Người thắng và kẻ thua trong 'ngày tận thế việc làm' do AI gây ra

Sự gián đoạn do trí tuệ nhân tạo chỉ là một trong những thay đổi cơ cấu lớn sẽ định hình nền kinh tế Mỹ trong vài thập kỷ tới.

Nhưng trong khi các chuyên gia cổ trắng đang quan sát thị trường việc làm hỗn loạn và tiền lương giảm sút, thì một bộ phận lớn lực lượng lao động không ngờ tới có thể đang ở trên một nền tảng an toàn: công việc cổ xanh.

Những ngành nghề đòi hỏi tay nghề cao, lao động chân tay cường độ cao và những công việc đòi hỏi sự kết hợp giữa thể chất, kiến thức và công việc xã hội sẽ không bị ảnh hưởng.

Trên thực tế, khi các xu hướng dài hạn khác được duy trì, nhiều vai trò trong số này của tầng lớp lao động đã sẵn sàng cho sự bùng nổ việc làm.

Khi người Mỹ lớn tuổi nghỉ hưu với số lượng lớn và để lại những công việc còn trống, đồng thời khi nhu cầu về chăm sóc sức khỏe, năng lượng xanh, sản xuất công nghệ cao và xây dựng tăng lên, việc làm cổ xanh sẽ chứng kiến sự bùng nổ đáng kể.

ChatGPT sẽ không thay thế y tá chăm sóc bạn tại bệnh viện hoặc công nhân xây dựng sửa sang lại nhà bếp của bạn.

Những người chiến thắng trong cuộc cách mạng AI sẽ là các kỹ thuật viên, y tá và thợ sửa ống nước, những người duy trì nền kinh tế mới vận hành sau khi máy móc tiếp quản văn phòng.

Nền kinh tế mới có thể mang lại lợi ích cho giai cấp công nhân

Mô tả bản chất của công việc tại nhà máy vào những năm 90, nhà thơ người Mỹ Philip Levine đã viết: "​​Chúng tôi đứng dưới mưa/xếp hàng dài chờ đợi ở Ford Highland Park. Để đi làm/Bạn biết công việc là gì mà".

Vào thời điểm đó, việc làm tại nhà máy ngày càng giảm, tìm kiếm việc làm trở nên khó khăn hơn và tính chất công việc ngày càng đơn điệu và xa lạ.

Sự suy giảm của ngành sản xuất tăng nhanh vào đầu những năm 2000 khi toàn cầu hóa đẩy việc làm ra nước ngoài, công việc tay nghề thấp được tự động hóa và nền kinh tế chuyển sang công việc bàn giấy với sự ra đời của Internet.

Ngày nay, có một sự đảo ngược đầy hy vọng đối với việc làm của người lao động Mỹ.

Trong khi những người lao động trí óc đấu tranh vì những công việc từ xa đang biến mất nhanh chóng, thì các ngành như sản xuất chất bán dẫn lại gặp phải vấn đề ngược lại – có quá nhiều việc làm cần lấp đầy.

Và điều đó cũng đúng trong các ngành công nghiệp của tầng lớp lao động.

Hai năm thị trường lao động ở Mỹ đã có những thay đổi lịch sử và tỷ lệ thất nghiệp thấp đã đẩy lương của những người lao động có thu nhập thấp và trung bình lên cao, kích thích sự bùng nổ việc làm của tầng lớp lao động với 9,6 triệu cơ hội việc làm trên toàn quốc và điều này dẫn tới việc mà các nhà kinh tế gọi là "việc làm đầy đủ".

Trong thập kỷ tới, Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ dự báo rằng các ngành nghề phát triển nhanh nhất ở Mỹ sẽ là chăm sóc sức khỏe, vận tải, năng lượng tái tạo và sản xuất công nghệ cao.

Gần một nửa số việc làm tăng thêm sẽ đến từ lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và hỗ trợ xã hội.

Đến năm 2032, cứ sáu nhân viên mới thì có một người sẽ là trợ lý chăm sóc cá nhân hoặc chăm sóc sức khỏe tại nhà. Xây dựng, lĩnh vực đã tạo thêm 15.000 việc làm mỗi tháng trong năm qua, cũng còn dư địa để tiếp tục mở rộng.

Trong khi việc làm trong ngành sản xuất nói chung dự kiến sẽ không thay đổi thì chi tiêu trong ngành này đã bùng nổ lên 200 tỷ USD mỗi năm, tăng gấp ba lần trong 5 năm qua.

Và một số lĩnh vực nhất định dự kiến sẽ tăng trưởng: Ngành thiết bị điện và chất bán dẫn dự kiến sẽ đạt mức tăng trưởng 3% hàng năm trong thập kỷ tới. Sản xuất chip sẽ tiếp tục là ưu tiên quốc gia và điều đó có nghĩa là có rất nhiều công việc được trả lương cao chỉ cần trình độ trung học.

