Phát triển bền vững chuỗi giá trị nông sản

Nhiều mô hình liên kết chuỗi giá trị nông sản

Phát triển tại Diễn đàn “Tái cơ cấu nông nghiệp - giải pháp phát triển hiệu quả và bền vững chuỗi giá trị nông sản” do Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam tổ chức ngày 28/8, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến chia sẻ, thực hiện chủ trương tái cơ cấu, ngành nông nghiệp đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, tăng trưởng duy trì ở mức cao (năm 2023 tăng 3,83%, cao hơn mức Chính phủ giao).

Các nguyên nhân được lãnh đạo Bộ NN&PTNT đề cập đến là nhờ nhiều chuỗi giá trị ngành hàng được hình thành, phát triển mạnh mẽ; Các hình thức hợp tác, liên kết sản xuất theo chuỗi giá trị được phát triển phù hợp với điều kiện sản xuất của vùng, tiểu vùng và từng địa phương để nâng cao giá trị sản phẩm.

“Thông qua liên kết, nhiều doanh nghiệp đã xác lập mối quan hệ bền vững giữa sản xuất và chế biến, tạo ra vùng nguyên liệu ổn định…”- Thứ trưởng nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng, trong cả nước đã xuất hiện nhiều mô hình sản xuất có giá trị kinh tế cao như: Các mô hình nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao đối với lúa, trái cây, hoa, chăn nuôi, thủy sản, lâm sản…; mô hình cánh đồng lớn; vườn cây ăn quả tập trung chuyên canh tại Cần Thơ doanh thu bình quân 500 triệu đồng/ha/năm; vùng xoài cát Hòa Lộc sản lượng 10.000 tấn/năm; nuôi tôm thẻ siêu thâm canh tại Bạc Liêu cho năng suất 80 tấn/ha/năm, doanh thu 9,2 tỷ đồng/ha...

Thị trưởng nông sản liên túc mở rộng

Nhờ đó, cùng với công tác xúc tiến thương mại, thị trường nông sản không ngừng được mở rộng, xuất khẩu nông sản chuyển mạnh sang chính ngạch và đã có mặt ở hơn 196 quốc gia, vùng lãnh thổ (đứng thứ 2 Đông Nam Á và thứ 15 thế giới). Tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản giai đoạn 2021 - 2023 trên 155 tỷ USD, năm 2024 dự kiến đạt 55 - 56 tỷ USD. Trong đó, có 11 nhóm mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu từ 1 tỷ USD trở lên, 6 mặt hàng đạt kim ngạch xuất khẩu trên 3 tỷ USD.

Mặc dù vậy, theo Thứ trưởng, phát triển nông nghiệp của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, tồn tại và thách thức, nhất là trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, cạnh tranh ngày càng cao cùng với biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Điển hình như: Cơ cấu sản xuất nông nghiệp chưa hợp lý; Năng suất và chất lượng nhiều nông sản chưa cao trong khi xu hướng tiêu dùng xanh và đòi hỏi ngày càng cao của thị trường; Bên cạnh đó, phương thức sản xuất còn lạc hậu, phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên; Hệ thống logistics và chuỗi cung ứng còn yếu kém, dẫn đến tình trạng thất thoát sau thu hoạch và chi phí sản xuất cao…

“Do vậy, việc tiếp tục cơ cấu lại và phát triển bền vững chuỗi giá trị nông sản là một nhiệm vụ cấp bách và cần thiết…”-Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhấn mạnh.

Mở rộng và phát triển thị trường

Để phát triển hiệu quả và bền vững chuỗi giá trị nông sản thời gian tới, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT chỉ đạo cần cơ cấu lại ngành nông nghiệp thực chất, hiệu quả hơn. Trong đó, đổi mới cơ cấu cây trồng và vật nuôi; chuyển đổi cơ cấu cây trồng và vật nuôi theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững. Trong đó, cần tập trung vào các sản phẩm chủ lực có lợi thế cạnh tranh ca.

Cùng với đó, đẩy mạnh nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp, (công nghệ sinh học, công nghệ thông tin, tự động hóa…), từ đó sẽ giúp tăng năng suất, giảm chi phí và bảo vệ môi trường.

Đồng thời, lãnh đạo Bộ NN&PTNT cho rằng, cần mở rộng và phát triển thị trường tiêu thụ nông sản cả trong nước và quốc tế là một giải pháp quan trọng để nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp.

Đặc biệt, cần tập trung xây dựng và phát triển các thương hiệu nông sản Việt Nam, đặc biệt là các sản phẩm chủ lực có lợi thế cạnh tranh; Đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tìm kiếm và mở rộng thị trường xuất khẩu cho các sản phẩm nông sản Việt Nam; Tham gia các hiệp định thương mại tự do…

Hơn 13% HTX tham gia vào chuỗi giá trị
Chia sẻ tại Hội thảo, bà Bà Cao Xuân Thu Vân, Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam đánh giá, tái cơ cấu nông nghiệp đang đi đúng quỹ đạo, trong đó có sự đóng góp quan trọng của khu vực kinh tế hợp tác với hơn 20.000 HTX nông nghiệp và hàng chục ngàn tổ hợp tác nông nghiệp, với trên 3,8 triệu thành viên HTX là nông dân…Trong số đo, hiện cả nước đang có trên 4.000 HTX tham gia liên kết theo chuỗi giá trị (chiếm gần 13% tổng số HTX)…
Tuy nhiên, Theo Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, thực tế cho thấy vẫn còn nhiều mặt hạn chế và thách thức nhất định cho việc phát triển bền vững chuỗi giá trị nông sản. Trong đó, hạn chế lớn nhất hiện nay là mối liên kết giữa các tác nhân trong cùng một khâu (liên kết ngang) cũng như giữa các khâu (liên kết dọc) trong chuỗi giá trị còn lỏng lẻo.
Do đó, để khắc phục hạn chế này, cần liên kết chặt chẽ trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ. Đồng thời, cùng cố và phát triển các tổ chức sản xuất tập thể và các mối liên kết dọc giữa các tác nhân trong chuỗi…
Ngoài ra, trước xu hướng tiêu dùng nông sản xanh và sạch của thị trường trong và ngoài nước như hiện đang đặt ra yêu cầu chuỗi giá trị nông sản phải hướng tới thúc đẩy các nông dân, HTX, doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn mới và điều chỉnh hoạt động chuỗi của mình nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi xanh để đảm bảo phù hợp với nhu cầu thị trường.