Việc bắt giữ Mạnh Vãn Chu, một giám đốc điều hành cấp cao của một trong những công ty có tầm quan trọng chiến lược quan trọng bậc nhất của Trung Quốc vào đúng ngày mà Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình tuyên bố 'hưu chiến' 90 ngày trong cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung, có vẻ như một cú phát bóng ngoại giao nhằm hoàn thành vài mục tiêu an ninh quốc gia nhưng lại khiến các cuộc thương thảo về thương mại với Bắc Kinh khó khăn hơn. 

Chính quyền (của ông Trump) sẽ còn phải đối mặt với nhiều thời khắc khó khăn như lúc này trong các bước cạnh tranh với Trung Quốc, nhưng những hành động của họ cho đến nay cho thấy họ chưa có một kế hoạch đầy đủ để đảm bảo quản lý tốt nhiệm vụ của mình.

Trong khi thời điểm bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu dường như một trùng hợp ngẫu nhiên thì điều này lại không khiến Bắc Kinh có ấn tượng mạnh, và cần nhớ mỗi bước đi luôn cần được coi trọng trong ván bài chính trị nhằm tạo đòn bẩy cho (đàm phán) thương mại hay khiến các công ty công nghệ của Trung Quốc tê liệt. Nếu không phải như vậy, chính quyền Mỹ cần phải làm rõ ràng hơn bằng một thông điệp cứng rắn về việc bắt giữ bà Mạnh, và chứng tỏ điều này phù hợp với các mục tiêu lớn hơn của Mỹ với Trung Quốc.

Hơn nữa, trên thực tế khi các quan chức Mỹ đồng ý cuộc gặp thượng đỉnh diễn ra mà không đưa ra bất cứ vấn đề gì, hoặc thông báo với Tổng thống Mỹ, thì điều này có vẻ như đang gửi một thông điệp dễ gây hiểu nhầm tới Bắc Kinh. Liệu điều này có hé lộ ra rằng chính quyền Mỹ sẽ tiếp tục trả bóng cho phía Trung Quốc mà không thèm đếm xỉa tới những gì phía Trung Quốc có thể mang tới bàn đàm phán? Hay điều này đơn giản chỉ chứng tỏ nội các Mỹ đang bị chia rẽ vì các phe phái với các mục tiêu cạnh tranh lẫn nhau?

Dù gì đi chăng nữa, nếu phía Trung Quốc cho rằng Hoa Kỳ theo đuổi các hành động trừng phạt mà không để ý tới các bước đi của Trung Quốc đáp ứng các yêu cầu của Mỹ thì điều này sẽ dẫn tới việc Trung Quốc không hề ngần ngại để rút đi các nhượng bộ đáng kể của họ. Điều chưa rõ là không biết mục đích của vụ bắt giữ có ý nghĩa gì đối với các cuộc đàm phán thương mại sắp diễn ra. Nếu mục đích của chính quyền Mỹ là tiếp tục dựng lên áp lực và tạo đòn bẩy chống lại Trung Quốc, cách tiếp cận này có vẻ sẽ không hiệu quả. 

Trong lời bình luận của mình trên đài NPR hôm thứ Năm vừa rồi, ông John R. Bolton, cố vấn an ninh quốc gia cho Tổng thống Trump đã miễn cưỡng thảo luận trực tiếp về vụ bắt giữ. Thay vì đó, ông lại nhấn mạnh vào các vấn đề như bản quyền, cho thấy sự hệ trọng trong việc giải quyết các vấn đề có tính cấu trúc về thương mại. Đây là một mục tiêu quan trọng nhưng liệu chỉ riêng vụ bắt giữ bà Mạnh Vãn Chu có thể tạo ra nhiều lợi thế cho phía Mỹ? Việc nhắm vào chỉ một công ty, dù là một công ty có giá trị như Huawei, dường như khó có thể thay đổi các lợi ích và thông lệ có sẵn trong nền kinh tế Trung Quốc.

Chính quyền Mỹ sẽ khôn ngoan hơn khi gửi một thông điệp quyết đoán rằng vụ bắt giữ chỉ là một hành động thực thi pháp luật tách biệt với diễn tiến của các cuộc đàm phán thương mại. Nếu đúng như hé lộ của một số quan chức dấu tên cho rằng việc bắt giữ bà Mạnh, dưới thông điệp an ninh quốc gia, có thể đem đến một số lợi thế trong các cuộc đàm phán, thi thẳng thắn mà nói, cần xem xét lại quan điểm này.

