Chiều 26/6, Thanh tra Chính phủ đã ban hành kết luận thanh tra công tác quản lý nhà nước và thực hiện pháp luật trong quy hoạch, quản lý xây dựng, đất đai đối với Khu đô thị mới Thủ Thiêm (KĐTM Thủ Thiêm) tại TP.HCM.

Theo kết luận, KĐTM Thủ Thiêm được Thủ tướng phê duyệt quy hoạch năm 1996 với quy mô 930 ha. Trong đó, KĐTM 770 ha, khu tái định cư 160 ha.

Dân số KĐTM khoảng 200.000 người, khu tái định cư khoảng 45.000 người, tọa lạc bên bờ đông sông Sài Gòn đối diện với Quận 1, là một trung tâm mới, hiện đại và mở rộng của TP.HCM với các chức năng chính gồm: Trung tâm tài chính, thương mại, văn hóa, nghỉ ngơi, giải trí và dịch vụ cao cấp không chỉ của Thành phố mà của cả nước, khu vực và quốc tế.

KĐTM Thủ Thiêm được quy hoạch là một khu đô thị bền vững, kết hợp chặt chẽ với các điều kiện cảnh quan tự nhiên. Đồng thời tạo ra nhiều không gian mở, các tiện ích, công trình công cộng phục vụ cho cuộc sống cư dân và người lao động. Theo quy hoạch 1/2000 được UBND Thành phố phê duyệt, khu trung tâm ĐTM Thủ Thiêm thuộc địa bàn các phường An Khánh, An Lợi Đông, Thủ Thiêm và một phần của các phường Bình An, Bình Khánh. 

Khu trung tâm đô thị mới Thủ Thiêm được chia làm 5 khu vực chính gồm: Khu vực "Lõi Trung tâm" chính, Khu dân cư phía bắc, Khu dân cư dọc Đại lộ Mai Chí Thọ, Khu dân cư phía Đông và Khu Châu thổ phía nam.

Tại thời điểm thanh tra, UBND TP.HCM đã chỉ định một số nhà đầu tư để đầu tư xây dựng các dự án theo hình thức BT trong KĐTM Thủ Thiêm như: Công ty cổ phần Đầu tư Địa ốc Đại Quang Minh (Công ty cổ phần Đại Quang Minh) làm chủ đầu tư các dự án (gồm 4 tuyến đường chính, Cầu Thủ Thiêm 2); Công ty cổ phần Phát triển Hạ tầng kỹ thuật TP.HCM (CII) làm chủ đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Hạ tầng kỹ thuật Khu dân cư phía Bắc, hoàn thiện đường trục Bắc - Nam đoạn từ chân Cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ…

Ngoài những kết quả đạt được, Thanh tra Chính phủ chỉ rõ trong quá trình thực hiện đầu tư, xây dựng KĐTM Thủ Thiêm, UBND TP.HCM và các sở, ngành liên quan đã có những khuyết điểm, vi phạm

Việc chấp hành pháp luật trong quy hoạch, quản lý sử dụng đất đai, UBND TP.HCM ban hành Điều lệ quản lý xây dựng KĐTM Thủ Thiêm chưa đầy đủ, kịp thời; không thực hiện việc lập các dự án theo thứ tự ưu tiên và trình duyệt theo quy định theo ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, chỉ lập, trình, duyệt dự án khi đã có nhà đầu tư tham gia mà không theo thứ tự ưu tiên, dẫn đến, việc đầu tư xây dựng các dự án thiếu đồng bộ, khó quản lý, có nơi buông lỏng quản lý việc đầu tư xây dựng, chậm triển khai đầu tư xây dựng...

Các cơ quan chức năng liên quan của thành phố đã đề xuất và được Thường trực Thành ủy, UBND TP.HCM phê duyệt chi phí đầu tư bình quân cho 1m2 đất thương mại - dịch vụ - nhà ở là 26 triệu đồng/m2, chênh lệch giảm khoảng 50% so với đơn giá đã được các sở, ngành đề xuất ban đầu với lý do loại bớt một số chi phí cho các hạng mục công trình đã được phê duyệt quy hoạch có tổng giá trị hơn 70.000 tỷ đồng.

Các công trình gồm: Quảng trường trung tâm, công viên bờ sông Sài Gòn, khu lâm viên sinh thái phía nam, 6 trường công lập và 5 cây cầu nối từ Trung tâm TP.HCM qua KĐTM Thủ Thiêm) là không đầy đủ và không đúng quy định.

Ngoài ra, khi đề xuất phương án giá trên, các sở, ngành và UBND TP.HCM đã không tính lãi đối với khoản tiền được tạm ứng từ ngân sách nhà nước, dẫn đến, tổng mức đầu tư đã xác định và phê duyệt là không đúng quy định.

