Là nước xuất khẩu đường lớn nhất thế giới, Cuba dựa vào thuốc trừ sâu và phân bón và cơ giới hóa để sản xuất lên tới 8,4 triệu tấn đường - vụ thu hoạch cao điểm của nó, vào năm 1990 - gần như tất cả được xuất khẩu sang khối Cộng sản.

Sự sụp đổ của Liên Xô năm 1991 đã loại bỏ thị trường ưu đãi của Cuba và, cùng với việc thắt chặt lệnh cấm vận thương mại của Mỹ, đã đưa nền kinh tế Cuba lâm vào hoàn cảnh khó khăn. Ngành công nghiệp đường đã bị xáo trộn trong một thập kỷ nữa cho đến khi chính phủ ra lệnh đóng cửa 71 trong số 156 nhà máy lọc đường của hòn đảo này. 

Không có dầu mỏ để xuất khẩu, chính phủ Cuba không có kinh phí để nhập khẩu lương thực, khiến người dân có nguy cơ thiếu đói. Để giải quyết khó khăn, người dân Cuba bắt đầu trồng cây lương thực trên sân thượng và trong vườn. Nông dân nước này buộc phải quay về các phương thức canh tác truyền thống để nuôi sống bản thân vì không có xăng dầu hoặc thuốc trừ sâu. Họ phải dùng bò để cày bừa và sử dụng các giải pháp tự nhiên để thay thế thuốc trừ sâu.

"Trước đó, tàu thuyền từ Liên Xô chở đầy hóa chất và thuốc trừ sâu nhưng đến năm 1991, mọi chuyện đột nhiên thay đổi. Khi ấy, người dân Cuba tự hỏi rằng "chúng ta có cần tất cả những hóa chất đó không?" - ông Miguel Angel Salcines, chủ một nông trại hữu cơ tại Havana, Cuba, chia sẻ với tờ The Guardian.

Đây chính là thời điểm cách mạng nông nghiệp hữu cơ Cuba bắt đầu. Mục tiêu là tăng năng suất nông nghiệp, từ những khu đất nhỏ dưới 40 ha được dùng để làm nông nghiệp "sạch" và toàn bộ sản phẩm được bán trong thị trường nội địa. Phong trào này của nông dân cho thấy nông nghiệp trồng trọt, phi công nghiệp tại địa phương là một phần quan trọng trong giải pháp cho tình trạng thiếu lương thực kinh niên của Cuba.

Đồng thời, Chính phủ Cuba hỗ trợ người dân thông qua các chính sách nhượng bộ đất đai, đồng thời thành lập cơ quan điều phối và thúc đẩy phát triển nông nghiệp đô thị bền vững. Điều đó không chỉ giúp người dân Cuba tự trồng trọt để nuôi sống bản thân mà còn giúp quốc gia này bớt phụ thuộc vào các sản phẩm nhập khẩu.

Hiện tại, rau quả tiêu thụ nội địa đều là những sản phẩm chính từ nông nghiệp hữu cơ tại Cuba. Theo các số liệu được công bố vào tháng 6, các loại cây trồng này hầu như là khu vực sản xuất nông nghiệp duy nhất ở Cuba, tăng khoảng 15% trong thập kỷ qua, đạt 5,3 triệu tấn.

Phần lớn động lực cho nông nghiệp quy mô nhỏ đến từ Chương trình Đổi mới Nông nghiệp Địa phương (Pial). Sáng kiến bắt đầu vào khoảng năm 2002, cách để nuôi trồng hữu cơ ngoài các mảnh đất đô thị có lợi cho nông nghiệp có quy mô lớn hơn, nhằm giảm bớt tình trạng thiếu thực phẩm và đưa sản phẩm và thịt tươi đến các bàn ăn của Cuba.

Pial được điều chỉnh bởi bộ nông nghiệp của Cuba nhưng được tài trợ chủ yếu bởi các nền tảng tại châu Âu và Canada. Người sáng lập của nó, Humberto Ríos Labrada, đã giành giải thưởng môi trường Goldman năm 2010. Pial đã giúp các nông dân sản xuất hữu cơ chia sẻ kiến thức, có được hạt giống chất lượng tốt và kết nối với người mua, Sandra Miranda, một nhà sinh hóa học và là một trong những nhà thiết kế của chương trình cho biết. Nhưng thành tựu chính của Pial là để cho nông dân thấy rằng sản xuất hữu cơ không phải là mốt thực phẩm. Đó là tương lai thực phẩm của Cuba.

Ngày nay, khoảng 250 hợp tác xã nông nghiệp trên khắp Cuba đã được ghi danh vào chương trình, Miranda cho biết, khoảng 50.000 nông dân. Mỗi hợp tác xã có thể bao gồm từ 6 đến hàng trăm trang trại nhỏ.

"Nông nghiệp hữu cơ không phải là điều viển vông. Việc đóng cửa 50% nhà máy lọc đường là bước đi đầu tiên của Cuba trong hành trình tự cấp tự túc lương thực" - tiến sĩ nông học Cuba, ông Fernando Funes Monzote, khẳng định.

Quá trình chuyển giao của Cuba sang một loại hình nông nghiệp mới là minh chứng cho thấy sự phát triển bền vững và an ninh lương thực có thể đạt được cùng nhau, có liên quan chặt chẽ với nhau.

(Theo The Guardian)

Bài liên quan

Sản xuất đường Organic - bắt nhịp xu hướng sống sạch

Nga ký đạo luật quy định về nông nghiệp organic: Cơ hội cho sản phẩm chất lượng cao của Tập đoàn TH

Thị trường sản phẩm organic có thể tăng gấp 5 lần trong 5 năm tới

Đại gia Việt 'trả nợ' đồng quê bằng công nghệ organic