Bắt đầu từ ngã ba thị xã Ba Đồn của tỉnh Quảng Bình, quốc lộ 12A nhằm hướng Tây Bắc, nối quốc lộ 1A xuyên Việt đoạn nằm bên mép biển "chang chang cồn cát" với cửa khẩu quốc tế Cha Lo trên biên giới Việt - Lào. Đây là tuyến giao thông đường bộ chạy trong địa phận tỉnh Quảng Bình, theo số liệu ghi trên các cột mốc bên đường thì tổng chiều dài là hơn 145 cây số. Trong phong trào Cần Vương kháng Pháp cuối thế kỷ 18, vua Hàm Nghi đã cùng nghĩa quân rút theo con đường này, ngược lên vùng sơn cước của huyện Minh Hóa để lập căn cứ Sơn Phòng.

Ngày nay, ở hai huyện Minh Hóa và Tuyên Hóa còn lưu truyền nhiều câu chuyện và di tích liên quan đến các hoạt động hưởng ứng phong trào Cần Vương. Tiêu biểu là đội quân do Đề đốc Lê Trực, một lãnh binh của thành Hà Nội, về đây chiêu binh khởi nghĩa. Tại thôn Bàu, xã Tiến Hóa, huyện Tuyên Hóa, có lăng mộ và đền thờ ngài.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, trước khi khai thông đường 20 Quyết Thắng ở Phong Nha - Kẻ Bàng, thì đường 12A là tuyến “lật cánh” độc đáo nối Trường Sơn Đông với Trường Sơn Tây. Lúc ấy, Bộ Tư lệnh Đoàn 559 đóng ở cạnh ngã ba đường 15 xuôi về Đá Đẽo xuống phà Xuân Sơn và đường 12A ngược Cổng Trời, qua Cha Lo, Mụ Giạ… để sang Lào.

Ngày nay, trên tuyến đường này còn hiển hiện biết bao di tích và địa danh lịch sử, gắn cùng những tấm gương tiêu biểu của quân và dân ta trong những năm tháng “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, như: Anh hùng Liệt sĩ Trần Đức Hè, Dũng sĩ phá bom nổ chậm ở Bãi Dinh, La Trọng. Anh hùng Liệt sĩ Nguyễn Viết Xuân “Nhắm thẳng quân thù mà bắn!” ở đồi Cha Quang. Chính trị viên đại đội TNXP 759 Nguyễn Thị Thành nhiều lần ngồi trên bom nổ chậm để giữ vững tinh thần cho đồng đội khẩn trương san lấp hố bom. Một đồng đội của chị là Anh hùng Nguyễn Thị Kim Huế, trung đội trưởng Cảm tử của đại đội, đã 9 lần được tổ chức truy điệu sống trước giờ ra trận. Chị Huế đã vinh dự năm lần được gặp Bác Hồ và là nhân vật của bức ảnh nổi tiếng “Bác Hồ với Thanh niên xung phong”, năm 1967...

Đất nước bước vào thời kỳ đổi mới, hội nhập và phát triển, đường 12A lại tiếp tục sứ mệnh là tuyến giao thông huyết mạch nối tỉnh Quảng Bình và các khu kinh tế trọng điểm khu vực Bắc miền Trung của Việt Nam với Trung Lào và các tỉnh vùng Đông Bắc của Thái Lan. Đặc biệt từ khi quốc lộ 12A của Việt Nam nối với quốc lộ 12B của nước bạn Lào được đầu tư nâng cấp thành tuyến đường xuyên Á ký hiệu AH131, thì đây là tuyến đường ngắn nhất nối các cảng biển Hòn La của Quảng Bình và Vũng Áng của Hà Tĩnh với thị xã Thà Khẹt của tỉnh Khăm Muộn, qua cầu Hữu Nghị trên sông Mê Công sang Thái Lan. Đây cũng là tuyến du lịch hấp dẫn liên quốc gia, một ngày có thể dừng chân tại 3 nước, mà điểm khởi đầu là Vũng Chùa - Đảo Yến và Ba Đồn vùng hạ bạn sông Gianh và điểm cuối là Khu tưởng niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở bản Mạy, tỉnh Nakhon Phanom của Thái Lan.

Từ năm 2010, tuyến vận tải du lịch theo hình thức hợp đồng giữa bốn tỉnh Quảng Bình, Khăm Muộn, Nakhon Phanom và Sakon Nakhon của ba nước Việt Nam, Lào và Thái Lan đã được triển khai và hoạt động ngày càng hiệu quả. Thêm một lần ngỡ ngàng và phấn khích khi dừng chân ở Cha Lo, một địa danh gắn liền với bài ca kháng chiến đi cùng năm tháng của nhạc sĩ Phạm Tuyên: “Đêm nay ta về bên nhau/ Nghe tin thắng lợi miền Tây/… Ơi Cha Lo, nơi rừng núi miền Tây Tổ quốc/ Bừng sáng lung linh một vì sao…”.