Việc UBND TP.HCM và các sở, ngành lấy giá 26 triệu đồng/m2 làm giá tối thiểu để xác định giá trị quyền sử dụng đất theo phương pháp thặng dư hoặc tự thỏa thuận khi giao đất cho nhà đầu tư tại các dự án trong KĐTM Thủ Thiêm là không đầy đủ, thiếu chính xác và không đúng quy định.

Kết luận thanh tra nêu rõ, toàn bộ quỹ đất trong KĐTM Thủ Thiêm gần 222 ha được tạo ra bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, nhưng UBND TP.HCM đã sử dụng chủ yếu để thanh toán đối ứng cho các dự án BT được chỉ định nhà đầu tư, nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính KĐTM Thủ Thiêm, không thông qua hình thức đấu thầu dự án hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không qua đấu giá quyền sử dụng đất là vi phạm các quy định về đấu thầu và quản lý sử dụng đất đai.

Như vậy, UBND Thành phố đã sử dụng đơn giá bằng chi phí đầu tư bình quân là 26 triệu đồng/m2 không đầy đủ, thiếu chính xác, không đúng quy định làm giá tối thiểu để tính tiền sử dụng đất thanh toán đối ứng cho các dự án BT.

Nhất là các dự án đầu tư hạ tầng kỹ thuật phục vụ cho chính KĐTM Thủ Thiêm đã được chỉ định nhà đầu tư, hoặc giao đất có thu tiền sử dụng đất không thông qua hình thức đấu giá đất theo quy định. Từ đó, các nhà đầu tư được hưởng lợi do chênh lệch giá đất lớn (chênh lệch địa tô) từ việc được đầu tư hạ tầng kỹ thuật chính theo hình thức hợp đồng BT.

Nguyên nhân và trách nhiệm chính đã để xảy ra các khuyết điểm, vi phạm trên là do lãnh đạo UBND TP.HCM không thực hiện đầy đủ chỉ đạo của Thủ tướng như: Không lập các dự án theo thứ tự ưu tiên để trình duyệt theo quy định.

Theo đó, việc giao đất, cho thuê đất trước khi đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật chính KĐTM Thủ Thiêm, chỉ định nhà đầu tư không đúng quy định…; trách nhiệm liên quan thuộc các sở, ngành như: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Ban Quản lý KĐTM Thủ Thiêm...

Việc chấp hành pháp luật trong quản lý đầu tư xây dựng đối với các dự án BT hạ tầng, tại dự án BT 4 tuyến đường chính. UBND TP.HCM chấp thuận chủ trương chỉ định giao cho Công ty Cổ phần Đại Quang Minh là nhà đầu tư dự án BT khi chưa yêu cầu nhà đầu tư lập hồ sơ đề xuất và đánh giá các tiêu chuẩn về kinh nghiệm (thiết kế, xây dựng, vận hành, quản lý dự án).

TP. HCM chưa đánh giá năng lực tài chính của nhà đầu tư (vốn chủ sở hữu, khả năng huy động vốn, năng lực quản lý kinh doanh), không đăng trên Báo Đấu thầu 3 số liên tiếp… là chưa thực hiện đúng quy định về đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư.

UBND TP.HCM đã phê duyệt dự án, phê duyệt tổng mức đầu tư là hơn 12.182 tỷ đồng cho dự án 4 tuyến đường chính trong KĐTM Thủ Thiêm khi chưa làm rõ ý kiến của các sở, ngành liên quan là không đúng quy định; qua thanh tra phát hiện một số khoản phê duyệt không đúng quy định với tổng giá trị gần 1.520 tỷ đồng.

Công ty cổ phần Đại Quang Minh đang hạch toán chi phí, trong đó, có hơn 25 tỷ đồng không đủ điều kiện để quyết toán trong chi phí cho dự án.

UBND TP.HCM chấp thuận cho chỉ định bổ sung 2 dự án vào hợp đồng BT 4 tuyến đường chính, gồm: Quảng trường trung tâm, công viên bờ sông và Khu lâm viên sinh thái thuộc vùng châu thổ phía nam, trong đó có hạng mục kè bờ dọc sông Sài Gòn đoạn bao quanh KĐTM Thủ Thiêm.

TP.HCM giao, phê duyệt tiền sử dụng đất 7 lô đất và ký hợp đồng BT bổ sung giá trị gần 2.000 tỷ đồng khi chưa có dự án được phê duyệt là không đúng quy định về quản lý đầu tư.

