Những trở ngại trong chiến lược tự do năng lượng của châu Âu
Trang Quỹ nghiên cứu nhà quan sát (ORF) đăng bài phân tích của nghiên cứu viên cao cấp Ankita Dutta với tựa đề "Đánh giá cuộc khủng hoảng năng lượng đang diễn ra ở châu Âu".
Theo bài viết, cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu là một vấn đề được quan tâm thời gian gần đây. Mặc dù đã nỗ lực để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt là vào Nga, nhưng châu Âu vẫn chưa đạt được nhiều thành công.
Lý do chính dẫn đến điều này là nhu cầu năng lượng tăng lên trong khi đầu tư vào tài nguyên tái tạo và các dạng năng lượng thay thế khác không theo kịp.
Cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine hồi năm 2014 đã khiến Liên minh châu Âu (EU) thấy rõ cần phải có một giải pháp thay thế cho các nguồn năng lượng của Nga. EU đã thực hiện các bước nhằm làm giảm dần sự phụ thuộc vào Nga trong việc nhập khẩu năng lượng.
Năm 2021, châu Âu nhập khẩu 39,2% khí đốt, 24,8% dầu thô và 46% than đá từ Nga. Các nguồn năng lượng chiếm "62% nhập khẩu của EU từ Nga năm 2021 (99 tỷ euro). Đây được đánh giá là mức giảm đáng kể gần 15% so với hồi năm 2011, khi năng lượng chiếm gần 77% nhập khẩu của EU từ Nga (148 tỷ euro)".
Biểu tượng Tập đoàn khí đốt Gazprom của Nga tại một trạm xăng ở Sofia, Bulgaria. Ảnh: AFP/TTXVN
Tuy nhiên, trong khi vừa giảm nhập khẩu, EU vẫn tiếp tục phụ thuộc năng lượng của Nga. Đến năm 2022, cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine một lần nữa làm trầm trọng thêm nhu cầu hạn chế sự phụ thuộc này. Trong khi những lo ngại ban đầu liên quan đến việc Điện Kremlin sử dụng vị thế thống trị trên thị trường năng lượng châu Âu để hạn chế xuất khẩu năng lượng khi đối mặt với lệnh trừng phạt tiềm tàng thì các cuộc tranh luận ở châu Âu đã thay đổi khi cuộc xung đột bùng nổ.
Các thành viên EU không chỉ áp dụng trừng phạt đối với các nguồn năng lượng Nga mà còn đang tìm kiếm các nguồn thay thế đảm bảo cung cấp các nguồn năng lượng thiết yếu, đồng thời thực hiện nhiều chính sách và sáng kiến khác nhau giảm bớt tác động của việc giá năng lượng tăng cao.
Về phần mình, Gazprom, tập đoàn năng lượng lớn nhất của Nga, cũng đang dần hạn chế xuất khẩu năng lượng sang châu Âu kể từ năm 2021. Sau khi EU thực hiện lệnh trừng phạt, nguồn cung càng giảm với việc Nga yêu cầu các công ty châu Âu thanh toán bằng đồng ruble.
Điều này dẫn đến sự gián đoạn các dòng năng lượng, một phần hoặc hoàn toàn, đến một số quốc gia EU. Cuộc khủng hoảng năng lượng ngày càng sâu sắc với việc Nga đóng cửa hoàn toàn đường ống Nord Stream 1 (Dòng chảy phương Bắc 1) vào đầu tháng 9/2022 khi Nga tuyên bố không thể khắc phục sự cố rò rỉ dầu trong đường ống do các lệnh trừng phạt.
Điều này khiến giá khí đốt tự nhiên ở châu Âu tiếp tục tăng. Tính cấp thiết của tình hình được Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula Von Der Leyen nhấn mạnh trong bài phát biểu tại Ủy ban châu Âu, tháng 9/2022 rằng: "Chúng ta phải loại bỏ sự phụ thuộc này trên toàn châu Âu".
Những gì đã được thực hiện?
