Ngày 16/9, tại phiên họp thứ 48, Ủy ban Thường vụ Quốc hội nghe báo cáo kết quả phiên giải trình về “thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội”.

BOT điện do nước ngoài thực hiện chậm tiến độ

Trình bày báo cáo, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, việc xây dựng, ban hành chính sách phát triển điện lực hiện nay chưa đồng bộ với quy hoạch.

Điển hình là các dự án điện mặt trời, trong nhiều năm không phát triển nhưng khi có chính sách giá khuyến khích năng lượng tái tạo thì chỉ trong thời gian ngắn đã có sự phát triển bùng nổ, vượt xa quy hoạch.

Đáng nói, việc tổ chức thực hiện quy hoạch chưa bảo đảm sự cân đối giữa cơ cấu nguồn điện và lưới điện. Phát triển nguồn điện từng miền Bắc - Trung - Nam có những điểm không hợp lý.

Nhiều dự án nguồn điện lớn, đóng vai trò quan trọng trong bảo đảm nguồn điện dự kiến đưa vào vận hành giai đoạn 2016-2020 bị chậm tiến độ. Hầu hết các dự án BOT do nước ngoài thực hiện đều bị chậm so với tiến độ trong quy hoạch.

Nhiều dự án đang trong quá trình triển khai thi công cũng bị chậm tiến độ như Long Phú 1, Sông Hậu 1, Thái Bình 2...

Theo kết quả rà soát mới đây, tổng công suất các dự án nguồn điện có thể đưa vào vận hành trong giai đoạn 2016-2020 chỉ đạt 15.500 MW, đạt gần 72% quy hoạch.

Cùng với đó, sự phát triển chưa đồng bộ giữa nguồn điện, lưới điện và việc chậm tiến độ các dự án lớn dẫn đến thực tế công suất nguồn điện tại nhiều nơi còn dư thừa, chưa giải tỏa hết trong khi đó lại có nguy cơ thiếu điện cục bộ trên diện rộng.

Giá điện chưa theo thị trường

Không chỉ vậy, Ủy ban Kinh tế cho rằng, giá điện Việt Nam hiện nay đang thiếu đột phá, chậm thay đổi và chưa theo thị trường. Cơ cấu biểu giá bán lẻ điện còn duy trì bù chéo giữa khách hàng sản xuất với khách hàng sinh hoạt, thương mại. Chẳng hạn, giá điện từ nguồn năng lượng tái tạo hiện cao hơn so với nguồn điện từ nguồn năng lượng truyền thống (nhiệt điện, thủy điện lớn...). 

“Chi phí bù giá cho năng lượng tái tạo đang được hòa chung với chi phí của ngành điện, chưa tách rõ ràng trong hóa đơn tiền điện. Khi tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng lên thì thành phần bù giá sẽ ngày càng tăng và ảnh hưởng lớn đến chi phí giá thành ngành Điện”, ông Thanh nói.

Về quy hoạch điện VII, ông Thanh cho rằng, quy hoạch không nên xác định rõ nhà đầu tư mà thực hiện theo quy định của pháp luật hiện hành về đầu tư, đấu thầu, đấu giá... để bảo đảm công khai, minh bạch, công bằng trong lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án.

Với các nguồn điện thì huy động tối đa các nguồn thuỷ điện hiện có; phát triển nhiệt điện than ở mức hợp lý. Còn điện gió, điện mặt trời cần được tính toán đồng bộ với việc xây dựng lưới điện để giải tỏa công suất, tránh lãng phí.

Theo Ủy ban Kinh tế, cơ quan quản lý cần có quy định và hướng dẫn cụ thể việc áp dụng điện mặt trời áp mái và các loại hình khác như trên mặt đất, đồng ruộng... để tránh lợi dụng các ưu đãi với từng hình thức.

Về giá điện, Ủy ban Kinh tế đề nghị, đẩy nhanh lộ trình thực hiện thị trường mua, bán điện cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất và khách hàng tiêu thụ, minh bạch giá mua bán điện.

Đồng thời, có cơ chế khuyến khích thu hút vốn ngoài Nhà nước đầu tư xây dựng vào hệ thống truyền tải điện quốc gia. Vận hành hệ thống truyền tải điện quốc gia độc lập dưới sự kiểm soát của Nhà nước.

Ủy ban Kinh tế đề nghị, xoá bỏ mọi rào cản để bảo đảm giá điện minh bạch do thị trường quyết định, không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng, miền; xây dựng biểu giá điện công khai, minh bạch, lấy ý kiến người dân để lựa chọn phương án phù hợp; nhanh chóng xây dựng giá điện hai thành phần…

Bài liên quan

Bộ trưởng Trần Tuấn Anh: 'Chúng tôi cũng thấy tiếc và bức xúc khi chưa giảm được giá điện'

Sửa đổi biểu giá điện sẽ tác động như thế nào đến túi tiền của người dân?

Chính thức đề xuất 'một giá điện', cao nhất là 2.889 đồng/kWh

Nước nào có giá điện đắt nhất thế giới?