‘Mỏ vàng’ thực phẩm Halal gần 6.000 tỷ USD còn bỏ ngỏ cho doanh nghiệp Việt Nam

Thông tin trên được bà Nguyễn Phương Trà, Vụ trưởng Vụ Trung Đông - châu Phi, Bộ Ngoại giao đưa ra tại hội thảo Triển vọng xuất khẩu sang thị trường Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ - Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp Việt Nam. Sự kiện diễn ra chiều 18/12 tại TP.HCM.

Thị trường Halal bao gồm các sản phẩm thực phẩm, mỹ phẩm, dược phẩm, thời trang, du lịch) và dịch vụ tuân thủ nghiêm ngặt luật Hồi giáo (Shariah). Một trong các tiêu chuẩn là các sản phẩm Halal đảm bảo không có thành phần bị cấm như thịt heo, rượu, máu, mang lại sự an tâm cho hơn 2 tỷ người tiêu dùng Hồi giáo trên toàn cầu.

Quy mô thị trường Halal có thể chạm 10.000 tỷ USD trước 2028

Bà Trà cho biết thị trường Halal đang sở hữu dư địa rất lớn, chiếm khoảng 25% dân số thế giới và dự báo quy mô kinh tế sẽ chạm mốc 10.000 tỷ USD trước năm 2028. Trong đó, riêng lĩnh vực thực phẩm Halal được kỳ vọng sẽ tăng mạnh từ 2.715 tỷ USD năm 2024 lên 5.911 tỷ USD vào năm 2033 với tốc độ tăng trưởng hàng năm đạt khoảng 9%.

Đưa ra dữ liệu về các quốc gia xuất khẩu thực phẩm Halal, bà Trà cho biết trong top 10 nước xuất khẩu nhiều thực phẩm Halal nhất chưa có Việt Nam. Quốc gia xuất khẩu nhiều nhất là Brazil, tiếp đến là Ấn Độ, Mỹ, Nga, Trung Quốc. Năm quốc gia tiếp theo (theo thứ tự giảm dần) lần lượt là Argentina, Indonesia, Ukraine, Thổ Nhĩ Kỳ và Pháp. Bà Trà tin rằng Việt Nam vốn có lợi thế về thực phẩm, hoàn toàn có cơ hội xuất khẩu thực phẩm Halal.

Đi sâu vào phân tích khu vực Trung Đông, bà Trà nhấn mạnh đây là thị trường có sức mua đặc biệt lớn với quy mô 500 triệu dân và tổng GDP đạt 3.600 tỷ USD. Khu vực này đang trong quá trình chuyển đổi kinh tế mạnh mẽ với nguồn lực tài chính dồi dào và nhu cầu nhập khẩu thực phẩm rất cao, đạt mức 132 tỷ USD trong năm 2023. Đáng chú ý, các quốc gia thuộc Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC) phải nhập khẩu 85% nhu cầu lương thực, thực phẩm. Những thị trường nhập khẩu hàng đầu bao gồm Thổ Nhĩ Kỳ với kim ngạch khoảng 22-23 tỷ USD, Ả Rập Saudi khoảng 20 tỷ USD và UAE đạt 16,2 tỷ USD. Các nhóm sản phẩm chủ lực mà khu vực này đang có nhu cầu lớn là sữa, thịt, gạo, thực phẩm chế biến và các loại đồ uống.

Tuy nhiên, bên cạnh những vận hội mới, các doanh nghiệp Việt Nam cũng phải đối mặt với các thách thức lớn, điển hình là sự đa dạng và phức tạp của hệ thống tiêu chuẩn Halal. Đặc biệt, bà Trà cũng cảnh báo doanh nghiệp cần cảnh giác với các rủi ro gian lận thương mại như yêu cầu trả phí phát hành không minh bạch hoặc giao hàng nhưng không nhận tiền, đồng thời khẳng định việc thẩm định đối tác và đảm bảo các điều khoản thanh toán chặt chẽ là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ quyền lợi kinh doanh.