EU hành động dứt khoát việc đa dạng hóa giỏ năng lượng khỏi Nga. EU, trong vòng trừng phạt thứ năm và thứ sáu, đã cấm nhập khẩu đối với tất cả các loại than của Nga và cấm nhập khẩu đối với tất cả các sản phẩm dầu thô và dầu mỏ của Nga.
Ngoài việc trừng phạt nguồn năng lượng của Nga, EU thực hiện hai biện pháp nhằm đa dạng hóa các nguồn năng lượng khỏi Nga. Thứ nhất là thông qua việc đảm bảo các nguồn cung cấp tài nguyên thay thế. Liên minh đã liên hệ với các quốc gia như Qatar, Mỹ, Na Uy, Azerbaijan, Algeria, Thổ Nhĩ Kỳ, Nhật Bản, Ai Cập và Hàn Quốc đảm bảo xuất khẩu khí đốt thay thế cho Nga.
Thứ hai, EU đưa ra nhiều chính sách và sáng kiến khác nhau giảm bớt tác động của cuộc khủng hoảng năng lượng. EU đưa ra Kế hoạch RePowerEU vào tháng 3/2022, trong đó các quốc gia thành viên tuyên bố ý định giảm 2/3 nguồn cung năng lượng từ Nga vào cuối năm 2022.
Kế hoạch RePowerEU toàn diện được công bố vào tháng 5/2022, trong đó đưa ra lộ trình giảm nhanh chóng sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga. Kế hoạch nhằm thúc đẩy quá trình chuyển đổi năng lượng sạch bằng cách tăng tốc và mở rộng quy mô năng lượng tái tạo trong sản xuất điện, công nghiệp, cơ sở hạ tầng và giao thông.
Ủy ban châu Âu đề xuất tăng mức mục tiêu yêu cầu trong sử dụng năng lượng tái tạo lên 45% trong năm 2030 từ mức 40% của năm 2021. Điều này sẽ giúp nâng tổng công suất phát năng lượng tái tạo lên 1.236 gigawatt (GW) vào năm 2030, so với mục tiêu 1.067 GW năm 2030 theo khung "Fit for 55".
Ba biện pháp chính cũng được Chủ tịch Ủy ban EU đưa ra trong bài phát biểu nói trên. Thứ nhất, một kế hoạch trên toàn EU nhằm tiết kiệm điện bắt buộc trong giờ cao điểm. Trong vấn đề này, EU đưa ra một sáng kiến tự nguyện là Kế hoạch Giảm thiểu Khí đốt, nhằm bảo tồn các nguồn năng lượng cho mùa Đông sắp tới.
Ý tưởng là giảm 15% nhu cầu khí đốt trong giai đoạn từ tháng 8/2022 đến tháng 3/2023 và sử dụng lợi nhuận thặng dư của các công ty sử dụng nhiên liệu hóa thạch, đồng thời đặt giới hạn doanh thu từ năng lượng tái tạo và các nhà máy hạt nhân.Các biện pháp dự kiến huy động được khoảng 140 tỷ euro giúp các chính phủ kiểm soát giá năng lượng và hóa đơn hộ gia đình.
Ngoài ra, một số quốc gia châu Âu đang thực hiện các biện pháp ở cấp quốc gia nhằm giải quyết tình trạng tăng giá năng lượng, chẳng hạn như Đức đã thông qua gói cứu trợ 65 tỷ euro để giảm bớt áp lực cho các hộ gia đình; Italy thông qua gói viện trợ trị giá 14 tỷ euro ngày 16/9 để bảo vệ các công ty và gia đình khỏi chi phí năng lượng tăng cao và Anh giới hạn hóa đơn điện và khí đốt gia đình ở mức 2.500 bảng/năm trong hai năm tới.
Một chặng đường dài
Việc Nga thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine năm 2022 đã khiến các cuộc tranh luận về đa dạng hóa năng lượng được đặt lên hàng đầu, với câu hỏi sự phụ thuộc vào năng lượng đang trở nên cấp thiết do quan điểm cho rằng doanh thu từ xuất khẩu các nguồn năng lượng có thể được tài trợ cho các hành động của Nga ở Ukraine.
