Thực hư công thức tính thuế nhập khẩu Tổng thống Trump mới công bố

Rạng sáng 3/4 (giờ Hà Nội), Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố mức thuế nhập khẩu với hàng chục nền kinh tế, trong đó mức thuế áp dụng với từng nền kinh tế khác nhau.

Theo bảng biểu thuế được ông Trump công bố với báo giới tại Nhà Trắng, mức thuế đối ứng Mỹ sẽ áp đối với đa số các nước phần lớn chỉ bằng một nửa so với mức thuế mà các nước áp đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ, theo tính toán của bộ phận cố vấn của ông Trump.

Đơn cử, Mỹ dự kiến áp thuế lần lượt 34%, 20% và 46% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, EU và Việt Nam, bằng xấp xỉ 1/2 mức thuế mà các nền kinh tế đó áp đối với hàng hóa từ Mỹ.

Mức thuế 46% mà chính quyền Trump dự kiến đánh vào hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam được cho là cao hơn dự đoán của nhiều người. Điều này khiến nhiều người đặt ra câu hỏi: chính quyền Trump dựa vào công thức hay cơ sở nào để áp mức thuế quan đó?

Trong khi đó, trên mạng xã hội X lan truyền một công thức cho rằng mức thuế mà Việt Nam áp dụng đối với Mỹ đúng bằng thặng dư thương mại của Việt Nam với Mỹ chia cho xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ. Công thức này phản ánh mức độ mất cân bằng thương mại theo cách tính của Mỹ, không dựa vào thuế danh nghĩa các nước công bố.

Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, Tổng lãnh sự của Việt Nam tại San Francisco dẫn đài CNBC cho rằng, chính quyền Trump sử dụng công thức: Thuế quan = (Thâm hụt thương mại song phương)/(Tổng giá trị nhập khẩu từ nước đó). Ví dụ, Việt Nam xuất sang Mỹ 136,6 tỷ USD, nhập 13,1 tỷ USD, thâm hụt 123,5 tỷ USD – tương đương 90% tổng xuất, nhập khẩu, mà Mỹ cho rằng đây là mức "thuế" mà Việt Nam đang "áp" cho hàng hóa Mỹ. Do đó, Mỹ áp thuế 46%, tức một nửa mức tính toán (90%/2).

Với Trung Quốc, mức thuế 67% là dựa trên thâm hụt khoảng 320 tỷ USD/580 tỷ tổng kim ngạch thương mại. Do đó, Trung Quốc chịu 34% là 1/2 của 67%.

New York Post dẫn lời một trợ lý của ông Trump cho biết, mức thuế đối ứng cụ thể bằng một nửa thâm hụt thương mại vì “Tổng thống khoan dung và muốn tử tế với thế giới”, đồng thời cho biết các mức thuế được Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Nhà Trắng tính toán.

Không đơn thuần chỉ là toán học

Forbes cho biết không thể kiểm chứng độc lập được công thức tính thuế mà chính quyền Trump công bố.

TS. Hồ Quốc Tuấn, Giảng viên cao cấp, chuyên ngành Tài chính - Kế toán, Đại học Bristol (Anh), phản biện rằng công thức nêu trên không đúng với dữ liệu thương mại của một số nước như Singapore, Anh, Madagasacar và Thụy Sỹ.

Mức thuế quan theo tính toán của Nhà Trắng không đơn giản là phép tính toán học được lan truyền trên mạng xã hội mà còn tính cả tác động của thao túng tiền tệ và các rào cản phi thuế quan.

Ngay trong bảng thuế suất Mỹ dự kiến áp dụng cho các nền kinh tế kể từ ngày 9/4, Tổng thống Trump có giải thích là mức thuế các nền kinh tế đó áp đối với Mỹ bao gồm thao túng tiền tệ và các rào cản thương mại.

Theo Tờ thông tin được Nhà Trắng công bố hôm 2/4 (giờ Washington D.C.) cho biết “Tổng thống Donald J. Trump công bố tình trạng khẩn cấp kinh tế quốc gia để tăng cường lợi thế cạnh tranh, bảo vệ chủ quyền và tăng cường an ninh kinh tế và quốc gia Mỹ”.

Đáng chú ý, theo Đại sứ Hoàng Anh Tuấn, lần đầu tiên trong lịch sử, chính quyền Trump dùng Đạo luật IEEPA 1977, tuyên bố tình trạng khẩn cấp kinh tế quốc gia, loại bỏ cơ chế đa phương, hành động đơn phương quyết liệt.

Theo Tờ thông tin, chiểu theo Đạo luật này, chính quyền Trump sẽ áp thuế 10% lên tất cả các quốc gia từ ngày 5/4 và thuế đối ứng cao hơn đối với một số nước mà Mỹ có thâm hụt thương mại lớn nhất kể từ 9/4.

Nhà Trắng cũng lưu ý, các mức thuế quan này sẽ vẫn có hiệu lực cho đến khi Tổng thống Trump quyết định rằng mối đe dọa do thâm hụt thương mại và cách đối xử không “có đi có lại” cơ bản đã được đáp ứng, giải quyết hoặc giảm thiểu.

Tổng thống Trump cũng sẽ tăng thuế nếu các đối tác thương mại trả đũa hoặc giảm thuế nếu họ có những động thái đáng kể để khắc phục các thỏa thuận thương mại không đối ứng và phù hợp với các vấn đề kinh tế và an ninh quốc gia Mỹ.

Liên quan đến rào cản thương mại, Tờ thông tin đề cập đến một số rào cản thuế quan và phi thuế quan “không công bằng” mà một số nước áp dụng đối với hàng hóa của Mỹ.

Theo đó, Mỹ áp dụng thuế quan tối huệ quốc (MFN) ở mức thấp (3,3%) trong khi một số đối tác như Brazil, Trung Quốc, EU, Ấn Độ và Việt Nam áp thuế này cao hơn.

Nhà Trắng cũng cho rằng, rào cản phi thuế quan (nhằm hạn chế xuất nhập khẩu và bảo vệ các ngành công nghiệp quốc nội) khiến các nhà sản xuất Mỹ không được tiếp cận đối ứng nhiều thị trường, như Trung Quốc, Ấn Độ, Đức, Nhật Bản…, khiến xuất khẩu Mỹ sang các thị trường đó giảm đáng kể và gây hại đến ngành công nghiệp Mỹ.

Tờ thông tin cũng đề cập đến rào cản có tính tiền tệ và phi tiền tệ mà các chính phủ khác sử dụng để điều tiết hàng hóa xuất nhập khẩu.