Đèo Cả tìm lời giải 'bài toán' trị thuỷ tại đô thị

Cùng tham gia có CTCP Tư vấn Xây Dựng A2Z, Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam cùng các chuyên gia đầu ngành về thuỷ lợi tại Việt Nam. Về phía các đơn vị Trung Quốc có Tập đoàn Thiết kế Hoa Thiết, các viện nghiên cứu và trường đại học hàng đầu trong lĩnh vực thuỷ lợi và công trình ngầm: Viện Thiết kế Kiến trúc Trùng Khánh, Viện nghiên cứu Quy hoạch thủy lợi Dương Châu, Viện nghiên cứu thiết kế hầm và công trình dưới lòng đất, Viện nghiên cứu thành phố Thông minh, Đại học Hà Hải, Đại học Công Nghệ Nam Hoa.

Chương trình làm việc diễn ra trong bối cảnh Tập đoàn Đèo Cả đang đẩy mạnh hợp tác quốc tế nhằm huy động nguồn lực và kinh nghiệm trên thế giới trong việc nghiên cứu triển khai Dự án Trục Đại lộ Cảnh quan sông Hồng, kết hợp với các giải pháp tổng thể trong chống ngập đô thị và quy hoạch hệ thống thoát nước, hồ điều hòa điều tiết lưu lượng dòng chảy, giảm ngập úng cho thủ đô Hà Nội và các thành phố lớn tại Việt Nam.

Chú trọng giải "bài toán" trị thuỷ khi triển khai Dự án Trục Đại lộ Cảnh quan sông Hồng

Trao đổi xoay quanh việc nghiên cứu Dự án Trục Đại lộ Cảnh quan sông Hồng, ông Lục Trí Viễn - Bí thư Đảng uỷ, Viện trưởng Viện Thiết kế Kiến trúc Trùng Khánh cho biết, thời gian vừa qua, Viện đã huy động những chuyên gia và những tổ nhóm chuyên môn hàng đầu để tiến hành nghiên cứu, tìm kiếm giải pháp vừa kiến tạo hệ thống giao thông đa tầng kết hợp trị thuỷ, vừa tận dụng cơ sở hạ tầng cùng với những giá trị vốn có để gia tăng giá trị về kinh tế - văn hoá - lịch sử của sông Hồng.

Ông Hồ Minh Hoàng - Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả chia sẻ, nhận được sự tin tưởng và ủng hộ từ lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Tập đoàn Đèo Cả đã tích cực làm việc, phối hợp với các đối tác hàng đầu ở trong và ngoài nước, tổ chức các đoàn công tác đi tham khảo các mô hình đô thị ven sông, cách xử lý chống ngập úng, các giải pháp trị thủy đã thành công tại nhiều quốc gia như Hàn quốc, Nhật Bản, Trung Quốc.

Đề cập đến tình trạng ngập úng tại các đô thị của Việt Nam và đặc biệt nghiêm trọng tại Hà Nội, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tính toán kỹ lưỡng cao trình cho từng đoạn tuyến. "Phải sớm tính toán và thống nhất được cao trình tuyến đường trong thiết kế quy hoạch. Đây là ưu tiên số một lúc này đối với Dự án Trục Đại lộ Cảnh quan sông Hồng. Với các số liệu mà Viện Thiết kế Trùng Khánh lấy từ 2013 như hiện nay không thể hoạch định cảnh báo chính xác cho dự án của chúng tôi, cần xem lại".