Thông qua các chính sách và sáng kiến khác nhau, EU đang nỗ lực tìm cách giảm bớt tác động của giá năng lượng cao và rủi ro suy giảm kinh tế đối với các hộ gia đình chung. Tuy nhiên, nói thì dễ hơn làm.
Trong đánh giá của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) hồi tháng 7/2022, trong trường hợp nguồn năng lượng từ Nga bị cắt đứt hoàn toàn, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của các nước Trung và Đông Âu như Hungary, Slovakia và Cộng hòa Czech có thể giảm đến 6% và dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu sẽ chỉ còn 2,6% (thay vì 2,8%) trong năm 2022.
Một trong những thách thức chính đối với EU là quản lý cung và cầu. Liên minh đang cố gắng giải quyết vấn đề nguồn cung bằng cách đa dạng hóa nguồn lực ra khỏi Nga, xem xét các quốc gia như Mỹ, Qatar… để hoàn tất các thỏa thuận khí đốt tự nhiên và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG).
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là việc tăng dòng chảy năng lượng từ các quốc gia này đòi hỏi cơ sở hạ tầng đường ống mới và đối với LNG cần các thiết bị đầu cuối chuyên dụng hơn. Các quy trình này tốn nhiều thời gian và có thể mất từ 2-5 năm để đi vào hoạt động. Để quản lý nhu cầu và để phù hợp với kế hoạch dự trữ khí đốt tự nguyện của EU, một số quốc gia châu Âu như Đức, Tây Ban Nha đã phê duyệt các biện pháp bảo tồn năng lượng tăng trữ lượng khí đốt tương ứng lên trên ngưỡng 80%. Tuy nhiên, sự ổn định của các nguồn dự trữ này phụ thuộc vào mùa Đông sắp tới vì giai đoạn này thường có nhu cầu tăng cao, nhiều hơn những gì trữ lượng có thể xử lý.
Thứ hai là việc thực hiện sáng kiến RePowerEU. Để thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi năng lượng sạch bằng cách tăng cường đóng góp của năng lượng tái tạo trong ma trận năng lượng lớn hơn của Liên minh, sáng kiến này cũng đòi hỏi đầu tư tăng cường vào các dự án cơ sở hạ tầng trên toàn Liên minh.
Sáng kiến bao gồm việc lắp đặt nhanh hơn các dự án gió và năng lượng Mặt Trời vẫn đang ở giai đoạn sơ khai. Vì thời gian của các kế hoạch đều bị rút ngắn, việc bàn giao các dự án kịp thời vẫn là một câu hỏi quan trọng. Ngoài ra, việc thay thế hoàn toàn nhiên liệu hóa thạch cần có thời gian và ý chí chính trị từ các quốc gia thành viên nhằm tăng cường việc sử dụng năng lượng tái tạo lên một mức đủ cao để điều chỉnh giảm việc tiêu thụ năng lượng.
Thứ ba, thách thức quan trọng là sự đoàn kết giữa các quốc gia thành viên sẽ tiếp tục đến đâu. Các lệnh trừng phạt đối với việc nhập khẩu dầu thô từ Nga đã gây ra rạn nứt trong Liên minh, với một số quốc gia thành viên bày tỏ sự không sẵn sàng tuân theo các mốc thời gian mà Liên minh đưa ra.Bốn quốc gia thành viên - Hungary, Slovakia, Cộng hòa Czech và Bulgaria – đã phản đối mốc thời gian ban đầu do Ủy ban châu Âu đưa ra đối với việc loại bỏ hoàn toàn dầu thô của Nga trong sáu tháng và tất cả các sản phẩm dầu tinh chế đến cuối năm 2022.
Do phụ thuộc nhiều hơn vào dầu của Nga, họ không thể chuyển sang các nhà cung cấp khác trong thời gian ngắn mà không gây nguy hiểm cho nền kinh tế quốc gia. Kết quả là các lệnh trừng phạt chỉ được áp dụng đối với hàng nhập khẩu bằng đường biển trong khi loại trừ tất cả các nguồn cung cấp đường ống.
