Bao giờ trái cây hết cảnh 'được mùa, mất giá'?

Theo Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNT) Lê Minh Hoan trong các mặt hàng nông sản xuất khẩu hiện nay thì trái cây là mặt hàng có đầu ra chưa ổn định trong khi công tác bảo quản, chế biến còn hạn chế nên mặt hàng này chưa thoát khỏi điệp khúc “được mùa, mất giá, được giá, mất mùa”.

Trái cây-mặt hàng có sức “đề kháng” yếu nhất

Theo số liệu từ Bộ Công Thương, trong 5 tháng đầu năm 2022, kim ngạch xuất khẩu rau quả đạt 1,47 tỷ USD, giảm 13,6% so với cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân là do thị trường nhập khẩu chủ yếu rau quả Việt Nam là Trung Quốc giảm nhập khẩu.

Theo ông Ðặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, do dịch COVID-19 vẫn đang diễn biến phức tạp tại Trung Quốc nên quốc gia này vẫn theo đuổi chính sách “Zero COVID”, nên việc kiểm soát xuất nhập khẩu rất khắt khe, chính vì thế mà xuất khẩu rau quả Việt Nam sang thị trường này trong 4 tháng đầu năm chỉ đạt 625 triệu USD, giảm 28% so với cùng kỳ năm trước. Bước sang tháng 5, tháng 6 này, Trung Quốc đã cho nới lỏng hơn chính sách “Zero COVID” nhưng lại nâng cao hàng rào kỹ thuật nhập khẩu với các quy định về truy suất nguồn gốc, chất lượng an toàn vê sinh thực phẩm cao hơn.

Còn theo bà Ngô Tường Vy, Phó Giám đốc Công ty TNHH xuất nhập khẩu trái cây Chánh Thu-doanh nghiệp xuất khẩu trái cây quy mô lớn tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long thì Trung Quốc không còn là thị trường dễ tính, yêu cầu của thị trường này đã thay đổi rất nhiều có những tiêu chuẩn còn khó hơn thị trường Mỹ. Do đó để đáp ứng các điều kiện xuất khẩu sang thị trường này thì việc liên kết sản xuất từ vùng trồng đến chế biến, sơ chế, bảo quản là yêu cầu đặt ra hiện nay.

Phó Cục Trưởng Cục Trồng trọt thuộc Bộ NN&PTNT Lê Thanh Tùng thẳng thắn nhìn nhận, năng lực tổ chức sản xuất, chế biến trái cây Việt Nam còn hạn chế, chủ yếu xuất khẩu trái tươi, giá trị thấp và lệ thuộc nhiều vào thị trường Trung Quốc. Do vậy mỗi khi thị trường Trung Quốc giảm nhập khẩu thì này lập tức mặt hàng này “tắt” đầu ra.

Khó khăn thứ hai là hiện nay các chi phí đầu vào, chi phí logistics tăng cao nhưng giá cả đầu ra không tăng khiến cho thu nhập của người nông dân giảm mạnh. Để khắc phục những điểm yếu này thì cần tổ chức lại sản xuất theo hướng tăng chất lượng, giảm chi phí, tăng chế biến sâu và mở rộng thị trường tiêu thụ thông qua việc tăng cường liên kết giữa các bên liên quan trong chuỗi ngành hàng trái cây để sản xuất gắn với nhu cầu thị trường.

Để trái cây không còn rơi vào cảnh “giải cứu”

Báo cáo của Cục Trồng trọt cho biết cả nước hiện có trên 1,1 triệu ha trồng cây ăn quả. Vùng Nam bộ có tổng diện tích cây ăn quả trên 500.000 ha, chiếm 44,6% diện tích cả nước, trong đó vùng Đồng bằng sông Cửu Long là vùng cây ăn quả lớn nhất cả nước với diện tích gần 400.000 ha. Hiện nay, các đối tượng cây trồng chủ lực của vùng Nam bộ là sầu riêng, xoài, chôm chôm, nhãn, bưởi, cam, mít, bơ, chuối, chanh, na …

Tại các địa phương đã hình thành một số vùng sản xuất tập trung như: thanh long được trồng nhiều tại tỉnh Long An, Tiền Giang, Đồng Nai; xoài tập tung tại tỉnh Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Đồng Nai; sầu riêng tại tỉnh Tiền Giang, Vĩnh Long, TP. Cần Thơ, Đồng Nai, Bình Phước, Tây Ninh; nhãn tại tỉnh Vĩnh Long, Đồng Tháp, TP. Cần Thơ, Tây Ninh; Bưởi tại tỉnh Bến Tre, Tiền Giang, Vĩnh Long, Đồng Nai; quýt tại tỉnh Đồng Tháp; cam tại tỉnh Vĩnh Long, Hậu Giang; dứa tại tỉnh Tiền Giang, Kiên Giang; chôm chôm tại tỉnh Đồng Nai, Bến Tre, Vĩnh Long; mít tại tỉnh Tiền Giang, Hậu Giang, Đồng Nai; na tại tỉnh Tiền Giang, Tây Ninh; chanh tại tỉnh Long An. Tuy nhiên, hiện nay phần lớn rau quả chỉ được xuất khẩu tươi, rất ít sản phẩm được chế biến để xuất khẩu.