Ông đề nghị các đơn vị đối tác nghiên cứu cần dựa trên các số liệu mới nhất về thuỷ văn, địa chất, cao trình lũ để tính toán cao trình một cách chính xác. Đồng thời yêu cầu đơn vị tư vấn tổng thể dự án là CTCP Tư vấn Xây dựng A2Z kết hợp với Tập đoàn Thiết kế Hoa Thiết (“tên tuổi” tư vấn hàng đầu Trung Quốc đã đầu tư vào đơn vị tư vấn A2Z) với sự chuyên nghiệp, kinh nghiệm của mình cần có trách nhiệm hơn cho các sản phẩm tư vấn tại Việt Nam mà bắt đầu là Dự án Trục Đại lộ Cảnh quan sông Hồng, cần cập nhật ngay các dữ liệu mực nước mới nhất, các diễn biến bất thường đã xảy ra tại các địa phương và đặc biệt khu vực Sông Hồng – Hà Nội trong tháng 9, 10 vừa qua,

"Ngày 3/10/2025 khi mực nước Sông Hồng dâng cao với trên báo động 1, Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Trần Sỹ Thanh đã yêu cầu tôi chỉ đạo đơn vị tư vấn ghi nhận thực tế, để đảm bảo việc lập đồ án quy hoạch tuyến đường, phân khu chức năng đô thị phải đảm bảo an toàn, thoát lũ", ông Hồ Minh Hoàng chia sẻ.

Về vấn đề này, GS-TS. Lê Văn Nghị, Giám đốc Phòng thí nghiệm trọng điểm Quốc gia về động lực học sông biển có lưu ý: Hệ thống sông Hồng có nhiều đặc điểm khác biệt về mặt thuỷ văn so với những hệ thống sông khác trên thế giới, như hệ thống đê điều đã hình thành từ hàng nghìn năm, cao độ mực nước cũng như chu kỳ đảm bảo chống lũ là 500 năm. Vì vậy, trong quá trình nghiên cứu thiết kế quy hoạch dự án, bên cạnh tham khảo các mô hình tiên tiến, thành công trên thế giới thì cần chú ý các đặc điểm hiện trạng để có sự điều chỉnh, tối ưu cho phù hợp.

"Trong quá trình làm việc với Đèo Cả và các bên, chúng tôi đã thống nhất các tiêu chí chất lượng đặt ra. Thứ nhất là hạn chế gia tăng lũ 500 năm, thứ hai là hạn chế khả năng gây bồi lòng dẫn và thay đổi ít nhất đối với bề mặt bãi sông. Chúng tôi cũng đã mô phỏng toán học và đã thiết lập mô hình nghiên cứu vật lý chi tiết cho dự án tại một số khu vực tại Hà Nội", chuyên gia Lê Văn Nghị cho hay.

Đồng tình, chuyên gia thủy lợi Đỗ Thị Lê Thu gợi ý cần cập nhật số liệu thuỷ văn, thuỷ lợi từ các Trung tâm kỹ thuật thuỷ văn, đồng thời lấy dữ liệu vận hành từ các nhà máy thuỷ điện trên hệ thống sông Hồng để phục vụ nghiên cứu, tính toán chi tiết. "Đây là dự án đặc biệt quan trọng với hệ thống sông Hồng cũng như với Việt Nam, để nghiên cứu thì cần số liệu đầy đủ, chi tiết của tất cả hệ thống từ thượng nguồn trở xuống cũng như quy trình vận hành các nhà máy thuỷ điện để tính toán cao trình hợp lý cho Dự án".

Ghi nhận các ý kiến đóng góp, Ông Hồ Minh Hoàng lưu ý các ý tưởng thiết kế cần phải khả thi và phù hợp với năng lực triển khai của các bên. Đồng thời nếu triển khai hợp lý các giải pháp, Thủ đô Hà Nội sẽ giải quyết được tình trạng ngập lụt do mực nước lũ dâng cao trên sông Hồng và mưa lớn kéo dài trong nội đô. Điều đó cho thấy việc việc quy hoạch cốt cao trình không thể tách rời khỏi giải pháp thoát nước tổng thể cho toàn thành phố.

Hầm ngầm TBM lưỡng dụng là mô hình triển vọng cho phát triển đô thị bền vững

Ông Lục Trí Viễn cho hay, về tổng thể, phòng chống lũ lụt và phòng chống ngập úng là hai hệ thống khác biệt. Kinh nghiệm tại Trung Quốc cho thấy có hai nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng ngập úng: do thời tiết cực đoan trong thời gian ngắn; hoặc do cơ sở hạ tầng yếu kém, quá trình vận hành hệ thống thoát nước kém hiệu quả.