Tiếp theo là việc Hungary ký một thỏa thuận mới với Gazprom nhận tới 5,8 triệu mét khối khí đốt/ngày. Thỏa thuận này theo sau thỏa thuận kéo dài 15 năm mà nước này ký với Gazprom năm 2021 nhằm cung cấp 4,5 tỷ mét khối khí đốt mỗi năm. Tương tự, tháng 8/2022, Na Uy bị các nước Bắc Âu chỉ trích vì quyết định hạn chế xuất khẩu năng lượng để bảo vệ người tiêu dùng Na Uy.
Tóm lại, điều có thể kết luận là mặc dù EU đưa ra các cơ chế và sáng kiến đối phó với tình hình, nhưng những sáng kiến này sẽ mất thời gian để mang lại kết quả và phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết. Do đó, có rất ít dấu hiệu cho thấy cuộc khủng hoảng năng lượng sớm cải thiện bất cứ lúc nào và con đường để EU đạt được an ninh năng lượng vẫn còn tốn kém và đầy thách thức.
(Theo TTXVN)
- Cùng chuyên mục
Vì sao Quảng Ninh năm thứ 7 đứng đầu xếp hạng PCI?
Quảng Ninh tiếp tục là địa phương dẫn đầu Chỉ số PCI và Chỉ số PGI năm 2023 và lập kỷ lục địa phương duy nhất cả nước có năm thứ 7 liên tiếp giữ vị trí Quán quân PCI và 11 năm liên tiếp trong nhóm 5 tỉnh, thành phố có chất lượng điều hành kinh tế xuất sắc nhất cả nước.
Sự kiện - 09/05/2024 16:45
Vì sao Quảng Ngãi 'trắng' nhà ở xã hội?
Quảng Ngãi hiện có khoảng 70.000 công nhân, lao động đang làm việc tại Khu kinh tế Dung Quất và các Khu công nghiệp, cụm công nghiệp, nhưng đến nay địa phương này vẫn chưa có một dự án nhà ở xã hội nào dành cho công nhân và người có thu nhập thấp.
Đầu tư - 09/05/2024 15:52
VPBank 'xuất ngoại' tìm kiếm cơ hội kinh doanh mới
Sau nhiều năm tập trung phát triển thị trường trong nước, VPBank lên kế hoạch "xuất ngoại" nhằm tận dụng mối quan hệ thắt chặt với đối tác chiến lược SMBC, từng bước khai thác nhóm khách hàng doanh nghiệp MNC (tập đoàn đa quốc gia) và FDI từ thị trường trong nước tới quốc tế, làm giàu hệ sinh thái VPBank.
Ngân hàng - 09/05/2024 15:51
Xăng RON 95 giảm 1.410 đồng/lít
Từ 15h ngày 9/5, giá xăng dầu đồng loạt giảm mạnh, trong đó xăng E5RON 92 giảm 1.290 đồng/lít, còn xăng RON 95 giảm 1.410 đồng/lít...
Thị trường - 09/05/2024 15:29
Thủ tướng: Các tỉnh đồng bằng sông Hồng có thể xây các cung triển lãm quy hoạch để nhà đầu tư tìm hiểu
Thủ tướng Phạm Minh Chính gợi ý các địa phương đồng bằng sông Hồng việc xây dựng các cung triển lãm quy hoạch để nhà đầu tư, người dân, doanh nghiệp thuận tiện tìm hiểu và giám sát thực hiện quy hoạch…
Sự kiện - 09/05/2024 15:28
Hoa Kỳ thu hồi giấy phép bán chip của Intel và Qualcomm cho Huawei
Hoa Kỳ đã thu hồi một số giấy phép đặc biệt cho phép Qualcomm và Intel xuất khẩu chip đời cũ cho Huawei sử dụng trong laptop và smartphone, Động thái này được cho là tác động nặng nề vào nỗ lực đa dạng hoá nguồn thu để vực dậy của "ông lớn" công nghệ Trung Quốc, sau lệnh trừng phạt năm 2020.
Đầu tư - 09/05/2024 15:11
Học viện Ngân hàng ra mắt Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo
Chiều 8/5, tại Học viện Ngân hàng đã tổ chức Lễ ra mắt Trung tâm Hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo (BAV-Center for Entrepreneurship and Innovation).