Mark Muro, một chuyên gia về công nghệ và phát triển lực lượng lao động, đồng thời là giám đốc chính sách tại Viện Brookings, nói: "Sẽ có nhu cầu đáng kể trong lĩnh vực sản xuất đối với các loại công việc kỹ thuật viên không phải bằng cử nhân".

Trong lĩnh vực sản xuất chip, khoảng 50% công nhân mới vào nghề chỉ có trình độ trung học hoặc tương đương, so với 38% của tất cả các ngành khác.

Trong 10 năm tới, khi ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu dự kiến đạt 1 nghìn tỷ USD, 50.000 việc làm khác của người Mỹ sẽ được bổ sung cho các vai trò như lắp ráp điện và kỹ thuật viên công nghiệp.

Mặc dù không phải tất cả các công việc của tầng lớp lao động đều an toàn trước sự tự động hóa - chẳng hạn như nhân viên bán lẻ không có triển vọng màu hồng - nhưng đã có sự cải thiện toàn diện dành cho những người lao động có thu nhập thấp hơn.

Cú sốc ban đầu của đại dịch đã ảnh hưởng nặng nề nhất đến những người lao động lương thấp, nhưng quá trình phục hồi kể từ đó diễn ra tốt đẹp hơn.

Tiền lương đã tăng nhanh gần gấp ba lần so với bất kỳ giai đoạn phục hồi nào khác. Tiền lương của nhóm 10% lực lượng lao động thấp nhất – kiếm được trung bình 12,50 USD một giờ – chỉ tăng 3,9% từ năm 2009 đến năm 2017.

Nhưng từ tháng 3 năm 2020 đến tháng 3 năm 2022, tiền lương đã tăng 5,7%.

Bất chấp lạm phát, mức lương thực tế đối với những người lao động cổ xanh, không thuộc ngành quản lý, mức lương thấp và trung bình vẫn cao hơn so với trước đại dịch.

Các phong vũ biểu kinh tế khác cũng cho thấy những cải thiện ổn định và có khả năng tiếp tục diễn ra.

Trong thập kỷ qua, tỷ lệ nghèo ở Mỹ đã giảm từ 14,8% xuống 11,5%. Giá trị tài sản ròng của các hộ gia đình trung bình thuộc 50% người Mỹ có thu nhập thấp nhất đã tăng hơn 45% so với trước đại dịch.

Nếu một cuộc suy thoái được ngăn chặn, việc tiếp tục thị trường lao động chặt chẽ sẽ tiếp tục đẩy tiền lương lên cao, giảm hơn nữa tỷ lệ nghèo, đồng thời tăng thu nhập và giá trị ròng của hộ gia đình.

Thêm vào những thuận lợi là việc áp dụng AI, điều này có khả năng làm tăng thêm những công việc này, dẫn đến tăng trưởng năng suất cao hơn trong thập kỷ tới.

Năng suất lao động tăng trong ngành xây dựng sẽ mang lại lợi ích cho tăng trưởng kinh tế vì tình trạng khan hiếm nhà ở vẫn là một trong những vấn đề cấp bách nhất đối với người Mỹ.

Ai an toàn trước AI?

Trong báo cáo chung gần đây tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới của Accenture, 19.000 nhiệm vụ riêng lẻ trong gần 900 ngành nghề đã được phân tích về mức độ chúng có thể bị ảnh hưởng bởi AI.

Các phát hiện khá đơn giản: Những công việc có mức độ tương tác cá nhân cao và các nhiệm vụ thể chất không thường xuyên phải đối mặt với ít sự gián đoạn nhất từ ​​AI.

Các dự báo khác gần đây của Cục Thống kê Lao động Hoa Kỳ và McKinsey cũng đưa ra kết luận tương tự.

Kweilin Ellingrud, Giám đốc Viện Toàn cầu McKinsey, nói: "Điều đặc trưng cho những công việc lao động thể chất an toàn trong 5 hoặc 10 năm tới là những công việc ở trong môi trường vật chất không thể đoán trước".

Ông cho biết thêm: "Nếu công việc ở trong một môi trường vật lý có thể dự đoán được và có tính lặp đi lặp lại, thì robot – thứ có trước cả AI có thể thay thế con người – hoặc một loại AI mới được tạo ra có thể tạo ra khả năng tự động hóa để thực hiện tốt điều đó".

Một lời giải thích có ảnh hưởng cho điều này được gọi là sự thay đổi công nghệ thiên về kỹ năng, một lý thuyết cho rằng những vai trò thường ngày dễ bị tự động hóa và tin học hóa sẽ khiến mức lương giảm xuống, trong khi những vai trò không thường xuyên đòi hỏi sự khéo léo hoặc tương tác của con người sẽ thấy nhu cầu và tiền lương tăng lên.

