Sáng 11/1/2022 tại Hà Nội, Tạp chí Nhà đầu tư/Nhadautu.vn kết hợp cùng NovaGroup tổ chức Hội thảo “Chuyển đổi số và xu hướng M&A trong lĩnh vực công nghệ năm 2022”.

Nhadautu.vn xin giới thiệu tham luận của PGS.TS Nguyễn Việt Khôi, Viện trưởng Viện Giáo dục Kỹ năng và Trí tuệ Sáng tạo, Trường Đại học Kinh tế - ĐH Quốc gia Hà Nội:

Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng đến các ngành nghề và linh vực trong xã hội, đưa yêu cầu thực hiện chuyển đổi số đang trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Dự tính năm 2024, tổng số tiền chi trả cho chuyển đổi số trên toàn cầu cán mốc 2,4 tỷ USD (Statista 2021). Tại thị trường Việt Nam, nếu giả định các ngành công nghệ số tăng trưởng với tốc độ 10% mỗi năm, lợi ích luỹ kế của ngành sẽ đạt trên 200 tỷ USD trong giai đoạn 2021-2045, xấp xỉ GDP của Việt Nam hiện nay(Morisset 2021).

Công cuộc chuyển đổi số trong các doanh nghiệp đã bắt đầu năm 2019, khi Chính phủ Việt Nam giao cho Bộ Thông tin & Truyền thông xây dựng Đề án Chuyển đổi số quốc gia và trình Đề án cho Thủ tướng, cho thấy sự quan tâm đặc biệt của chính phủ đến chuyển đổi số trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0. Cùng với chính phủ, các doanh nghiệp Việt Nam nhìn nhận sự chuyển đổi số là một trong những mục tiêu được quan tâm hàng đầu trong chiến lược phát triển.

Khái niệm chuyển đổi số (Digital Transformation) khó được định nghĩa một cách rõ ràng và cụ thể do sự khác biệt trong quá trình áp dụng chuyển đổi số ở các lĩnh vực khác nhau. Tuy nhiên, chuyển đổi số có thể hiểu ngắn gọn và xúc tích là sự tích hợp công nghệ kỹ thuật số vào tất cả các lĩnh vực của doanh nghiệp, tận dụng công nghệ vào việc xây dựng, tổ chức, và vận hành mô hình kinh doanh nhằm tăng hiệu quả các hoạt động kinh doanh, đem giá trị doanh nghiệp tạo ra trao cho khách hàng.

Quá trình chuyển đổi số yêu cầu sự thay đổi liên tục của doanh nghiệp để đáp ứng với thị trường. Điều này tác động tới sự hình thành văn hoá dám chấp nhận thách thức, đương đầu khó khăn của các doanh nghiệp. Chuyển đổi số mang lại những lợi ích to lớn về hiệu quả trong hoạt động cũng như năng lực cạnh tranh trên thị trường của các doanh nghiệp nói chung và các doanh nghiệp công nghệ nói riêng. Một trong những lợi ích dễ nhận biết nhất là sự tối ưu chi phí hoạt động, cho phép mô hình kinh doanh tiếp cận khách hàng một cách hiệu quả, gia tăng tốc độ và sự chính xác cho những quyết định kinh doanh của doanh nghiệp…

Một nghiên cứu cho thấy có 5 mục tiêu cuối cùng mà các doanh nghiệp hướng đến trong quá trình chuyển đổi số gồm: Tăng tốc độ ra thị trường; Tăng cường vị trí cạnh tranh trên thị trường; Thúc đẩy tăng trưởng doanh thu; Tăng năng suất của nhân viên; Mở rộng khả năng thu hút và giữ chân khách hàng.

Chuyển đổi số tại Việt Nam

Tại Việt Nam, trong tổng số 800.000 doanh nghiệp, có tới 98% là các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs). SMEs sử dụng 70% lực lượng lao động, đóng góp khoảng 50% GDP của cả nước. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19, trên 90% doanh nghiệp nhỏ và vừa phải chịu những ảnh hưởng tiêu cực. Thị trường truyền thống bị ảnh hưởng trực tiếp do không có đầu ra. Vì vậy, thị trường này bị thu hẹp lại do thời kì giãn cách xã hội. Các SMEs vẫn phải chịu những chi phí khác để duy trì hoạt động. Đây là những lí do khiến doanh thu của SMEs sụt giảm trên 50%, 24% SMEs tạm ngừng hoạt động và số doanh nghiệp thành lập mới trong thời kì này giảm 15%.

Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, 47% SMEs được khảo sát coi chuyển đổi lên môi trường số là một nhu cầu hết sức cấp thiết (Bộ Thông tin và Truyền thông 2021). Các doanh nghiệp và doanh nghiệp công nghệ trong nước nói chung và trên thế giới nói riêng đang dần nhìn nhận được tiềm năng của chuyển đổi số đối với hoạt động của các doanh nghiệp. 69% SMEs khu vực Asia Pacific đang đẩy nhanh chuyển đổi số như một giải pháp để đối phó với COVID-19 với mục đích không chỉ để duy trì hoạt động doanh nghiệp mà còn để phát triển mạnh mẽ hơn.

Theo nghiên cứu, những doanh nghiệp chuyển đổi số có năng suất và lợi nhuận cao gấp đôi so với các doanh nghiệp chưa chuyển đổi số. Tại khu vực Châu Á Thái Bình Dương, tính tới năm 2024, 3,1 nghìn tỉ USD (72 triệu tỷ đồng) được dự đoán sẽ đóng góp vào GDP của khu vực nếu chuyển đổi số được đẩy mạnh cho SMEs. Quá trình này ở Việt Nam dự đoán sẽ giúp GDP tăng thêm 30 tỷ USD (705 nghìn tỷ đồng) (IDC-Cisco 2020).

Có thể thấy chuyển đổi số đang là một yêu cầu vô cùng cấp thiết của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong thời điểm khó khăn do ảnh hưởng của dịch bệnh COVID-19 với một tương lai vô cùng hứa hẹn cho các doanh nghiệp nói chung.

Đối với lĩnh vực công nghệ, chuyển đổi số tác động mạnh tới mô hình kinh doanh và hoạt động của các doanh nghiệp, đem lại một nguồn thu khổng lồ. Doanh nghiệp công nghệ số bao hàm các doanh nghiệp điện tử, viễn thông, công nghệ thông tin, công nghệ số. Cho tới tháng 12 năm 2021, doanh thu của cộng đồng này đạt trên 135 tỷ USD. Trong năm 2021, mặc dù đại dịch bùng phát mạnh, ảnh hưởng tới các doanh nghiệp trong và ngoài nước, số lượng doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam vẫn ghi nhận con số tăng trưởng gần 310% với nhiều sản phẩm Việt Nam tiêu biểu được xuất khẩu ra nước ngoài, đưa vị thế của Việt Nam về lĩnh vực công nghệ số tăng lên (Thông Tấn Xã Việt Nam 2021).

Qua quá trình triển khai các hoạt động trong khuôn khổ Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025, qua khảo sát ở 1300 doanh nghiệp ở các quy mô, lĩnh vực khác nhau được thực hiện bởi Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, các rào cản, khó khăn của các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số đã được xác định.

Cho đến hiện tại, các doanh nghiệp có các mục tiêu khác nhau khi chuyển đổi số. Có tới 39,5% các doanh nghiệp tham gia khảo sát với mục đích sử dụng các kiến thức chuyển đổi số để ứng dụng vào doanh nghiệp của mình. Điều này cho thấy sự nhận thức khá tốt của các doanh nghiệp về tính cấp thiết của vấn đề chuyển đổi số. Theo sau là mục đích học tập, nghiên cứu; tìm hiểu và tham khảo, cho thấy các doanh nghiệp đa phần đều trong quá trình tìm hiểu để triển khai chuyển đổi số trong các doanh nghiệp.

Có thể nhận thấy, tỷ lệ các doanh nghiệp có ý định chuyển đổi số và chưa có ý định chuyển đổi số gần tương đương nhau. Cũng theo khảo sát, chưa đến 2% tổng số doanh nghiệp có mục đích sử dụng các kiến thức chuyển đổi số để đào tạo nội bộ hoặc tư vấn cho bên thứ ba do sự thiếu hụt nhân lực có trình độ cao về công nghệ (Cục Phát triển Doanh nghiệp 2021).

Qua quá trình chuyển đổi, có 9 rào cản các doanh nghiệp thường gặp phải. Có thể thấy, rào cản về chi phí đầu tư, ứng dụng công nghệ vẫn còn là trở ngại cho các doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cho rằng chi phí xây dựng và thực thi các giải pháp công nghệ số rất cao trong khi hiệu quả trong kinh doanh không được thể hiện rõ trong thời gian ngắn hạn. Hệ quả của việc thiếu hụt ngân sách cho chuyển đổi số dẫn tới tình trạng thiếu thốn về cơ sở hạ tầng công nghệ số.

Ngoài ra, khó khăn trong thay đổi thói quen, tập quán kinh doanh khi việc thay đổi hai yếu tố này được cho là mang tính chất lâu dài và phụ thuộc phần lớn vào người đứng đầu doanh nghiệp. Việc thiếu hụt nguồn nhân lực nội bộ với hiểu biết sâu rộng về công nghệ số là một điểm nghẽn đối với doanh nghiệp, dẫn tới tỷ lệ thành cồng trong chuyển đổi số thấp hơn.