Nếu bà Mạnh vi phạm luật pháp (Mỹ) thì Hoa Kỳ có toàn quyền để tìm kiếm và bắt giữ bà ta và đưa ra xét xử. Nhưng dùng nguyên tắc này để trao đổi thì lại việc Hoa Kỳ chơi đúng luật giảm ý nghĩa đi rất nhiều. Nó cảnh báo cho các đồng minh của Mỹ và Trung Quốc rằng các mối lo ngại của Mỹ về các hành vi trộm cắp công nghệ hay vi phạm lệnh trừng phạt của Iran có thể chỉ đơn giản là được đánh đổi cho một số các ưu tiên khác. 

Dùng việc bắt giữ cho mục đích chính trị cũng khuyến khích Trung Quốc cũng như các quốc gia khác sử dụng các chiến thuật nặng tay hơn chống lại các doanh nghiệp của Mỹ trong tương lai.

Vụ bắt giữ cũng có thể tạo ra các phản ứng phụ. Mặc dù đến nay có thể đo lường được các phản ứng công khai của Bắc Kinh, các diễn đàn truyền thông xã hội của Trung Quốc đã đưa ra đầy đủ các đề xuất trả đũa tiềm tàng đối với Mỹ. Nếu căng thẳng tiếp tục leo thang, sẽ có những nguy cơ đối với các lãnh đạo doanh nghiệp cấp cao của Mỹ đang làm việc ở nước ngoài.

Khi điều đó xảy ra, chính quyền của ông Trump sẽ phản ứng như thế nào? Điều gì sẽ xảy ra khi Trung Quốc không chỉ trả đũa Mỹ, mà cả các đồng minh như Canada khi nước này bắt bà Mạnh để dẫn độ sang Mỹ? Chính quyền Mỹ đang thúc đẩy các đồng minh như Canada, Anh, Úc hỗ trợ không chỉ trong cách tiếp cận đối với các hành động trộm cắp công nghệ , mà cả trong việc trừng phạt Iran. Các nước này cần được đảm bảo rằng Mỹ sẽ đứng bên cạnh họ khi mọi việc trở nên khó khăn hơn.

Hơn thế nữa, tiếp tục các động thái chống lại các công ty công nghệ Trung Quốc về mặt lâu dài sẽ ảnh hưởng tới các quyền lợi của Mỹ ở nước ngoài. Chính quyền Mỹ đúng khi quan tâm đến năng lực công nghệ của Mỹ và bảo vệ cơ sở hạ tầng nhạy cảm. Nhưng nếu hành động của chúng ta lại giúp Trung Quốc đẩy nhanh kế hoạch đạt mục tiêu tự chủ các công nghệ chính yếu thì gián tiếp chúng ta đã tạo ra một đối thủ cạnh tranh đáng gờm hơn. Chúng ta đã sẵn sàng cho điều đó chưa?

Chính quyền Mỹ có những lo ngại chính đáng về cam kết của Trung Quốc trong việc tuân thủ các qui tắc cả trong thương mại và an ninh quốc gia. Nhưng tại nhiều thời điểm trong năm nay, kể cả vào phút cuối khi Tổng thống Mỹ quyết định trừng phạt với công ty công nghệ Trung Quốc ZTE, và triển khai thuế quan với các đồng minh của Mỹ trên cơ sở của an ninh quốc gia, liệu đó có phải là các kẻ thù tệ nhất của nước Mỹ hay không?

Với việc bắt giữ bà Mạnh, chính quyền Mỹ dường như đang phải đối mặt với một thử nghiệm căng thẳng nhất. Điều cần thiết là phải chỉ ra rằng các hành động của chính quyền Mỹ là một phần không thể thiếu trong kế hoạch bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia và thúc đẩy khả năng cạnh tranh quốc gia của nước Mỹ. Đó mới là thỏa thuận xứng đáng cho người dân nước Mỹ.

Hoàng An chuyển ngữ

* Về các tác giả: Bà Lindsey Ford nguyên là một quan chức trong Bộ Quốc phòng Mỹ, giữ vị trí cố vấn cao cấp cho Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ phụ trách các sự vụ ở Châu Á và Thái Bình Dương từ năm 2009 tới 2015. Còn ông Wendy S. Cutler nguyên là Phó đại diện thương mại Mỹ từ 20133-2015. Bài viết thể hiện quan điểm riêng của các tác giả trong các chính sách đối ngoại của Mỹ.

Bài liên quan

Con gái chủ tịch Huawei bị cáo buộc lừa đảo, đối mặt án tù 30 năm

Thấy gì từ vụ bắt giữ Giám đốc Huawei gây chấn động?

Vụ bắt giữ Giám đốc Huawei sẽ "đổ thêm dầu vào lửa” xung đột Mỹ-Trung?

Huawei: Đại gia công nghệ bí ẩn không chịu niêm yết chứng khoán