Tài chính - 09/05/2024 15:06
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Đồng bằng sông Hồng thu hút FDI lớn nhất nước
"Vùng đồng bằng sông Hồng thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) năm 2023 lớn nhất nước, ước đạt 17,382 tỷ USD (đứng trên vùng Đông Nam Bộ 11,394 tỷ USD), trong đó 5/11 địa phương trong vùng thuộc nhóm 10 địa phương dẫn đầu cả nước", Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng thông tin.
Sự kiện - 09/05/2024 13:00
PV GAS nhận chuyến tàu LNG thứ 3 cho sản xuất điện
Vào lúc 10 giờ sáng ngày 29/4/2024, tàu Hoegh Gandria chở gần 60.000 tấn LNG từ cảng Bintulu Malaysia đã an toàn cập bến cảng PV GAS Vũng Tàu, bắt đầu chuyển giao nguồn nhiên liệu phục vụ sản xuất điện trong giai đoạn cao điểm vào mùa khô.
Doanh nghiệp - 09/05/2024 12:30
Phú Yên cần khoảng 19.328 tỷ để phát triển loạt dự án nhà ở
Trong năm 2024, tỉnh Phú Yên dự kiến phát triển 37 dự án nhà ở thương mại, khu đô thị; 6 dự án nhà ở xã hội; 66 dự án hạ tầng kỹ thuật khép kín khu dân cư và 12 dự án nhà ở tái định cư.
Bất động sản - 09/05/2024 11:30
Doanh nghiệp Hà Nội 'nhắm' dự án hơn 300 tỷ đồng ở Hải Dương
Công ty TNHH Đầu tư TMT là nhà đầu tư duy nhất nộp hồ sơ đăng ký thực hiện dự án đầu tư xây dựng khu dân cư mới Vườn Đào có tổng mức đầu tư hơn 311 tỷ đồng.
Bất động sản - 09/05/2024 11:29
Petrovietnam tham gia nhiều hoạt động ý nghĩa nhân dịp Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ
Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954- 7/5/2024), vừa qua, đồng chí Trần Quang Dũng - Ủy viên Ban thường vụ Đảng ủy, Trưởng Ban Truyền thông và Văn hóa Doanh nghiệp Petrovietnam đã có chương trình làm việc tại TP. Điện Biên Phủ nhằm triển khai các hoạt động truyền thông và an sinh xã hội tại địa phương.
Doanh nghiệp - 09/05/2024 10:49
Toyota đầu tư 13 tỷ USD vào xe điện, AI và chuỗi cung ứng
Chủ tịch Toyota Koji Sato cho biết: "Toyota mong muốn tăng cường nỗ lực sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI), trong đó có cả xe tự lái. Chúng tôi sẽ hướng tới mở rộng các khoản đầu tư liên quan đến AI".
Công nghệ - 09/05/2024 10:44
'Việt Nam tiến rất nhanh trong thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu'
Việt Nam đã thực hiện được những bước tiến đáng kể trong việc thực thi Thuế tối thiểu toàn cầu và cũng dẫn đầu khu vực Đông Nam Á trong quá trình này, theo ông Jonathan Pemberton, chuyên gia cấp cao của Trung tâm Đầu tư và Thuế Quốc tế (ITIC), cựu chuyên gia cơ quan thuế của Anh và OECD.
Sự kiện - 09/05/2024 10:43
Loạt tân binh của thương hiệu Omoda và Jaecoo sắp chào bán tại thị trường Việt nam
Ba mẫu Omoda E5, C5, Jaecoo J7 sẽ được hãng chào bán chính hãng ngay trong quý III năm nay và J6 sẽ gia nhập thị trường năm 2025.
Doanh nghiệp - 09/05/2024 10:09
Nhóm TVS tăng cường hiện diện tại Chứng khoán Vina
TVS hiện đang sở hữu hơn 99,84% vốn TVAM – đơn vị vừa được Chứng khoán Vina phê duyệt việc mua trái phiếu với giá trị giao dịch tối đa mỗi lần là 55 tỷ đồng.
Tài chính - 09/05/2024 10:00
