Chỉ có 43% HTX nông nghiệp làm ăn có hiệu quả

Theo số liệu của Liên minh HTX Việt Nam, nếu như năm 1995 khu vực kinh tế tập thể đóng góp 10% GDP thì đến năm 2020, kinh tế tập thể chỉ còn đóng góp 3,62% GDP, tốc độ tăng trưởng của kinh tế tập thể không ổn định và có xu hướng giảm.

Đáng quan tâm là kinh tế hợp tác trên lĩnh vực nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn nhất nhưng đang phát triển "thụt lùi". Số lượng thành viên trung bình một HTX nông nghiệp năm 2021 là 176,2, giảm 302,4 thành viên/HTX so với thời điểm năm 2001.

Tính chung, số lượng thành viên của HTX nông nghiệp năm 2021 giảm 1,87 triệu thành viên so với năm 2013. Điều này cho thấy HTX nông nghiệp chưa thu hút được nông dân, đi ngược với xu hướng phát triển HTX nông nghiệp trên thế giới.

Còn theo số liệu từ Cục kinh tế hợp tác-Bộ NN&PTNT: Tỷ lệ HTX nông nghiệp được đánh giá xếp loại khá, tốt chưa đến 60%, tỷ lệ HTX nông nghiệp hoạt động có hiệu quả kinh tế chỉ khoảng 43%; các HTX nông nghiệp hiện chỉ mới tổ chức liên kết tiêu thụ khoảng 25% lượng nông sản của thành viên và chưa đến 10% HTX nông nghiệp có ứng dụng công nghệ cao.

Nhiều HTX sau khi chuyển đổi về hình thức kiểu cũ sang HTX kiểu mới nhưng vẫn chưa có sự chuyển đổi về chất lượng hoạt động.

Theo GS.TS Trần Đức Viên, Phó chủ tịch phụ trách Hội đồng Học viện Nông nghiệp Việt Nam, mô hình HTX nông nghiệp đã giúp hộ nông dân giảm chi phí sản xuất, nâng cao khả năng cạnh tranh nông sản.

Tuy nhiên, hoạt động HTX nông nghiệp hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, trong đó vướng mắc lớn là công tác quản lý, tiếp cận nguồn vốn tín dụng chính thống và liên kết tiêu thụ sản phẩm.

"Hình thức tổ chức sản xuất chính trong nông nghiệp nước ta hiện nay vẫn chủ yếu là làm ăn cá thể (chiếm 90% trên tổng diện tích). Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, nông dân còn phụ thuộc quá nhiều vào khâu trung gian đầu vào, đầu ra nên tỷ lệ lợi nhuận thu được trên đơn vị sản xuất còn rất thấp", GS TS Viên nhận định.

Đồng quan đểm đó, PGS TS Nguyễn Phú Son, Trường Đại học Cần Thơ cho rằng, trong 20 năm qua, số lượng HTX nông nghiệp từ chỗ chiếm tỷ trọng nhỏ nay đã chiếm gần 70% trong tổng số HTX của cả nước. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của phần lớn HTX nông nghiệp chưa cao, trong nhiều nguyên nhân thì có tác động của một số điều khoản trong Luật HTX năm 2012 chưa tạo môi trường thuận lợi cho HTX nông nghiệp phát triển.

Cụ thể, những hạn chế đó là, theo Luật HTX năm 2012, khả năng huy động vốn của HTX nông nghiệp bị ràng buộc bởi mức trần tỷ lệ đóng góp mỗi thành viên HTX không quá 20% so với tổng vốn điều lệ. Việc huy động vốn thấp khiến cho nhiều HTX hạn chế trong thực hiện các dịch vụ cung ứng và tiêu thụ sản phẩm.

Tại Điều 6 Luật HTX năm 2012 chỉ mới đưa ra nội dung của chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước cho HTX nhưng chưa đưa ra tiêu chí hỗ trợ cụ thể, do vậy dẫn đến tình trạng hỗ trợ một các tràn lan, không có trọng điểm, kém hiệu quả.

Nhiều kỳ vọng từ Luật HTX sửa đổi

Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, nhằm chuẩn bị thông tin, tài liệu tham khảo cung cấp phục vụ các cơ quan của Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội trong quá trình xem xét, cho ý kiến về dự án Luật HTX (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV tới đây.

Luật HTX được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2012, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2013. Sau gần 10 năm thi hành, Luật HTX năm 2012 đã tạo các khung khổ pháp lý cơ bản, vững chắc và có tác động tích cực tới sự phát triển bền vững của kinh tế tập thể, hợp tác như: đảm bảo cho hoạt động và phát triển của HTX, liên hiệp HTX trong các ngành, lĩnh vực của nền kinh tế...

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đã đạt được, thực tiễn sau gần 10 năm triển khai thực hiện cho thấy Luật HTX bộc lộ một số tồn tại, hạn chế như: các quy định về việc gia nhập, hoạt động, rút khỏi thị trường còn đang là rào cản cho sự phát triển của HTX; quy định về cơ cấu, tổ chức, quản lý HTX chưa thực sự phù hợp; Luật HTX chưa làm rõ nguyên tắc minh bạch thông tin đối với thành viên của tổ chức kinh tế hợp tác; chưa quy định cụ thể nội dung, hình thức, thời gian cung cấp thông tin cho thành viên, quy định về tài sản, tài chính của HTX còn bất cập; chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước chưa hiệu quả, thiếu trọng tâm…  

Nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới và để phù hợp với thực tiễn phát triển của kinh tế tập thể, kinh tế hợp tác, Quốc hội đã đưa dự án Luật Hợp tác xã (sửa đổi) vào chương trình xây dựng luật, xem xét tại kỳ họp tháng 10/2022 và dự kiến thông qua tại kỳ họp tháng 5/2023.

"Mục tiêu của lần sửa đổi này nhằm, bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp lý về các loại hình kinh tế tập thể, tổ chức đại diện; quy định về HTX, phát triển thành viên, về nâng cao khả năng huy động vốn, tăng tích luỹ vốn và tài sản chung; quy định về phát triển doanh nghiệp trong tổ chức kinh tế tập thể", ông Hùng cho biết.

Ngoài ra, việc sửa đổi Luật Hợp tác xã còn giúp bổ sung đầy đủ cơ sở pháp lý về kiểm toán, các quy định nhằm nâng cao tính minh bạch hơn trong quản lý, điều hành; nâng cao hiệu quả, chất lượng chính sách hỗ trợ của Nhà nước, quản lý nhà nước đối với kinh tế tập thể; sửa đổi, bổ sung các chính sách hỗ trợ, thu hút nguồn lực, ứng dụng khoa học - công nghệ, phát triển kinh tế tuần hoàn, kinh tế xanh, nông nghiệp hữu cơ, thích ứng biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, mở rộng thị trường cho kinh tế tập thể...

Theo bà Lê Thị Xuân Quỳnh, Cục phát triển HTX-Bộ Kế hoạch và Đầu tư: Dự thảo sửa đổi Luật HTX đang được lấy ý kiến rộng rải có nhiều điểm mới so với Luật HTX năm 2012 như quy định về thành lập HTX thông thoáng hơn.

Cụ thể, trước đây quy định thành viên tối thiểu HTX là 5 thì nay chỉ cần 3 thành viên là có thể thành lập HTX và từ 3 HTX trở lên thì có thể thành lập Liên hiệp HTX. Thủ tục thành lập HTX có thể đăng ký trực tuyến và không cần phải có phương án kinh doanh. Tài sản góp vốn: quyền sở hữu, quyền hưởng dụng được quyền chuyển nhượng cho thành viên khác khi ra khỏi tổ chức, khi tổ chức giải thể.

"Đặc biệt là Luật HTX sửa đổi lần này cũng có xem xét đến việc góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất, tín dụng nội bộ và cho phép HTX được quyết định mức độ cung ứng dịch vụ ra bên ngoài (quy định hiện hành chỉ được cung cấp dịch vụ ra bên ngoài tối đa 32%), tất cả sự điều chỉnh sửa đổi Luật HTX lần này chắc chắn sẽ tạo môi trường thông thoáng, thuận lợi hơn cho HTX phát triển", bà Quỳnh kỳ vọng.

Bài liên quan

Chỉ 3,7% hợp tác xã tiếp cận được vốn ngân hàng

Mới có 1/5 số hợp tác xã nông nghiệp liên kết với doanh nghiệp phát triển và tiêu thụ sản phẩm

Vietcombank triển khai hỗ trợ lãi suất đối với doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh

Hết 2021, phấn đấu ít nhất 1 triệu lượt doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh được hưởng chính sách tín dụng