Lịch sử hình thành và phát triển của ngành kỹ thuật Nhiệt

Nền móng đầu tiên của Ngành kỹ thuật Nhiệt xuất hiện tại Việt Nam vào đầu những năm 1960, khi Liên Xô và Trung Quốc giúp đỡ nước ta xây dựng các nhà máy nhiệt điện để bắt đầu công nghiệp hóa miền Bắc.

Nhằm cung ứng kịp thời nguồn nhân lực trình độ cao cho các nhà máy điện, tháng 10/1960 tại khoa Điện, trường Đai học Bách khoa Hà Nội xuất hiện bộ môn Nhiệt điện có chức năng đào tạo những kỹ sư Nhiệt đầu tiên để phụ vụ các nhà máy điện.

Từ đó trở đi đồng hành cùng sự phát triển của nền công nghiệp nước nhà trong quá trình bảo vệ và xây dựng tổ quốc, trong 60 năm qua ngành Nhiệt đã có sự phát triển vượt bậc.

Từ một lĩnh vực hẹp chuyên về sản xuất điện, ngày nay ngành Nhiệt đã trở thành lĩnh vực trung tâm của quá trình sản xuất, biến đổi và sử dụng năng lượng, tạo ra môi trường vi khí hậu nhiệt độ thấp, đã có mặt trong hầu hết tất cả các ngành các lĩnh vực từ công nghiệp, công nghệ cao, thương mại, dân dụng, y tế, quốc phòng an ninh… nhằm đảm bảo nhu cầu năng lượng; hỗ trợ phát triển nền nông nghiệp xanh, IoT, thành phố thông minh, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Không những thế Ngành còn đi đầu trong lĩnh vực tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính, xử lý nhiệt chất thải nhằm bảo vệ môi trường.

Trong giai đoạn từ năm 2000 tới nay, quá trình công nghiệp, hóa hiện đại hóa diễn ra mãnh liệt do đó nhu cầu của lĩnh vực nhiệt lạnh ngày càng cao. Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn này theo đề nghị của Lãnh đạo trương Đại học Bách khoa Hà Nội, ngày 10/10/2000 Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra quyết định 4166/BGDĐT/QĐ-TCCB thành lập Viện Khoa học & Công nghệ Nhiệt- Lạnh trên cơ sở sát nhập 2 bộ môn Công nghệ Nhiệt của khoa Năng lượng và Máy lạnh & Thiết bị Nhiệt của khoa Cơ khí. Đây thực sự là một cú hích để phát triển ngành Nhiệt với chức năng đào tạo đại học và sau đại học cũng như nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.

Tới nay, từ 6 cán bộ cơ hữu ban đầu, hiện nay ngành Nhiệt đã có mặt ở gần hết các trường đại học kỹ thuật và cao đẳng trên toàn quốc với hàng trăm cán bộ và hàng nghìn sinh viên.

Tại Đại học BKHN ngành cũng đã có bước phát triển vượt bậc với quy mô đào tạo trên 1000 sinh viên đại học và sau đại học, đào tạo cho 3 lĩnh vực chuyên sâu (1) công nghệ năng lượng và nhiệt điện; (2) hệ thống và thiết bị nhiệt; (3) công nghệ lạnh và điều hòa không khí, cùng với đội ngũ giảng viên gồm hàng chục giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ giàu kinh nghiệm. Bên cạnh đó, việc thành lập Viện đã thúc đẩy việc kết hợp đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ.

Chìa khóa của công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước

Sắp tới, vào ngày 9/10, Viện KH&CN Nhiệt-Lạnh, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội, sẽ tổ chức buổi tọa đàm "Ngành kỹ thuật Nhiệt trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước" với sự góp mặt của PGS. Nguyễn Việt Dũng - Viện trưởng Viện KH&CN Nhiệt-Lạnh, Lãnh đạo Bộ KHCN, Đại diện EVN, Đại diện PVPower, Cục Điện lực & NLTT và các chuyên gia trong ngành.