Tại Diễn đàn "Tăng cường các giải pháp phát triển bền vững sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trái cây chủ lực phía Nam" do Tổ công tác 970-Bộ NN&PTNT vừa tổ chức, nhiều chuyên gia, doanh nghiệp, cho rằng để đẩy mạnh xuất khẩu trái cây trong những tháng cuối năm 2022 và trong những năm tới, các bộ ngành và địa phương cần tiếp tục quan tâm tháo gỡ khó khăn và vướng mắc trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm trong bối cảnh còn ảnh hưởng bởi dịch COVID-19 và sự tăng giá của nhiều loại vật tư đầu vào phục vụ sản xuất. Ðặc biệt, cần tăng cường công tác thông tin thị trường, kịp thời rà soát sản lượng và thời điểm thu hoạch của từng loại trái cây tại các địa phương để có giải pháp tiêu thụ kịp thời, cũng như đẩy mạnh các hoạt động bảo quản và chế biến sản phẩm.

Theo ông Lê Thanh Tùng, Phó Cục Trưởng Cục Trồng trọt, khó khăn lớn nhất của mặt hàng nông sản nói chung và trái cây nói riêng là việc quản lý và truy suất nguồn gốc. Bởi vì hiện nay yêu cầu đầu tiên của nhà nhập khẩu là họ phải biết sản phẩm đó được sản xuất ở đâu và sản xuất như thế nào.

Với đặc thù bình quân diện tích đất sản xuất/nông hộ nhỏ lẻ, manh mún nên thời gian qua việc cấp mã số vùng trồng, vùng nuôi rất khó khăn. Với nhiều cố gắng, đến nay đã có 50/63 tỉnh, thành trong cả nước được cấp tổng cộng 4.000 mã số vùng trồng cho các loại cây ăn trái, với tổng diện tích 300.000ha. Các mã số vùng trồng trên được cấp cho các loại cây ăn trái như chuối, thanh long, mít, nhãn, vải, xoài, chôm chôm, măng cụt, chanh leo, dưa hấu…

Hiện các địa phương vùng Ðồng bằng sông Cưu Long đã được cấp 1.561 mã số vùng trồng cho cây ăn trái, chiếm tỷ lệ hơn 39%; vùng Ðông Nam Bộ có 224 mã số vùng trồng cây ăn trái, chiếm tỷ lệ 5,6%; Tây Nguyên có 168 mã số vùng trồng, chiếm tỷ lệ 4,2%... Ðến nay, các đơn vị, doanh nghiệp trong cả nước cũng được cấp 1.864 mã số cơ sở đóng gói cho các loại quả tươi được phép xuất khẩu sang thị trường Hoa Kỳ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand. Trong đó, vùng Đồng bằng sông Cửu Long được cấp 923 mã cơ sở đóng gói, chiếm tỷ lệ 50%.

“Nhiều quốc gia trên thế giới như Mỹ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc... đã có quy định bắt buộc trái cây tươi từ các nước khác muốn xuất khẩu vào nước họ phải được cấp mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói, do vậy trong thời gian tới chúng ta cần đẩy mạnh hơn nữa việc cấp mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói cho các loại cây ăn quả và cây trồng nói chung”, ông Tùng đề xuất.

Trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội tại kỳ họp lần thứ 3, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan cho rằng, để hàng hóa nông sản nói chung, cây ăn quả nói riêng thoát khỏi điệp khúc “được mùa, mất giá, được giá, mất mùa” thì điều đầu tiên là phải tổ chức lại sản xuất theo hướng liên kết các hộ sản xuất lại thành các tổ hợp tác, hợp tác xã để sản xuất ra lượng hàng hóa đủ lớn, chất lượng đồng nhất. Khi có sản phẩm tốt, sản lượng ổn định thì các tổ chức hợp tác sản xuất này sẽ dễ dàng xây dựng thương hiệu, đàm phán ký kết hợp đồng tiêu thụ với các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu, khi đó hàng hóa mới có được đầu ra ổn định.

Bài liên quan

Mô hình ‘cánh đồng lớn’ ở ĐBSCL vì sao ngày một teo tóp?

Hàng loạt điểm nghẽn giao thông ĐBSCL sẽ được tháo gỡ

Xuất khẩu gạo tăng mạnh trong tháng 5, đạt mức 800.000 tấn

Xuất khẩu thủy sản đạt mốc tỷ USD tháng thứ 3 liên tiếp