Để hiện thực hóa các cơ hội xuất khẩu, bà Trà đưa ra những kiến nghị cụ thể đối với TP.HCM, bao gồm việc thiết lập quan hệ hợp tác kết nghĩa với các trung tâm kinh tế lớn như Dubai hay Riyadh, thành lập Hiệp hội doanh nghiệp Halal và xây dựng các chính sách ưu đãi về thuế, lãi suất. Doanh nghiệp cũng được khuyến nghị chủ động tham gia các hoạt động xúc tiến thương mại uy tín như Saudi Food Expo, Halal Trade Expo Dubai hay Hội chợ MIHAS tại Malaysia để kết nối trực tiếp với các hệ thống phân phối quốc tế.

Một số rào cản đối với thị trường Thổ Nhĩ Kỳ nói riêng

Một trong những cửa ngõ để hàng hóa Việt Nam tiến vào khu vực Trung Đông cũng như Liên minh châu Âu (EU) là thị trường Thổ Nhĩ Kỳ. Nằm xuyên lục địa Á - Âu, Thổ Nhĩ Kỳ có vị trí chiến lược đặc biệt quan trọng. Không chỉ là thị trường tiêu thụ lượng sản phẩm Halal tiềm năng với dân số Hồi giáo gần 90 triệu người, Thổ Nhĩ Kỳ còn đóng vai trò “cầu nối” trong chuỗi cung ứng Đông - Tây.

Chia sẻ về kinh nghiệm xuất khẩu, bà Thị Hồng Uytun, Nhà sáng lập Công ty HM Dragon Logistics and Consulting, doanh nghiệp chuyên về tư vấn và logistics, cho rằng Việt Nam hiện là đối tác thương mại lớn thứ 3 của Thổ Nhĩ Kỳ trong khối ASEAN và luôn duy trì cán cân xuất siêu. Mặc dù những biến động kinh tế toàn cầu gần đây, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường này vẫn ghi nhận mức tăng trưởng tích cực.

Các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam tập trung vào nhóm công nghiệp và điện tử như điện thoại, máy vi tính, máy móc, cùng các loại nông sản và nguyên liệu có thế mạnh cạnh tranh như hạt tiêu, hạt điều, cao su và xơ sợi. Song, tỷ trọng hàng xuất khẩu của Việt Nam trong tổng nhập khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn khiêm tốn ở mức khoảng 0,5%, cho thấy dư địa phát triển thị trường vẫn còn rất lớn nếu doanh nghiệp biết cách khai thác hiệu quả.

Bà Hồng Uytun chỉ ra những rào cản pháp lý và kỹ thuật mà doanh nghiệp Việt Nam phải đối mặt, trong đó có rào cản phòng vệ thương mại. Thổ Nhĩ Kỳ là quốc gia thường xuyên sử dụng các công cụ chống bán phá giá và tự vệ đối với hàng nhập khẩu, đặc biệt nhắm vào các ngành sản xuất nội địa nhạy cảm như dệt may, da giày và thép.

Một yếu tố khác là các doanh nghiệp cần lưu ý đến biến động của tỷ giá đồng Lira và những thay đổi trong chính sách dự trữ ngoại hối tại Thổ Nhĩ Kỳ, vốn có thể tác động đến tiến độ thanh toán và hiệu quả tài chính của các giao dịch. Do hai nước chưa có sự hợp tác sâu rộng về hệ thống ngân hàng, các đối tác tại Thổ Nhĩ Kỳ có xu hướng lựa chọn các hình thức thanh toán tối giản chi phí như T/T hoặc D/P, dẫn đến tạo ra những khác biệt về kỳ vọng quản lý rủi ro giữa người mua và người bán.

Để giảm thiểu rủi ro, nhà sáng lập HM Dragon Logistics and Consulting khuyến nghị doanh nghiệp Việt Nam không sử dụng các phương thức trả sau mà nên ưu tiên phương thức Tín dụng chứng từ không hủy ngang và có xác nhận từ ngân hàng uy tín, đồng thời tăng cường xác minh năng lực tài chính của đối tác trước khi ký kết hợp đồng. Ngoài ra, việc đầu tư xây dựng thương hiệu riêng và tìm kiếm các thị trường ngách để tránh cạnh tranh trực tiếp cũng là chiến lược dài hạn cần được chú trọng để nâng cao vị thế hàng Việt Nam tại cửa ngõ Á - Âu này.