Dự kiến, buổi tọa đàm lần này sẽ thỏa luận các nội dung quan trọng như: Ngành nhiệt trong sự nghiệp sản xuất điện của đất nước – nguồn, cơ cấu, vấn đề đặt ra (nhiệt điện không nhỏ hơn 70%); Chuyển dịch cơ cấu và sử dụng hiệu quả, tiết kiệm năng lượng; Ngành nhiệt và công nghệ 4.0.

Theo đó, ngành kỹ thuật nhiệt (hay nhiệt - lạnh hoặc điện - lạnh) gồm có 3 lĩnh vực chính: Sản xuất và biến đổi các dạng năng lượng - lĩnh vực nhiệt điện và năng lượng tái tạo; Cung cấp nhiệt và hơi dùng trong các ngành công nghiệp và thương mại, gia dụng - nhiệt công nghiệp; Công nghệ làm lạnh và điều hòa không khí.

Ngoài ra, lĩnh vực tự động hóa và điều khiển quá trình nhiệt - lạnh cũng có nhu cầu phát triển mạnh và đi theo cùng xu hướng của 3 lĩnh vực trên.

Có thể nói năng lượng, đặc biệt là điện năng, là chìa khóa của công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Vì vậy, tốc độ tăng trưởng của ngành điện gần gấp đôi tốc độ tăng GDP hàng năm. Trong lĩnh vực sản xuất điện năng, nguồn thủy điện của nước ta đã được khai thác khá triệt để, nguồn điện mặt trời và gió có hiệu suất thấp, không ổn định và rất phụ thuộc vào thời tiết.

Do đó, dù có được ưu đãi về đầu tư, trong 10-15 năm tới nguồn điện mặt trời, gió cũng chỉ cung cấp tối đa 5-10% tổng sản lượng điện (quy hoạch điện VII). Các nhà máy nhiệt điện bao gồm nhiên liệu than hay khí, dầu đang sản xuất ra 2/3 sản lượng điện, dạng năng lượng cao cấp nhất.

Tới năm 2030 lĩnh vực nhiệt sẽ sản xuất ra tới 70% sản lượng điện ở nước ta, nếu kể cả nguồn sinh khối con số này còn lớn hơn nhiều, nhằm đảm bảo cho sự phát triển bền vững năng lượng tái tạo theo Nghị quyết 55/NQ-TƯ ngày 24/02/2020.

Vì vậy, nước ta vẫn sẽ phải phát triển mạnh mẽ ngành nhiệt điện với dự kiến có thêm 46 nhà máy nhiệt điện cho tới năm 2030. Để làm được việc này, chúng ta sẽ phải cần khoảng 1000-1500 kỹ sư chuyên sâu về nhiệt điện.

Trong khi đó, tổng năng lực đào tạo hiện nay trong lĩnh vực này chỉ cung cấp tối đa 500-800 kỹ sư nhiệt điện trong vòng 10 năm tới. Trong thời gian sắp tới, nhu cầu tuyển dụng kỹ sư nhiệt điện là vô cùng lớn.  

Do sự phát triển của công nghiệp 4.0, số lượng các trung tâm dữ liệu, trung tâm truyền thông, trạm BTS tăng lên chóng mặt đây chính là những hộ tiêu thụ lạnh rất lớn với các hệ thống điều hòa không khí chuyên biệt. Việc xuất hiện nhanh chóng các nhà máy chế biến linh kiện và thiết bị điện tử của các tập đoàn như: Samsung, Intel, LG và nhiều xí nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao khác đang làm tăng cao nhu cầu sử dụng các hệ thống điều hòa không khí chính xác có năng suất lạnh siêu lớn. 

Một lĩnh vực ứng dụng rất quan trọng nữa của ngành kỹ thuật nhiệt là lĩnh vực lạnh công nghiệp, bao gồm thiết kế chế tạo, lắp đặt vận hành, bảo trì sửa chữa các kho lạnh, hệ thống cấp đông, làm lạnh, các hệ thống sấy nông sản ở nhiệt độ thấp. 

Để có một ngành nông nghiệp xanh sạch 4.0, chúng ta không thể tách rời với lĩnh vực chế biến và bảo quản lạnh, bảo quản đông rau quả, nông sản, thực phẩm. Đây là lĩnh vực còn tương đối mới mẻ và đang phát triển rất nhanh, vì thế luôn có sự thiếu hụt nhân sự được đào tạo bài bản.

