Khó giải quyết ngay bài toán nhân lực chất lượng cao ngành bán dẫn

Dù đã có sự vào cuộc của nhiều trường đại học lớn, song, công tác đào tạo về lĩnh vực vi mạch, bán dẫn của Việt Nam lại đang đứng trước nhiều khó khăn, chưa thể đáp ứng ngay nhu cầu lớn về nhân lực chất lượng cao.

Việt Nam đang nổi lên như một trong những quốc gia tiềm năng hàng đầu trong lĩnh vực sản xuất chip bán dẫn. Trong bối cảnh các nhà sản xuất chip trên thế giới đang dần dời trung tâm sản xuất ra khỏi Đài Loan và Trung Quốc, Việt Nam đã thu hút sự quan tâm và đầu tư của các công ty lớn.

Nhiều cơ hội nhưng thiếu nhân lực

Mới đây, trong tuyên bố chung về quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt - Mỹ, hai bên ghi nhận tiềm năng to lớn của Việt Nam trở thành quốc gia chủ chốt trong ngành công nghiệp bán dẫn.

Tuyên bố cũng nhắc đến việc khởi động các sáng kiến phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn, trong đó Chính phủ Mỹ sẽ cấp khoản tài trợ gieo mầm ban đầu trị giá 2 triệu USD, cùng với các khoản hỗ trợ từ Chính phủ Việt Nam và khu vực tư nhân trong tương lai.

Những động thái trên được đánh giá là bước tiến mới của Việt Nam trên con đường thâm nhập ngành công nghiệp trị giá hàng trăm tỷ USD và có sức ảnh hưởng lớn đến mọi lĩnh vực trên thế giới.

Theo công ty nghiên cứu Technavio, thị trường chất bán dẫn tại Việt Nam dự kiến sẽ tăng trưởng lên 1,65 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2025, với mức tăng trưởng hàng năm khoảng 6,5%. Tuy nhiên, thiếu hụt nhân lực có tay nghề cao là một trong những rào cản lớn đối với ngành công nghiệp nói trên.

Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, mỗi năm, ngành Công nghệ thông tin và Công nghệ số trong nước cần 150.000 kỹ sư nhưng số lượng hiện mới đáp ứng khoảng 60%. Riêng ngành công nghiệp bán dẫn cần 10.000 kỹ sư, nhưng chỉ đáp ứng được dưới 20%.

Ông Nguyễn Vinh Quang, Giám đốc CTCP Bán dẫn FPT (FPT Semiconductor) chỉ ra rằng, trong thời gian từ nay đến năm 2030, thế giới sẽ thiếu khoảng một triệu nhân lực chuyên về lĩnh vực này. Theo ông, sự thiếu hụt này diễn ra mạnh nhất ở các nước phát triển, nhưng cũng là cơ hội cho Việt Nam.

Để giải quyết vấn đề thiếu hụt nhân lực, tháng 7 vừa qua, Chính phủ đã yêu cầu các Bộ liên quan xây dựng và triển khai Đề án phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030. Kế hoạch dự kiến đào tạo khoảng 30.000-50.000 kỹ sư và 100 chuyên gia về chuyển đổi số và sản xuất chip bán dẫn.

Khó giải quyết ngay bài toán nhân lực

Trao đổi với Nhadautu.vn, PGS-TS. Đỗ Văn Dũng, nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM cho biết, một trong những khó khăn lớn nhất trong đào tạo nhân lực ngành vi mạch, bán dẫn hiện nay là thiếu hụt cơ sở hạ tầng đào tạo. Đào tạo nhân lực ngành bán dẫn đòi hỏi cơ sở hạ tầng hiện đại, công nghệ cao, tuy nhiên, hầu hết các trường đại học trong nước còn hạn chế về cơ sở vật chất và hệ thống trang thiết bị, không đáp ứng được yêu cầu đào tạo ngành bán dẫn.

Thứ hai là vấn đề thiếu hụt giảng viên và chuyên gia có kinh nghiệm. Đào tạo nhân lực ngành bán dẫn đòi hỏi sự tham gia của giảng viên và chuyên gia có kiến thức và kinh nghiệm sâu sắc trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, tại Việt Nam, số lượng giảng viên và chuyên gia có chuyên môn cao và kinh nghiệm trong ngành bán dẫn còn hạn chế.

Theo PGS-TS. Đỗ Văn Dũng, phương án giải quyết vấn đề này là nâng cao chất lượng giảng viên, định hướng giảng viên học lên trình độ tiến sĩ. Ngoài ra cũng có thể thu hút các chuyên gia Việt Nam đã được đào tạo bài bản, đang làm việc ở các công ty nước ngoài về giảng dạy, đưa ra mức lương phù hợp.