Đó là điều mà nghiên cứu gần đây đã phát hiện: Những công việc như thợ lắp đặt điều hòa không khí, giáo viên và thợ làm tóc sẽ tương đối bình yên trong vòng 5 đến 10 năm tới.

Nghiên cứu do OpenAI dẫn đầu cho thấy 4% công nhân, bao gồm họa sĩ, thợ mộc và thợ lợp mái, không có nhiệm vụ nào có thể bị ảnh hưởng bởi AI.

Và mặc dù công nghệ có thể thâm nhập vào những vai trò này nhiều hơn nhưng về cơ bản chúng không thể bị thay thế bởi máy móc.

Ellingrud cho biết: "Mặc dù chúng tôi có robot hút bụi Roomba nhưng chúng tôi vẫn cần có người dọn dẹp nhà cửa vì Roomba chỉ có thể làm được một số việc và không hiệu quả lắm".

Thay vì thay thế những công việc này, AI có thể sẽ mang lại lợi ích cho những vai trò cụ thể bằng cách giúp thực hiện những phần công việc thường ngày nhất dễ dàng hơn.

Ví dụ, các y tá có thể dành ít thời gian hơn để thu thập và nhập thông tin vào hệ thống hồ sơ y tế.

Đối với một ngành nổi tiếng với tỷ lệ thanh toán theo giờ cao, việc cho phép y tá bố trí lại thời gian của họ cho những nhiệm vụ quan trọng hơn - chẳng hạn như chăm sóc bệnh nhân - sẽ giúp người Mỹ tiết kiệm hàng tỷ USD chi phí chăm sóc sức khỏe hàng năm.

Tương tự, ngành xây dựng có thể được hưởng lợi từ công nghệ mới như máy bay không người lái AI để thực hiện kiểm tra hoặc cảm biến AI để đo lường mọi thứ, giúp công nhân rảnh tay để làm nhiều việc hơn.

Muro nói với tôi: "Bạn có thể có sự phân chia trong các nhóm này, nơi vẫn còn công việc thể chất thực hành, nhưng AI có khả năng tạo ra sẽ tiếp tục và thay thế phần lớn công việc giám sát quản lý".

Ông nói thêm: "Có những công việc ở mức trung bình, nơi công việc thể chất có thể vẫn được giữ nguyên nhưng vai trò giám sát có thể được AI thay thế. Nhưng thay vì thay thế hoàn toàn người lao động, kiểu tích hợp này có thể giúp những công việc này được thực hiện hiệu quả hơn, có nhiều nhu cầu hơn và kiếm được nhiều tiền hơn".

AI giúp công việc an toàn hơn

Công việc cổ xanh không chỉ an toàn trước tác động của AI mà còn an toàn hơn về mặt vật chất với công nghệ.

Việc áp dụng AI tại nơi làm việc có thể giúp cải thiện sự an toàn thông qua giám sát rủi ro và cảnh báo theo thời gian thực về các sự cố hoặc thương tích của thiết bị.

Mỗi năm ở Mỹ có 2,7 triệu người bị thương tại nơi làm việc và hơn 5.000 người tử vong do tai nạn tại nơi làm việc, vì vậy bất kỳ sự cải thiện nào cũng sẽ rất đáng kể.

Mặc dù nhiều công việc trong số này của tầng lớp lao động có thể tốn nhiều công sức về thể chất hoặc tinh thần nhưng chúng vẫn bền vững cho tương lai.

Nói rộng hơn, những công việc sẽ xuất hiện trong cuộc xáo trộn AI là những công việc có chất lượng tốt, cung cấp thời gian làm việc ổn định, khả năng thăng tiến và hỗ trợ nghề nghiệp, cũng như "có sự đền bù công bằng và có tiếng nói ở một mức độ nhất định", Muro nói.

Khi nền kinh tế ngày càng trở nên bấp bênh vì AI, những người chiến thắng trong cuộc cách mạng AI này sẽ không cần phải vượt qua cuộc thi ba môn phối hợp công nghệ để chống lại những làn sóng đang tới, họ sẽ ở một vị thế rất cao, an toàn và làm việc với các kỹ năng khéo léo khó thể bắt chước.

Bài liên quan

Rủi ro độc quyền trong ứng dụng trí tuệ nhân tạo

Trí tuệ nhân tạo sẽ cho người dân Mỹ 13.500 USD/năm

Hành trình của một nữ doanh nhân Việt đi tìm sự 'chống lưng' của Google cho ứng dụng trí tuệ nhân tạo

Bên trong khách sạn trí tuệ nhân tạo đầu tiên tại Trung Quốc