Quá trình đầu tư, xây dựng, Công ty cổ phần Đại Quang Minh không thực hiện thông báo ngày khởi công tới cơ quan cấp phép xây dựng, tiến hành thi công công trình khi chưa có giấy phép xây dựng tại nhiều hạng mục công trình; hầu hết các dự án thành phần chưa thực hiện đúng tiến độ được duyệt... nhưng các cơ quan chức năng của Thành phố chưa kiểm tra, xử lý kịp thời.

Tại dự án BT Cầu Thủ Thiêm 2, UBND TP.HCM trình và được Thủ tướng chấp thuận cho chỉ định nhà đầu tư. Theo đó, UBND TP.HCM đã có chủ trương chọn Vinaconex làm chủ đầu tư thực hiện dự án. Nhưng sau đó, đơn vị này giao cho Công ty cổ phần Đại Quang Minh, và thay đổi quy mô cầu từ 4 thành 6 làn xe nhưng không báo cáo Thủ tướng là không thực hiện đúng quy định; lựa chọn nhà đầu tư là Công ty cổ phần Đại Quang Minh khi chưa có báo cáo nghiên cứu khả thi được duyệt, chưa xem xét kỹ đến các điều kiện về năng lực, kinh nghiệm. 

UBND TP.HCM phê duyệt dự án với tổng mức đầu tư hơn 4.260 tỷ đồng, qua thanh tra phát hiện một số khoản chi phí không đúng quy định với tổng giá trị gần 253 tỷ đồng.

Đối với dự án BT Hạ tầng Khu dân cư phía bắc, UBND TP.HCM đã kiến nghị Thủ tướng và được chấp thuận cho thực hiện theo hình thức BT nhưng không đăng tải nội dung của dự án lên Trang thông tin điện tử của thành phố và Báo Đấu thầu; phê duyệt tổng mức đầu tư.

Trong đó, có một số khoản chi phí không đúng quy định với tổng giá trị gần 412 tỷ đồng; đề ra biện pháp thi công không phù hợp, phải thay đổi, dẫn đến, chi phí thực tế phải giảm so với tổng mức đầu tư hơn 118 tỷ đồng.

Đối với các dự án đối ứng với dự án BT, UBND TP.HCM đã chấp thuận sử dụng quỹ đất sạch trong KĐTM Thủ Thiêm để cân đối, thanh toán cho các dự án BT nhưng không thông qua đấu giá quyền sử dụng đất hoặc tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư (thực chất là chỉ định nhà đầu tư) là không đúng quy định của Luật Đất đai và Luật Đấu thầu.

Trong đó, tiền sử dụng đất đối ứng để thanh toán cho các dự án BT nêu trên bằng chi phí đầu tư bình quân 26 triệu đồng/m2 là không đầy đủ, thiếu chính xác và không đúng quy định, cần phải xem xét, xác định lại để truy thu, tránh thiệt hại cho nhà nước.

UBND TP.HCM chấp thuận ký và thanh lý Hợp đồng số 09/HĐ-BQL-KH ngày 28/12/2011 (giao đất có thu tiền sử dụng đất), sau đó, chỉ định nhà đầu tư dự án BT 04 tuyến đường chính, cho phép sử dụng giá trị tiền sử dụng đất trên để thanh toán đối ứng là không đúng quy định; phê duyệt lại giá trị quyền sử dụng đất khu II làm giảm so với giá trị đã được xác định, phê duyệt tại Hợp đồng số 09/HĐ-BQL-KH 2.480 tỷ đồng là thiếu cơ sở pháp lý.

Việc UBND TP.HCM ký Hợp đồng BT với Công ty cổ phần Đại Quang Minh, trong đó, xác định giá trị quyền sử dụng đất các khu đất đối ứng để thanh toán hợp đồng BT hơn 12.490 tỷ đồng khi chưa có chứng thư thẩm định giá, chưa có quyết định phê duyệt giá trị quyền sử dụng đất của thành phó là không đúng quy định của Luật Giá năm 2012 và Luật Đất đai năm 2013.

Điều này dẫn đến, chênh lệch giảm tiền sử dụng đất 3.900 tỷ đồng so với giá trị đã được UBND TP.HCM thẩm định, phê duyệt trước đó, nguy cơ thiệt hại ngân sách Nhà nước.

Mặc dù, việc xác định giá trị quyền sử dụng đất để thanh toán đối ứng cho dự án BT 04 tuyến đường chính chưa đúng quy định, nhưng UBND TP.HCM đã tính tiền sử dụng đất nhà đầu tư phải nộp hơn 4.225 tỷ đồng, đã nộp 2.376 tỷ đồng. Số còn lại đến nay chưa nộp hơn 1.800 tỷ đồng, cần xem xét tính lãi chậm trả và thu hồi về ngân sách nhà nước theo quy định.