Từ đó, đại diện Viện đề xuất sơ bộ giải pháp để có thể nghiên cứu áp dụng như lắp đặt hệ thống bơm ở trong đê để bơm nước từ khu vực ngập úng trong thành phố ra bên ngoài; Thiết kế hệ thống bãi đỗ xe tích hợp khả năng tích nước tạm thời, căn cứ kết quả đánh giá thời tiết – thuỷ văn để điều tiết, đối phó khi nước dâng cao (tương tự hệ thống bên sông Trường Giang của thành phố Trùng Khánh). Bên cạnh đó, phía ngoài đê có thể bố trí những công trình kiến trúc với khả năng tích nước nhất định. Sử dụng thảm thực vật chống chịu ngập úng cũng là một lựa chọn cần được xem xét.

Ông Hồ Minh Hoàng đánh giá về kinh nghiệm đã đúc kết để đề xuất Chiến lược 3 tầng: Ngắn hạn, trung hạn, dài hạn. Giải pháp tức thì (1-2 năm) là khơi thông toàn bộ hồ ga, cống thoát nước, nạo vét sông Tô Lịch, Tả Nhuệ; Trung hạn (2-5 năm) xây dựng mạng lưới trạm bơm hiện đại tại các điểm ngập trọng yếu; Dài hạn (5-10 năm) xây dựng 3-5 hồ điều tiết lớn tại vùng ven, kết hợp khu đô thị sinh thái, triển khai hầm TBM đa năng cho các tuyến đường trọng điểm.

Đặc biệt bổ sung các giải pháp công nghệ thông minh như: Hệ thống cảnh báo ngập sớm (IoT sensors), Bản đồ ngập real-time (AI + Big Data), Mái xanh, vỉa hè thấm nước (Giải pháp sponge city), Quy hoạch thoát nước mưa riêng (tách nước mưa - nước thải). Chiến lược này cân bằng giữa tính khả thi, hiệu quả chi phí và tính bền vững, đồng thời học hỏi từ các thành phố, quốc gia như Tokyo, Seoul, Singapore, Malaysia đã thành công trong việc chống ngập.

Giải pháp chống ngập hiệu quả của Malaysia, điển hình là hầm SMART Tunnel tại thành phố Kuala Lumpur đã được thi công bằng công nghệ TBM (Tunnel Boring Machine) quy mô mặt cắt ống hầm hai tầng để vừa phục vụ phương tiện giao thông đi lại, vừa phục vụ tích nước chống ngập.

Tại hội thảo, TS. Nguyễn Hữu Dũng, Tổng Giám đốc Công ty Tư vấn Xây dựng A2Z, người đã từng tham gia tư vấn dự án hầm đường bộ Đèo Cả (với vai trò trợ lý TGĐ doanh nghiệp dự án), cho biết ý tưởng làm hầm vừa đảm bảo cho các phương tiện lưu thông, vừa hỗ trợ thoát nước - thoát lũ đã được ông Hồ Minh Hoàng Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả đưa ra cách đây 15 năm, kể từ năm 2010 khi đang bắt đầu triển khai đề xuất Dự án hầm đường bộ Đèo Cả chúng tôi đã tham quan, nghiên cứu và thán phục Malaysia.

Về giải pháp trên, ông Phạm Đông Thao, Phó Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Thiết kế Hoa Thiết cho biết đây là lần đầu tiếp cận ý tưởng từ Tập đoàn Đèo Cả. Bộ phận phụ trách thuỷ văn, thuỷ lợi, điều tiết nước của Hoa Thiết sẽ nghiên cứu sâu hơn, để phản hồi đánh giá tính khả thi nhưng cơ bản đồng tình với hướng giải quyết "Hầm lưỡng dụng" của Tập đoàn Đèo Cả đưa ra rất sáng tạo và có cơ sơ thực hiện đặc biệt tại các đô thị Việt Nam bị ngập úng, giao thông ún tắc và kinh phí GPMB rất lớn… việc triển khai đường hầm TBM hai tầng sẽ giải pháp bền vững lâu dài.

