nga? 

Nhìn vào chiến trường, câu chuyện xoay quanh hai thành phố là Raqqa và Deir ez -Zor. Raqqa hiện là thủ phủ cuối cùng của IS ở Syria. Liên quân do Mỹ đứng đầu đang tiến hành chiến dịch tấn công Raqqa. IS ở đó đang tính cách lui về Deir ez -Zor. Mỹ và đồng minh dự tính sau khi công thành Raqqa sẽ tấn công Deir ez-Zor.

Một số lực lượng khác, liên quân với chính phủ Syria cũng đang tấn công IS từ phía biên giới với Iraq về hướng Deir ez -Zor. Ai đánh bật IS ra khỏi thánh địa của chúng sẽ có được thanh thế rất cao và uy danh rất lớn.

Chiếm được Raqqa, SDF và Mỹ sẽ kiểm soát được vùng lãnh thổ rất rộng lớn ở miền bắc Syria. Phía chính phủ Syria vì thế cần phải đánh chiếm được Deir ez-Zor trong khi Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) được Mỹ hậu thuẫn, hiển nhiên là muốn ngăn chặn nỗ lực này.

Việc Mỹ bắn rơi máy bay của không quân Syria trước hết nhằm tác động vào tâm lý lực lượng trong liên quân, đặc biệt SDF, làm cho những lực lượng này tin là Mỹ thật sự hậu thuẫn họ và bảo đảm được an ninh cho họ.

Trước mắt, Mỹ vừa răn đe vừa ngăn cản phía chính phủ Syria giành thắng lợi với ý nghĩa quan trọng về quân sự và mở rộng phạm vi lãnh thổ kiểm soát. Mỹ đồng thời còn làm phép thử đối với Nga về Nga phản ứng như thế nào khi quân đội chính phủ Syria bị Mỹ và liên quân tấn công.

Cho tới gần đây, mỗi lần Mỹ gây chuyện với chính phủ Syria, phản ứng của Nga vẫn chỉ dừng lại ở “kịch liệt phản đối” và “đóng băng” có thời hạn thoả thuận với Mỹ về ngăn ngừa đụng độ trong các hoạt động quân sự Nga—Mỹ ở Syria. Định hướng chiến lược của Mỹ là trước mắt tập trung gây dựng SDF và chống IS đã, sau này mới tính sổ với chính phủ Syria để thiết lập chính thể mới ở nơi đây.

Tuy nhiên, vào giai đoạn hiện nay, cuộc chiến ở Syria bị tác động rất mạnh bởi nhân tố nội bộ Mỹ. Không loại trừ khả năng giới quân sự Mỹ hành động “cương” như vậy để ngăn cản ông Trump sẽ có thoả thuận nào đấy với ông Putin trong cuộc hội ngộ tới.

Ngược lại, về phía Nga, do muốn tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc gặp cấp cao đầu tiên Putin—Trump, nên đành xử “nhu” vụ việc vừa qua. Quan hệ Nga—Mỹ hiện nay không nằm ở Nga, mà nằm trong cuộc đấu trong chính trường Mỹ. Số phân Mỹ--Nga đang nằm trong tay các chính trị gia ở Washington… Ông Trump hay thậm chí nước Nga cũng không thay đổi được điều gì. Đó là phân tích của Michail Rostovsky, một nhà phân tích chính sách từ Nga.

Tuy nhiên, cuộc chiến cam go về địa-chính trị giữa Nga—Mỹ vẫn đang ở phía trước. Một cuộc đàm phán mới do Nga chủ xướng sẽ được nhóm họp vào ngày 10/7 tới tại Astana (Kazakhstan). Tin này do chính Ngoại trưởng Nga Lavrov loan báo từ Bắc Kinh đúng hôm 18/6. Vòng đàm phán này lại rơi cùng lúc vào thời điểm có cuộc đàm phán do LHQ hậu thuẫn tại Geneve.

Ông Lavrov cho biết thêm, Đặc phái viên của LHQ về Syria Staffan de Mistura sẽ tham gia vòng đàm phán tại Astana. Hai cuộc đàm phán nói trên sẽ không dẫm chân lên nhau. Cả hai sẽ là những kênh thăm dò về quan điểm của các bên trong các cuộc xung đột mà phần thắng chưa nghiêng hẳn về bên nào. Vì vậy “vừa đánh vừa đàm” cũng là một cách để đi đến giải pháp sau cùng./.