Việc UBND TP.HCM đề nghị để được Thủ tướng chấp thuận bổ sung dự án mới vào hợp đồng BT đã ký với các chủ đầu tư khi chưa có dự án đầu tư được phê duyệt, chưa tính toán, thẩm định, phê duyệt tiền sử dụng đất là không đúng quy định. 

Trách nhiệm để xảy ra các khuyết điểm, vi phạm trong việc phê duyệt tổng mức đầu tư, chỉ định nhà đầu tư các dự án BT, ký kết hợp đồng và giao đất thanh toán đối ứng các hợp đồng BT, giảm tiền sử dụng đất thiếu căn cứ như nêu trên thuộc lãnh đạo UBND TP.HCM và lãnh đạo các sở, ngành tham mưu như: Giao thông vận tải, Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Ban Quản lý KĐTM Thủ Thiêm.

Đối với các dự án giao đất có thu tiền sử dụng đất, các dự án Khu Phức hợp Tháp quan sát và Khu phức hợp Sóng Việt được UBND TP.HCM chỉ định nhà đầu tư nhưng không thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất.

UBND TP.HCM đã tính và đã thu tiền sử dụng đất của chủ đầu tư, trong đó, có việc xác định tiền sử dụng đất tại một số lô đất với đơn giá 26 triệu đồng/m2 (bằng chi phí đầu tư bình quân) là không đúng quy định, cần phải được xem xét, xác định lại giá đất để truy thu, tránh thiệt hại cho ngân sách nhà nước.

UBND TP.HCM đã chấp thuận chủ trương chỉ định 2 nhà đầu tư là Tập đoàn Lotte và Vingroup tại 2 dự án (Khu phức hợp thông minh, diện tích hơn 5 ha và Khu phức hợp thể thao - giải trí, diện tích hơn 20 ha) là chưa thực hiện đúng quy định của Luật Đấu thầu và Luật Đất đai. Tuy nhiên, đến nay chưa tính và thu tiền sử dụng đất của các chủ đầu tư.

Trách nhiệm liên quan đến các khuyết điểm, vi phạm trong việc giao đất không qua đấu giá quyền sử dụng đất, đầu thầu dự án để lựa chọn nhà đầu tư và xác định tiền sử dụng đất phải nộp của các dự án như nêu trên thuộc trách nhiệm của lãnh đạo UBND Thành phố và các sở, ngành tham mưu như: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Xây dựng, Ban Quản lý KĐTM Thủ Thiêm.

Đối với khu tái định cư 38,4 ha thuộc KĐTM Thủ Thiêm, tại thời điểm thanh tra, các dự án thuộc Khu tái định cư 38,4 ha đã được Thanh tra Bộ Xây dựng và Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm tra và có kết luận.

Tuy nhiên, thực hiện hiện ý kiến chỉ đạo của Thường trực Chính phủ tại Thông báo số 68/TB-VPCP ngày 16/4/2019, Thanh tra Chính phủ đã đề nghị UBND Thành phố báo cáo và cung cấp hồ sơ bổ sung.

Bước đầu cho thấy: Trong 4 dự án đầu tư xây dựng khu tái định cư. Trong đó, có 3 dự án được các nhà đầu tư xây dựng hoàn thành, bàn giao và thanh toán với UBND TP.HCM để bố trí tái định cư.

Hiện nay, do chưa bố trí tái định cư, UBND TP.HCM tiếp tục cho đấu giá để chuyển sang nhà ở thương mại; còn lại 1 dự án 1.330 căn hộ đã được nhà đầu tư thay đổi thiết kế từ nhà ở tái định cư sang nhà ở thương mại, chuyển nhượng cho người sử dụng 1.122/1.228 căn hộ.

UBND TP.HCM đã thanh lý hợp đồng đầu tư xây dựng khu tái định cư khi chưa có ý kiến chấp thuận của Thủ tướng về việc giao đất là không đúng quy định tại điểm i, khoản 2, Điều 118, Luật Đất đai năm 2013.

Trước những sai phạm tại kết luận này, Thanh tra Chính phủ chuyển kết luận thanh tra đến Ủy ban Kiểm tra Trung ương để xem xét, xử lý theo thẩm quyền đối với các tổ chức, cá nhân thuộc diện Bộ Chính trị và Ban Bí thư quản lý có liên quan đến khuyết điểm, vi phạm trong quản lý tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm.

Bài liên quan

Vì sao dự án cầu Thủ Thiêm 2 vỡ tiến độ?

Chậm nhất cuối tháng 6 sẽ có kết luận thanh tra toàn diện vấn đề Thủ Thiêm

Cận cảnh dự án Nhà triển lãm 800 tỷ đồng xây dựng dang dở tại Thủ Thiêm

TP.HCM: 9 lô “đất vàng” tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm sắp được bán đấu giá