Cơ sở hạ tầng công nghệ số được coi là yếu tố quan trọng trong việc chuyển đổi số ở các doanh nghiệp. Mặc dù các giải pháp về công nghệ số cho các doanh nghiệp liên tục được cập nhật theo nhu cầu của thị trường nhưng việc không theo sát được thông tin kịp thời của các doanh nghiệp khiến cho bước đầu áp dụng công nghệ vào mô hình kinh doanh còn gặp khó khăn. Ngoài ra, khó khăn trong việc tích hợp các giải pháp công nghệ số do thiếu quy hoạch, sự thiếu cam kết, hiểu biết của Ban lãnh đạo, quản lý doanh nghiệp, người lao động cũng gây nên sự cản trở cho quá trình này.

Một vấn đề hết sức quan trọng trong quá trình chuyển đổi số đó là sự bảo mật thông tin của các cá nhân và doanh nghiệp. Đây cũng là nguyên do cho sự e ngại của các mô hình kinh doanh khi áp dụng công nghệ vào hoạt động doanh nghiệp.

Vấn đề nguồn lực có trình độ cao phục vụ cho quá trình chuyển đổi số còn tồn tại nhiều hạn chế. Quá trình số hoá vừa làm mất việc làm, vừa tạo ra việc làm diễn ra mạnh mẽ tại các doanh nghiệp chuyển đổi số. Tuy nhiên, môi trường chuyển đổi số không có rào cản nên số lượng việc làm mới được tạo ra dự đoán sẽ nhiều gấp 7 lần so với những việc làm bị mất đi, chủ yếu trong các ngành dịch vụ hiện đại (Morisset 2021). Tuy nhiên, vị thế thị trường lao động Việt Nam có thể đáp ứng nhu cầu chuyển đổi số đang giữ ở mức độ khiêm tốn so với các nước trong khu vực.

Chuyển đổi số trong các doanh nghiệp công nghệ

Các doanh nghiệp công nghệ là cơ sở cho sự bùng nổ của nền kinh tế kỹ thuật số tại Việt Nam và là đầu tầu kéo hoạt động chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ trong bối cảnh đại dịch Covid. Qua số liệu thống kê, những doanh nghiệp công nghệ này đã thu được nguồn lợi nhuận khổng lồ trong đại dịch COVID-19. Vào thời điểm tường chừng như khó khăn nhất, các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam tìm được những cơ hội vượt lên, tận dụng năng lựcgia công phần mềm tham gia liên doanh với các doanh nghiệp nước ngoài, xuất khẩu phần mềm sang các thị trường yêu cầu cao như Nhật, Mỹ, Úc và Châu Âu. Tác động của đại dịch khiến số lượng việc làm ở các ngành giảm mạnh trong khi số lượng việc làm trong ngành phần mềm lại tăng cao.

Ngoài ra, nhu cầu cấp thiết trong việc chuyển đổi số của các doanh nghiệp nói chung khiến nhu cầu về sản phẩm công nghệ số gia tăng đáng kể, tạo cơ hội cho các doanh nghiệp công nghệ tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ trong đại dịch. Các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam được đánh giá đón đầu xu hướng số hoá, gia tăng lợi thế cạnh tranh và đạt sự bứt phá về doanh thu. Việc chuyển đổi sang hình thức làm việc từ xa gây ra trở ngại cho các doanh nghiệp ngoài ngành nhưng lại không tác động tới các doanh nghiệp công nghệ khi mà học có thể kết nối làm việc qua các nền tảng kết nối kiểu mới.

Một số vấn đề trong quá trình doanh nghiệp chuyển đổi số

Các doanh nghiệp cần phải xác định rõ được mục tiêu và kế hoạch trước và sau khi thực hiện quá trình chuyển đổi số như tự động hóa quá trình, làm việc từ xa, thay đổi mô hình kinh doanh, …. Việc thiếu kinh nghiệm dẫn đến việc xảy ra những sai lầm cơ bản, chẳng hạn như ban đầu đặt mục tiêu không chính xác, thiếu chiến lược rõ ràng, quản tài chính rủi ro và không đủ nguồn nhân lực. Những sai lầm này có thể dẫn đến một chuỗi sai lầm khác khiến cho chiến lược chuyển đổi số thất bại. Hiện nay, các công ty doanh nghiệp hầu hết không có kinh nghiệm chuyển đổi số bởi họ vẫn đang làm việc trong môi trường nửa truyền thống nửasố hóa.