Một khó khăn nữa trong việc đào tạo là mức độ kết nối giữa doanh nghiệp - nhà trường - Nhà nước chưa đủ chặt chẽ, dẫn đến việc hợp tác hướng dẫn, đào tạo nhân lực còn sơ sài. Để cải thiện, Nhà nước cần có những chính sách thu hút, đẩy mạnh sự hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học.

"Các doanh nghiệp nước ngoài thường yêu cầu Chính phủ có chính sách giảm thuế khi hỗ trợ đào tạo nhân lực, nhưng ở Việt Nam hiện tại chưa có chính sách này. Chưa kể, để đào tạo, công ty cần có người hướng dẫn sinh viên và thiết bị đắt tiền, đòi hỏi hỗ trợ về chi phí. Vấn đề lớn nữa là doanh nghiệp lo ngại sinh viên sau khi được đào tạo có thể làm việc cho đối thủ cạnh tranh, gây chảy máu chất xám. Vì vậy, nhiều doanh nghiệp bán dẫn nước ngoài khá thờ ơ với việc hỗ trợ đào tạo nhân lực cho Việt Nam", PGS-TS. Dũng chia sẻ.

Vị nguyên Hiệu trưởng cũng đưa ra gợi ý, thay vì đào tạo nhân lực tràn lan, Nhà nước cũng có thể khuyến khích các trường đại học tái đào tạo những cá nhân giỏi từ các ngành liên quan bằng một khóa học ngắn hạn về bán dẫn. "Một kỹ sư điện tử, cơ điện tử hay kỹ sư vật liệu... hiện nay chỉ cần một khóa học 3 - 6 tháng tập trung vào bán dẫn là sẽ ra làm được việc. Các công ty lớn như Intel hay Microsoft cũng đang làm như vậy. Đầu tư theo hướng này sẽ tiết kiệm chi phí hơn đào tạo người mới một cách ồ ạt", nguyên Hiệu trưởng Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM nói thêm.

Hàng loạt trường đại học mở ngành đào tạo về bán dẫn

Nhận thấy tiềm năng phát triển cũng như nhu cầu về nhân lực trong lĩnh vực bán dẫn, nhiều trường đại học tại Việt Nam đã quyết định mở rộng quy mô đào tạo về bán dẫn.

Mới đây, Đại học FPT đã hợp tác với FPT Semiconductor thành lập Khoa Vi mạch Bán dẫn, nhằm nhân rộng nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực này tại Việt Nam. Khoa có chương trình đào tạo chuyên sâu về thiết kế vi mạch và nghiên cứu cho ngành vi mạch bán dẫn của Việt Nam, dự kiến sẽ tiếp nhận lứa học viên và sinh viên đầu tiên vào năm 2024.

Cùng thời điểm, Đại học Bách khoa Hà Nội cũng đã mở chuyên ngành Thiết kế vi mạch, thuộc ngành Kỹ thuật Điện tử - Viễn thông. Sinh viên từ năm thứ tư có thể chọn chuyên ngành này. Đại học Bách khoa Hà Nội đã tuyển khoảng 1.000 sinh viên mỗi năm cho Nhóm ngành Kỹ thuật vật liệu, Vật lý kỹ thuật, Điện tử - Viễn thông và các ngành gần khác.

Ngoài ra, trường Đại học Bách khoa TP.HCM đã mở chuyên ngành Thiết kế vi mạch trong ngành Điện tử - Viễn thông, và từ năm 2021, trường đã mở thêm chuyên ngành Thiết kế mạch - Phần cứng, được giảng dạy bằng tiếng Anh.

Đại học Quốc gia Hà Nội cũng có chương trình đào tạo chuyên sâu về thiết kế vi mạch, chủ yếu ở bậc cao học như chương trình thạc sĩ Vật lý, chuyên ngành Công nghệ bán dẫn; thạc sĩ và tiến sĩ Kỹ thuật điện tử.

Trường cũng đang có chủ trương nâng cao chất lượng và mở rộng một số chuyên ngành để đáp ứng nhu cầu sản xuất chip bán dẫn tại Việt Nam và thế giới.

Bài liên quan

'FPT sẽ trở thành người dẫn đầu về chip bán dẫn'

Chính phủ cam kết đầu tư phát triển ngành công nghiệp vi mạch bán dẫn

Thách thức của Việt Nam trong 'cuộc đua' bán dẫn toàn cầu

Ngành công nghiệp bán dẫn năm 2023: 'Ông lớn' Intel tìm lại ngôi vương