Cha Lo heo hút và đạn bom năm xưa, nay là một khu phố mới tấp nập, nhộn nhịp. Từ năm 2002, Chính phủ đã quyết định thành lập Khu kinh tế Cửa khẩu quốc tế Cha Lo. Theo đó, UBND tỉnh Quảng Bình đã thành lập Ban quản lý Khu kinh tế Cửa khẩu quốc tế Cha Lo; đồng thời, các lực lượng chức năng, như: Hải quan, Y tế dự phòng, Quản lý thị trường, Thú y, Thực vật… cũng lần lượt được thành lập và hoạt động tại cửa khẩu. Một khu kinh tế - đô thị non trẻ đang hình thành trên mảnh đất chiến trường ác liệt và gian khó năm xưa.

Theo báo cáo của Chi cục Hải quan Cửa khẩu quốc tế Cha Lo, thì những năm gần đây, với những chính sách ưu đãi thông thoáng, tạo môi trường thuận lợi, nên Khu kinh tế cửa khẩu quốc tế Cha Lo đã trở thành điểm đến của các nhà đầu tư và doanh nghiệp nhằm phát triển thương mại, dịch vụ trong khu vực này. Hiện nay, đã có hơn 20 dự án thực hiện và đăng ký đầu tư tại đây, với tổng mức đầu tư đăng ký đạt gần 1 nghìn tỷ đồng, trong đó có có 2 dự án nước ngoài FDI với tổng mức hơn 10 triệu USD…

Những năm kháng chiến cứu nước, Quảng Bình là “tuyến lửa”, là cửa ngõ chiến trường, là quê hương “Hai Giỏi”. Ngày nay, Quảng Bình là địa bàn chiến lược trên hành lang phát triển kinh tế Đông - Tây, là cửa ngõ phía Đông thông ra biển của vùng Trung Lào, Đông Bắc Thái Lan và Nam Trung Quốc; là đầu mối giao thông có sân bay, cửa khẩu đường bộ quốc tế, cảng biển nước sâu, bến thủy nội địa, đường sắt Bắc Nam, đường Hồ Chí Minh xuyên Việt và đường vành đai dọc miền duyên hải của đất nước…

Theo định hướng đến năm 2030, Khu kinh tế cửa khẩu quốc tế Cha Lo sẽ là trung tâm kinh tế và đô thị phía Tây của tỉnh Quảng Bình, là đầu mối trung chuyển và là trung tâm xuất nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ của tỉnh Quảng Bình với Lào, các tỉnh vùng Đông Bắc Thái Lan và Myanmar... Vừa qua, UBND tỉnh Quảng Bình và Công ty Petro của Lào đã ký kết Biên bản ghi nhớ về việc khảo sát, phóng tuyến cho đoạn đường ống và kho ngoại quan ở Khe Ve, thuộc Dự án xây dựng kho ngoại quan và đường ống dẫn xăng dầu từ cảng biển Hòn La lên cửa khẩu Cha Lo sang tỉnh Khăm Muộn. Đây là Dự án 100% vốn đầu tư của Lào.

Ngã ba Khe Ve từng là hậu cứ của Binh đoàn Trường Sơn và là nơi xuất phát của tuyến đường ống xăng dầu chiến lược ngược Cha Lo, Mụ Giạ vòng sang Lào để xuôi về Nam. Vậy là sau gần nửa thế kỷ kết thúc kháng chiến cứu nước, một tuyến đường ống của tình hữu nghị và hợp tác phát triển của hai nước Việt - Lào đã được ký kết xây dựng lại trên chính tuyến đường ống “tiếp máu” cho chiến trường năm xưa...

Cha Lo hôm nay đang từng bước “bừng sáng lung linh một vì sao…”. Và con đường kháng chiến huyền thoại năm xưa, hôm nay là đại lộ Xuyên Á thênh thang, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên quê hương Quảng Bình “Hai Giỏi”. Con đường cũng là chứng nhân của tinh thần đoàn kết chiến đấu và tình hữu nghị đặc biệt Việt - Lào hôm qua, hôm nay và mãi mãi muôn sau. Chia tay Cha Lo để tiếp tục hành trình ngược đường xuyên Á, miên man cùng suy tưởng, bất chợt những câu thơ theo dòng cảm xúc ùa về trong tôi:

“Đêm nay ta về bên nhau”…

Câu hát năm nào theo tôi vượt dốcQua La Trọng, Khe Ve, Bãi Dinh… một thời trận mạc

Qua Cổng Trời đá dựng cheo leo

Bây chừ vi vu qua suối, qua đèo

Đường Xuyên Á ù ù gió cuốn

Bây chừ bản làng ngói tươi nắng sớm

Nhà lên tầng, phố mới mở ra…

Một thời kỳ mới đang mở ra trên con đường vượt Trường Sơn, qua Cổng Trời, Cha Lo, đèo Mụ Giạ…

Bài liên quan

Bình hoa hồng gấp bằng tờ 2 USD, giá chục triệu trưng Tết

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc chúc Tết kiều bào

Đà Nẵng 'cháy' vé xe ngày cận Tết

Tết đến xuân về - Gói trọn an khang, gửi trao hạnh phúc cùng Bảo Việt nhân thọ