Từ sự kiện 'Vịnh Bắc Bộ' đến quan hệ chiến lược toàn diện

Đầu năm 2024, giữa các tác giả trẻ trung dự lễ kết nạp hội viên mới của Hội Nhà văn Việt Nam, xuất hiện một vị tướng tuổi đã ngoài thất thập, gương mặt dạn dày sương gió.

Đó là Trung tướng Nguyễn Mạnh Đẩu, sinh năm 1948, quê ở Nghệ An. Ông đã khai tăng tuổi để đi bộ đội thời chống Mỹ, thành sỹ quan đặc công, vào sinh ra tử, rồi làm cán bộ tham mưu thực hiện chính sách, làm công tác đào tạo sỹ quan và đảm bảo trang bị, vũ khí trong quân đội. Sau khi rời quân ngũ, nghỉ hưu, Nguyễn Mạnh Đẩu mới cầm bút viết văn và đã xuất bản hơn 10 đầu sách gồm thơ, văn, ký sự...

Trong những ngày cả đất nước rộn ràng không khí chào mừng Kỷ niệm Ngày Thống nhất đất nước, Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu đã có cuộc trò chuyện với phóng viên Tạp chí Nhà đầu tư...

Thưa Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu, vào dịp này, ông có những suy ngẫm như thế nào về những chặng đường đã trải qua của mình?

Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu: Tôi có nhiều suy ngẫm, mỗi năm lại có thêm những suy ngẫm mới. Năm nay, chỉ còn thêm một năm nữa là chúng ta đã trải qua nửa thế kỷ sau ngày lập nên Đại thắng mùa Xuân 1975 rồi. Từ một đất nước bị chia cắt, chìm trong khói lửa chiến tranh, lớp lớp những thanh niên lên đường đi ra chiến trường, cùng với nhân dân, đổ xương máu, chịu đựng mọi gian khổ hy sinh để giành lại độc lập tự do và thống nhất đất nước. Dân tộc này đã lập nên kỳ tích, được thế giới ngưỡng mộ, tôn vinh là tiêu biểu cho phẩm giá con người. Gần nửa thế kỷ đã qua đi, có thể có nhiều góc nhìn và đánh giá khác nhau, nhưng càng ngày chúng ta càng thêm thấm thía ý nghĩa của chiến thắng, của thống nhất đất nước, được tạo nên từ biết bao nhiêu hy sinh không bờ bến nào so sánh được.

Tôi đã nhiều lần cận kề cái chết, thấy mình thật là may mắn và càng biết ơn bao nhiêu đồng chí, đồng đội, đồng bào đã hy sinh, đùm bọc để cho mình đi qua được mà còn đồng hành tới hôm nay. Có đất nước nào như đất nước ta, nơi nào cũng có những nghĩa trang liệt sỹ, bạt ngàn những bia mộ của những người đã hy sinh vì đất nước. Ngay cả những người đang sống, bao nhiêu thương binh, bệnh binh, những bà mẹ, những người vợ đã tận hiến những người con, người chồng hy sinh cho ngày chiến thắng, gần nửa thế kỷ đã đi qua rồi, mà sự biết ơn và chính sách đãi ngộ của chúng ta vẫn chưa thể bao hàm hết được. Sau chiến thắng là những xúc cảm tự hào, biết ơn, nhưng dần dần theo thời gian, sự băn khoăn, trăn trở cũng tăng dần lên theo...

Ông đã có một thời gian khá dài làm Cục trưởng Cục chính sách, rồi làm Phó Hiệu trưởng Trường Sỹ quan Lục quân I, làm Chính ủy Tổng cục Kỹ thuật, đúc kết cái nhìn từ những vị trí ấy, ông có thể nói sâu hơn về những trăn trở hiện nay?

Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu: Sau khi thống nhất đất nước vào năm 1975, thực tế chúng ta vẫn chưa có hòa bình toàn diện. Súng vẫn nổ ở biên giới Tây Nam, lửa đạn vẫn bùng lên ở biên giới phía Bắc. Tính thời gian để tập trung chăm lo cho sự nghiệp phát triển đất nước, thì phải mất thêm đến gần 20 năm nữa. Từ một đất nước nghèo nàn, bị tàn phá nặng nề sau chiến tranh, các chính sách chăm lo cho những người có công, các đối tượng chính sách, trong bối cảnh vẫn phải chú trọng nâng cao sức mạnh quốc phòng, dù đã được quan tâm, vẫn không thể đáp ứng ở mức tốt nhất.

Tôi cho rằng, chính sách đền ơn đáp nghĩa và nâng cao sức mạnh quốc phòng trong một thế giới vẫn còn chứa đựng rất nhiều bất ổn như hiện nay tốt nhất là phải từ trên nền tảng phát triển kinh tế. Vì thế, cần phải phát huy thật tốt tiềm năng, thống nhất sức mạnh dân tộc, gạt bỏ những trở ngại tự thân để nắm bắt, nâng niu cơ hội và vị thế đất nước mà chúng ta đang có được hiện nay để nỗ lực phấn đấu cho phát triển, đi lên. Đây là điều đáng trăn trở nhất.