Trong chương trình làm việc, nhóm chuyên gia cấp cao của Viện nghiên cứu thiết kế hầm và công trình dưới lòng đất Trung Quốc, đã đưa ra các dạng mặt cắt hầm TBM cụ thể với các đường kính khác nhau để đáp ứng lưu thông phương tiện ô tô và kết hợp với hệ thống đường sắt nội đô; khi cần có thể sử dụng để thoát nước, chống ngập đô thị.

Điểm chung, các chuyên gia đánh giá đường hầm TBM có nhiều ưu điểm khi thi công trong khu vực nội đô chật hẹp, đông đúc nhà cửa và có các di tích văn hóa - lịch sử cần bảo tồn, khi đó sẽ hạn chế được chi phí GPMB và giữ gìn cảnh quan môi trường, tránh ảnh hưởng đến giao thông trên mặt đất.

Để Thủ đô Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh phát triển trở thành điển hình của thành phố bền vững, thích ứng và phục hồi nhanh chóng trước các thiên tai và rủi ro tiềm ẩn, Chủ tịch Tập đoàn Đèo Cả nhấn mạnh, cần xây dựng mô hình quản lý khép kín: "Nhận biết rủi ro - Chuẩn bị ứng phó - Thi hành xử lý - Tổng kết và Nâng cao", quá trình đó cần được lặp lại tuần hoàn để đạt được tiêu chí an toàn và khả năng chống chịu của thành phố trước các thiên tai, ngập lụt. Kèm theo đó là xây dựng nền tảng cơ sở dữ liệu và Trung tâm dữ liệu của thành phố bền vững, bao phủ toàn bộ hệ thống công trình trên mặt đất và dưới lòng đất, để kết hợp giám sát hoạt động, dự báo, cảnh báo rủi ro và xử lý liên động thành một thể thống nhất.

Cũng trong khuôn khổ chuyến công tác, Tập đoàn Đèo Cả, Công ty Tư vấn Xây dựng A2Z và các chuyên gia của Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam, đã cùng với các đối tác Trung Quốc đã trực tiếp đến tham quan, khảo sát thực tế các công trình trị thuỷ điển hình tại thành phố Dương Châu (tỉnh Giang Tô) như Trạm bơm Qua Châu, Trạm bơm Dương Châu, Đập Vạn Phúc và họp với Trung tâm kiểm soát lũ lụt và cứu trợ hạn hán của Dương Châu trao đổi kinh nghiệm ứng dụng công nghệ số.

Đại diện Viện Thuỷ lợi Dương Châu, Chuyên gia Thịnh Băng - Trưởng bộ phận Nghiên cứu quy hoạch Thuỷ Lợi nhận định tình hình ngập ngụt tại các thành phố lớn ở Việt Nam tương tự ở thành phố Dương Châu (Trung Quốc) trong vòng 10 - 20 năm trước. Do đó, những kinh nghiệm phát triển hạ tầng song hành phòng chống ngập lụt tại Dương Châu có thể giúp ích cho các doanh nghiệp Việt Nam đang quan tâm vấn đề này. Ông cũng ủng hộ phương án xây dựng hầm TBM lưỡng dụng sẽ phát huy tính ưu việt trong công tác trị thuỷ tại các đô thị.

Tập đoàn Đèo Cả cho biết sau chuyến công tác sẽ tiếp tục phối hợp các đơn vị tư vấn, viện nghiên cứu và các trường đại học trong và ngoài nước tổ chức các hội thảo chuyên đề phát triển mô hình đô thị ven sông kết hợp giải quyết tình trạng ngập lụt tại các thành phố lớn tại Việt Nam đã kéo dài trong nhiều năm, đặc biệt tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh.