Không dễ hiểu được quyết định hạ lãi suất

Là nới lỏng hay thắt chặt tiền tệ?

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã giảm lãi suất đối với tiền gửi dự trữ bắt buộc bằng tiền đồng của các tổ chức tín dụng 0,5 điểm phần trăm, xuống 0,5%/năm; lãi suất tiền gửi của Ngân hàng Phát triển Việt Nam, Ngân hàng Chính sách xã hội, quỹ tín dụng nhân dân, tổ chức tài chính vi mô; lãi suất tiền gửi của Kho bạc Nhà nước, Bảo hiểm Tiền gửi Việt Nam tại Ngân hàng Nhà nước giảm 0,2 điểm phần trăm, xuống 0,8%/năm.

Quyết định trên của NHNN được nhiều người nhìn nhận là một hành động nới lỏng tiền tệ. Thực ra thì hiểu và lý giải thế chưa hoàn toàn đúng.

Tiền được trả/bơm ra từ NHNN luôn có thể được hiểu là nguồn cung tiền tăng thêm cho nền kinh tế.

Khi NHNN cắt giảm lãi suất tiền gửi dự trữ bắt buộc thì đồng nghĩa với tiền lãi tổ chức tín dụng được hưởng/thu về từ NHNN sẽ sụt giảm đi so với trước, tức là cung tiền ra nền kinh tế sẽ giảm so với trước. Nói cách khác, mức độ nới lỏng của chính sách tiền tệ của NHNN sẽ thu hẹp lại - tuy tiền vẫn được bơm thêm ra nhưng ở mức độ ít hơn trước, nếu các yếu tố khác không thay đổi. (Lưu ý là điều này khác với thắt chặt chính sách tiền tệ, là rút bớt tiền về).

Tương tự như vậy là lãi suất tiền gửi bằng tiền đồng của một số tổ chức tín dụng, Kho bạc Nhà nước và Bảo hiểm tiền gửi. Số tiền gửi này không phải là dự trữ bắt buộc nên đương nhiên được hưởng một lãi suất cao hơn lãi suất tiền gửi dự trữ bắt buộc (0,8%/năm so với 0,5%/năm). Tuy nhiên, do lãi suất tiền gửi này bị cắt giảm từ 1%/năm xuống 0,8%/năm nên cũng có thể nói rằng chính sách tiền tệ của NHNN sẽ bớt nới lỏng hơn so với trước, nếu mọi yếu tố khác không thay đổi.

Do đó, việc một số ý kiến gắn hành động hạ lãi suất nói trên của NHNN với xu hướng các tổ chức tín dụng tiếp tục điều chỉnh giảm lãi suất huy động trên thị trường(1) là rất khiên cưỡng. Xu hướng giảm lãi suất này có thể do những nguyên nhân khác chứ chắc chắn không phải là do hành động trên, vì hiệu ứng ngược của nó như đã phân tích.

Lý giải động thái hạ lãi suất tiền gửi nói trên của mình, NHNN cho biết việc này sẽ “tác động giảm các loại lãi suất khác trên thị trường”(2). Nhưng, như đã được chỉ ra ở trên, việc giảm tốc nới lỏng chính sách tiền tệ thực ra sẽ cản trở việc cắt giảm các loại lãi suất khác trên thị trường chứ không phải là ngược lại.

Sẽ thúc đẩy đưa vốn ra nền kinh tế?

Bên cạnh mục đích hạ mặt bằng lãi suất, hành động của NHNN còn được cho là sẽ thúc đẩy các ngân hàng đưa vốn ra nền kinh tế(2). Quan điểm này dựa trên lập luận rằng, hiệu ứng này sẽ nảy sinh khi tiền gửi của tổ chức tín dụng tại NHNN sẽ giảm đi vì lãi suất thấp hơn, kém hấp dẫn hơn, buộc họ phải rút bớt tiền gửi NHNN về để cho vay ra nền kinh tế, nếu không muốn “ế” vốn.

Tuy nhiên, cần lưu ý lại rằng NHNN hạ lãi suất trước hết là đối với tiền gửi dự trữ bắt buộc. Có nghĩa là dù muốn hay không, lãi suất có hấp dẫn hay không thì tổ chức tín dụng vẫn buộc phải gửi, theo quy định, một tỷ lệ nhất định vốn huy động của mình tại NHNN, chứ không có lựa chọn nào khác. Ở đây cũng cần lưu ý là có chuyên gia đã sai lầm khi nói rằng các tổ chức tín dụng “có thể điều chỉnh quy mô lượng dự trữ bắt buộc”(2).

Mà như đã nói ở trên, do chỉ được hưởng lãi suất thấp hơn từ NHNN sau đợt điều chỉnh này nên thực ra lượng tiền mà tổ chức tín dụng sẵn sàng cho vay ra nền kinh tế (gồm tiền lãi trả bởi NHNN) sẽ là ít hơn so với trước đây, nếu mọi yếu tố khác không thay đổi.

Ngay cả với tiền gửi của các tổ chức khác tại NHNN như của Bảo hiểm tiền gửi, Kho bạc Nhà nước... thì dù đây không phải là tiền gửi bắt buộc trên nghĩa đen, nhưng vẫn là bắt buộc trên thực tế do pháp luật hiện hành yêu cầu, quy định như vậy. Chẳng hạn, các tổ chức này không được gửi (một số loại) tiền tại các tổ chức tín dụng mà phải gửi tại NHNN.

Công cụ tiền tệ không còn tác dụng nữa?

Ở chiều hướng ngược lại, có người cho rằng quyết định của NHNN cũng cho thấy cơ quan này không còn nhiều lựa chọn và đã sử dụng gần hết những công cụ đang có. Việc hạ lãi suất mang tính tâm lý hơn là kinh tế. “Công cụ tiền tệ đã không còn tác dụng nữa”(2).

Có lẽ ý kiến này xuất phát từ suy luận tổ chức tín dụng không cho vay ra nền kinh tế được nên mới phải gửi vào NHNN để hưởng lãi, nên NHNN phải hạ lãi suất để khuyến khích/buộc họ tăng cường cho vay ra nền kinh tế thay vì đem gửi tại NHNN.

Nhưng như đã nói ở trên, việc gửi tiền ở NHNN thường không phải là chủ đích của tổ chức tín dụng mà thường là do “bắt buộc” nên việc gửi tiền ở đây chỉ là “chẳng đặng đừng”. Do đó, việc NHNN hạ lãi suất tiền gửi tại NHNN không có nghĩa là tổ chức tín dụng không cho vay ra nền kinh tế được và chính sách, công cụ tiền tệ không còn tác dụng nữa. Bằng chứng tối thiểu là vẫn có tăng trưởng tín dụng dương (đáng kể chứ không quá thấp, kể cả so với khu vực và thế giới); lãi suất huy động vẫn neo cao chứ không tụt đột ngột (và xuống quá thấp).

Để cắt giảm chi phí?

Một số lãnh đạo ngân hàng cho rằng việc hạ lãi suất các khoản tiền gửi tại NHNN chỉ là động thái giảm chi cho ngân sách. Vì thực tế, bên phải trả lãi suất cho lượng tiền gửi dự trữ bắt buộc là NHNN, hay nói cách khác là tiền ngân sách nhà nước(2).

Cần lưu ý rằng ngân sách nhà nước với ngân sách của NHNN là hai điều độc lập với nhau trên nguyên tắc. Có nghĩa là khoản thu/chi của NHNN không phải là thu/chi của ngân sách nhà nước. Nên khoản tiền “tiết kiệm” được từ việc cắt giảm lãi suất tiền gửi tại NHNN không đồng nghĩa với việc ngân sách nhà nước tránh được việc phải chi ra một khoản tương ứng.

Cũng có luồng ý kiến cho rằng quyết định giảm lãi suất này nhằm mục tiêu chủ yếu là giảm chi phí hoạt động cho NHNN(3).

Nếu NHNN là một doanh nghiệp, một ngân hàng thương mại thông thường, thì hiểu thế cũng không sai. Nhưng ở đây NHNN là ngân hàng trung ương, không phải hạch toán lợi nhuận; nguồn tài trợ cho chi phí hoạt động không phải đến từ việc kinh doanh nguồn tiền gửi của tổ chức tín dụng và các chủ thể kinh tế khác. Do đó, NHNN không phải tìm cách cắt giảm chi phí hoạt động bằng cách, ví dụ, cắt giảm lãi phải trả.

Ngoài ra, đã gọi là dự trữ bắt buộc thì NHNN có quyền áp dụng bất cứ lãi suất nào cho số tiền gửi này (và mọi khoản tiền gửi khác tại NHNN nói chung). Do vậy, nếu hiểu theo ý ở trên thì NHNN lẽ ra phải luôn luôn duy trì lãi suất tiền gửi dự trữ bắt buộc là 0%/năm từ trước đến nay để “tiết kiệm” chi phí hoạt động, chứ không việc gì phải duy trì lãi suất tới một vài phần trăm/năm như trước đây.

Theo Thessaigontime

Bài liên quan

Ngân hàng nào sẽ trong héo ngoài tươi?

Động thái lạ của Ngân hàng Nhà nước

Khối ngân hàng Trung Quốc đối mặt với nợ xấu gần 500 tỉ USD

1 cán bộ ngân hàng ở Bình Định bị tố lừa đảo nhiều tỉ đồng