Đọc những trang viết về cuộc đời ông, được biết ông nhập nhập ngũ ngay sau những ngày nóng bỏng bởi sự kiện "Vịnh Bắc Bộ" năm 1964. Sau đó là những năm tháng chiến đấu sinh tử tại các chiến trường Lào, chiến trường Trị Thiên và Đường 9, Khe Sanh, sau một trận đánh lớn, ông bị thương rất nặng, phải cáng ra Bắc, có lúc đã tưởng nằm chết giữa cánh rừng đêm, vậy mà lại hồi sinh, rồi tiếp tục đi học, tiếp tục công tác, trở thành một vị tướng. Thời gian đã qua đi nhiều, bao nhiêu biến cải...?

Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu: Năm 2024 này cũng là đã tròn 60 năm xảy ra sự kiện “Vịnh Bắc Bộ” mà Mỹ gây ra để lấy cớ leo thang chiến tranh nhằm xử lý dứt điểm mục tiêu của cuộc chiến xâm lược rồi. Cuộc chiến tranh từ thời điểm đó trở nên cực kỳ khốc liệt. Chính sự kiện “Vịnh Bắc Bộ” ấy đã thôi thúc tôi xin vào bộ đội. Tôi phải khai tăng tuổi, phải“ăn gian” cân nặng mới đủ yêu cầu và được tòng quân cùng với lớp thanh niên ngày đó, nhanh chóng đi vào chiến trường, tham gia những trận đánh dữ dội vì sự tồn vong của đất nước. Điều này cho thấy, nếu kẻ thù càng thể hiện dã tâm xâm lược thì con người Việt Nam càng trở nên mạnh mẽ, càng bản lĩnh và giàu ý chí hơn để đối đầu.

Dân tộc này không thể khuất phục được bằng chiến tranh. Nhưng chúng ta cũng là một dân tộc khát khao hòa bình, dựng xây và thịnh vượng. Tháng 9/2023, sau một hành trình dài, Việt Nam và Hoa Kỳ đã nâng cấp quan hệ lên cấp cao nhất, là đối tác chiến lược toàn diện. Hàng trình ấy làm rõ nguyên lý là không có kẻ thù nào là vĩnh viễn, chỉ có lợi ích quốc gia và dân tộc mới là vĩnh viễn. Hành trình ấy cũng là biểu hiện truyền thống của người Việt từ lâu đời. Sau chiến tranh sinh tử, đã phân định rạch ròi rồi, thì sẵn sàng hòa hiếu, sẵn sàng hợp tác để làm ăn và cùng phát triển. Hành trình này cũng rất gian nan, bền bỉ, với sự góp công, góp sức và thiện chí của rất nhiều người từ hai phía mới đạt tới được. Tôi đã được cử để tiếp xúc với những cựu binh Mỹ từng tham dự cuộc chiến tại Việt Nam ngay sau khi Hoa Kỳ và Việt Nam bình thường hóa quan hệ ngoại giao vào năm 1999, thì là một trong những người sớm đi đến nước Mỹ để tiếp xúc, tìm hiểu, nhằm tìm kiếm thông tin về các cán bộ chiến sỹ của chúng ta hy sinh và mất tích trong chiến tranh. Vì thế, tôi càng thấu hiểu hành trình này không dễ dàng thế nào.

Với những thành tựu rất ấn tượng trên lĩnh vực đối ngoại nhiều năm qua, bây giờ đất nước ta đã có vị thế và tiếng nói trên toàn cầu. Đó là tự ta đã tạo ra thiên thời cho ta. Vị thế địa lý và tiềm năng của chúng ta thì đã là địa lợi. Thiên thời, địa lợi đã rõ, cần vươn tới nhân hòa nữa để phát huy được tốt nhất cơ hội hiện nay. Đó cũng là một trăn trở lớn cả ở tầm mức quốc gia lẫn trong tâm thế của từng người dân hôm nay.

Qua trò chuyện, tôi thấy ông cũng nghiên cứu khá kỹ về phát triển kinh tế. Vậy ông có thể nêu lên một vài ý kiến của mình về lĩnh vực này được không?

Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu: Tôi thấy thế này, bao nhiêu thế hệ đã cống hiến hy sinh để gìn giữ và tạo dựng nên đất nước hôm nay. Bây giờ chúng ta đã hội đủ các điều kiện để dựng xây, kiến thiết cho xứng đáng với tiền nhân. Phải huy động mạnh mẽ mọi nguồn lực và tiềm năng để tạo nên một tương lai xứng đáng. Đã có nhiều câu chuyện buồn trong thời gian vừa qua. Tiềm năng bị sử dụng lãng phí, mất công bằng, do tham nhũng, lợi ích nhóm, tiêu cực... Nhiều cán bộ đảng viên bị tha hóa, biến chất, đã xà xẻo nghiêm trọng vào chính khối tiềm năng này. Mà tiềm năng, tài nguyên, lợi thế phát triển thì không bao giờ là vô hạn, không bao giờ là mãi mãi. Vì thế, một mặt, cần đẩy mạnh và thường xuyên tiến hành hiệu quả cuộc đấu tranh chống tham nhũng và tha hóa, xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực để ngăn chặn, triệt tiêu các điều kiện, không để cho tham nhũng tiêu cực có thể phát triển, mặt khác, phải lấy phát triển kinh tế là trọng tâm với những đổi mới về cơ chế và chính sách kịp thời, phù hợp. Mong mỏi nhất của những người như chúng tôi hiện nay là chúng ta cần phải nhanh chóng xử lý dứt điểm và phải nhanh chóng ổn định, từ đó mới có thể đề ra được những kế sách đúng đắn cho phát triển.

Bối cảnh chung trong phát triển toàn cầu đã mang đến nhiều thuận lợi cho chúng ta, từ mối liên thông kinh tế thế giới bình đẳng và mở rộng hợp tác, những hình thái kinh tế tiên tiến như kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế chia sẻ đã được phát kiến, do đó càng phải nhanh chóng vươn ra hội nhập và tiếp thu lấy để phát triển đất nước của mình, hòa vào dòng chảy phát triển chung của nhân loại, vươn lên thành một hình mẫu của thời đại hiện nay.

Đây là một vấn đề rất khó có thể nói một cách ngắn gọn. Tuy nhiên, tôi vẫn rất tin tưởng vào tương lai, tinvào những con người có tầm suy nghĩ lớn, có tấm lòng và trách nhiệm lớn cùng với những thế hệ kế cận có tri thức, có cái nhìn toàn cầu, rồi đất nước ta sẽ tạo nên được những thành quả mới trong phát triển đi về hướng tương lai.

Ông vẫn đang viết lách hàng ngày, vừa rồi lại trở thành tân hội viên của Hội Nhà văn Việt Nam. Với tư cách một nhà văn, ông có suy nghĩ như thế nào về vấn đề phát huy và xây dựng văn hóa trong thời kỳ hiện nay?

Trung tướng, nhà văn Nguyễn Mạnh Đẩu: Tôi có đọc số Tết Nhà đầu tư mới đây, thấy thú vị khi các bạn đề cập đến một khái niệm văn hóa mới, là văn hóa kiến quốc. Từ trước đến nay, chúng ta đề cao văn hóa cứu quốc. Bây giờ, đã đến lúc cần phát huy văn hóa cứu quốc lên tầm mức cao hơn, bổ sung những giá trị mới để hình thành văn hóa kiến quốc là rất đúng. Văn hóa là nền tảng và động lực cho ý chí và phát kiến mới mẻ để phát triển xã hội, cũng là mục tiêu của sự nghiệp kiến quốc. Phát triển kinh tế trong thời đại hiện nay càng phải chú trọng song hành phát huy văn hóa. Văn hóa Việt Nam vừa bắt nguồn từ lịch sử văn hiến mấy nghìn năm của dân tộc đồng thời gắn chặt với thực tiễn phát triển đất nước hiện nay.

Tính chất tiên tiến của văn hóa không chỉ thể hiện ở sự tiếp nối truyền thống văn hóa lâu đời mà quan trọng nhất là thể hiện cả ở sự tiếp thu mạnh mẽ những giá trị mới của thời đại toàn cầu. Văn hóa không đơn thuần là những công trình, những tượng đài và thiết chế vật chất. Nó phải có sức sống và sự lan tỏa trong đời sống, thể hiện ở con người qua ý thức công dân, trong ứng xử trách nhiệm và nhân văn giữa con người với con người, giữa con người với cộng đồng, với pháp luật, đạo đức và cả với tổ chức, đoàn thể và các cơ quan công quyền. Đầu tư cho văn hóa vì thế không chỉ là số tiền cần hạch toán lớn mà phải là những đường hướng đúng đắn và căn cốt để tạo nên sức mạnh hòa nhập của nền văn hóa Việt Nam vừa tiên tiến vừa giàu bản sắc riêng biệt, không thể trộn lẫn trong tổng thể văn hóa nhân loại.

Vâng, xin chân thành cảm ơn ông đã trò chuyện rất cởi mở!

Bài liên quan

Tổ quốc bay lên, bát ngát mùa xuân

Bản giao hưởng mùa xuân của hai nghệ sĩ trẻ

Mùa xuân khát vọng!

Cảm hứng xuân 2021 từ 'Bài ca mùa xuân 1961'