Đào tạo các kỹ sư tương lai ngành kỹ thuật Nhiệt

Bản chất ngành nhiệt là nền tảng cung cấp năng lượng và nhu cầu về làm lạnh cho mọi lĩnh vực công nghiệp, thương mại, dịch vụ, xây dựng, y tế, dân dụng,… nên vị trí việc làm khi ra trường của kỹ sư ngành nhiệt rất rộng mở và đa dạng, nhu cầu tuyển dụng luôn lớn hơn nguồn cung. Theo thống kê, 95% sinh viên ra trường có việc làm đúng ngành.

Ngành nhiệt do vai trò cung cấp nền tảng năng lượng cho công nghiệp và xã hội nên về bản chất là sự tích hợp rất đa dạng các các môn học của 4 lĩnh vực: cơ khí chế tạo - điện - năng lượng nhiệt - điều khiển tự động.

Trong số các môn học, không kể các môn cơ sở chung toàn trường, thì chương trình học của ngành nhiệt có khoảng 25% số môn thuộc cơ khí chế tạo, 15% các môn của ngành điện, 10% các môn về tự động hóa và điều khiển, 50% các môn còn lại là thuộc về lĩnh vực năng lượng nhiệt và năng lượng tái tạo. Khối lượng các môn học cơ bản (đại cương) về toán, vật lý, hóa học cũng thuộc nhóm các ngành cao, chỉ kém các ngành về CNTT, toán , điều khiển - tự động hóa,… trong Trường ĐHBK Hà Nội.

Chính vì vậy, học ngành nhiệt luôn là một thử thách không dễ dàng với các bạn sinh viên khi theo đuổi ngành này, đặc biệt trong 3 năm đầu. Tuy nhiên, chính sự đa dạng mang tính tích hợp và với kiến thức nền tảng rộng trong chương trình đào tạo lại là điểm mạnh khiến cho kỹ sư ngành nhiệt khi ra trường rất dễ dàng tìm việc làm và thích nghi trong công việc với rất nhiều các vị trí việc làm khác nhau.

Viện Khoa học và Công nghệ Nhiệt – Lạnh (Trường ĐHBK Hà Nội) với bề dày lịch sử 60 năm đào tạo, hiện là đơn vị duy nhất trong cả nước đào tạo chuyên sâu về ngành kỹ thuật nhiệt với đầy đủ các lĩnh vực.

Tại đây, sinh viên sẽ được học tập dưới sự giảng dạy của đội ngũ giảng viên trình độ cao với hàng chục năm kinh nghiệm giảng dạy và ứng dụng thực tế. Bên cạnh chương trình giảng dạy lý thuyết, sinh viên còn được thực hành tại các phòng thí nghiệm, xưởng thực hành hiện đại, tham gia thực tập tại các nhà máy, làm việc theo các chương trình kết hợp với doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Đặc biệt, hàng năm, các chương trình liên kết với doanh nghiệp trong và ngoài nước đều tài trợ học bổng để khuyến khích, động viên sinh viên có thành tích học tập cao, học bổng toàn phần lên tới 25 triệu/năm và học bổng bán phần 10-15 triệu/năm, ngoài ra còn rất nhiều học bổng khuyến khích khác với tổng giá trị từ 200 đến 250 triệu/ năm; chương trình hỗ trợ nghiên cứu 150 triệu/năm, 1-3 suất thực tập tại nước ngoài (Nhật Bản hoặc Tây Âu).

Do đặc điểm và môi trường đào tạo nên tỉ lệ sinh viên tốt nghiệp của ngành nhiệt có việc làm ngay sau tốt nghiệp là rất cao, những năm qua luôn thuộc nhóm 5 ngành cao nhất trường ĐHBK Hà Nội.

Bài liên quan

Doanh nghiệp thua lỗ bất ngờ được Gia Lai giao dự án năng lượng nghìn tỷ

Chi phí bù giá năng lượng tái tạo ảnh hưởng lớn đến ngành điện

Cuộc chơi năng lượng tái tạo của Trường Thành Group

Đại gia Trung Quốc và tham vọng năng lượng tỷ USD tại Quảng Trị