Vậy cách làm tốt nhất chính học hỏi từ những doanh nghiệp đã chuyển đổi số thành công và lấy thất bại của họ làm bài học cho quá trình chuyển đổi. Yếu tố quan trọng không kém chính là quá trình làm việc nhóm. Một chiến dịch, một dự án, một sự chuyển đổi cần đòi hỏi sự nhẫn nại, kiên nhẫn và hết mình trong việc thay đổi, phát triển và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới. Cùng với đó việc chuyển đổi trải nghiệm của khách hàng và không hiểu được yêu cầu của khách hàng là điều cần phải chú ý đến trong quá trình số hóa, điều này sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình số hóa và phát triển của doanh nghiệp.

Việc số hóa quá nhanh cũng giống như việc ăn quá nhanh dẫn đến việc bị nghẹn và quá trình trải nghiệm món ăn sẽ không còn thú vị. Quá trình số hóa cũng vậy, nếu doanh nghiệp luôn cố gắng thực hiện một số thay đổi cùng một lúc tuy nhiên điều này lại xảy ra sự chậm trễ và thất bại vì doanh nghiệp không thể kiểm soát mọi thứ cùng một lúc. Do đó, doanh nghiệp cần phải có một chiến lược thông minh để chuyển đổi từng quy trình – từng bước một.

Cùng với đó, việc đưa công nghệ vào công ty là việc dễ dàng nhưng sử dụng công nghệ hiệu quả là điều không đơn giản. Doanh nghiệp muốn sử dụng công nghệ hiệu quả đòi hỏi đội ngũ nhân sự phải thay đổi tư duy và cảm nhận sự tích cực từ việc áp dụng công nghệ vào công việc. Đội ngũ nhân viên cần hiểu rằng công nghệ sẽ giúp ích cho công việc của họ, và điều đó đóng vai trò quan trọng thúc đẩy những thành công trong tương lai của doanh nghiệp. Và việc lựa chọn nền tảng công nghệ không phù hợp ảnh hưởng đến hiệu quả của chiến dịch chuyển đổi số doanh nghiệp.

Giải pháp cho các doanh nghiệp chuyển đổi số ở Việt Nam

Theo khảo sát của Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin tại Việt Nam cả nước chỉ có khoảng 20% doanh nghiệp đã và đang triển khai giải pháp chuyển đổi số. Nguyên nhân của tình trạng trên là do các doanh nghiệp chưa nắm được các bước chuyển đổi số cụ thể và những công nghệ phục vụ cho quá trình chuyển đổi số. Để thực hiện quá trình chuyển đổi số, các doanh nghiệp cần phải xây dựng những mục tiêu mong muốn, các chiến lược kinh doanh và mô hình tổ chức. Việc áp dụng công nghệ số không hề đơn giản, vậy nên doanh nghiệp cần phải cân nhắc xem là nên áp dụng công nghệ vào những công việc nào là hợp lý và hiệu quả.

Cùng với đó là đội ngũ nhân viên hiện tại đang gặp những vấn đề gì, những khó khăn gì để doanh nghiệp khắc phục và việc áp dụng công nghệ sẽ giảm thiểu các công việc thủ công của nhân viên như thế nào. Đồng thời việc trải nghiệm của khách hàng cũng rất quan trọng trong quá trình chuyển đổi số, nhiều báo cáo đã ghi nhận rằng việc chuyển đổi quy trình trải nghiệm khách hàng giúp doanh nghiệp tăng doanh thu từ 10% -15%.

Hiện nay, việc sử dụng công nghệ sẽ quyết định 70% sự thành công của doanh nghiệp trong tất cả các bước chuyển đổi số. Việc số hóa giấy tờ là bước cơ bản nhất doanh nghiệp phải thực hiện. Số hóa giấy tờ là việc chuyển đổi hoàn toàn dữ liệu ở dạng văn bản, hồ sơ, …sang dữ liệu điện tử. Sự xuất hiện của công nghệ điện toán đám mây, mọi dữ liệu của doanh nghiệp từ bản kế hoạch, dự trù chi phí, hóa đơn, hồ sơ nhân sự, dữ liệu khách hàng,…đều được lưu trữ bằng công nghệ đám mây. Lợi ích của việc làm này nhằm giúp việc lưu trữ an toàn và lâu dài hơn, vì nếu các hồ sơ ở dạng giấy tờ thì có thể sẽ bị thất lạc, giấy tờ có thể bị ướt dẫn đến bị rách và nhiều vấn đề khác.

Làm việc trực tuyến là một trong các bước chuyển đổi số đang được các doanh nghiệp quan tâm hàng đầu. Sau đại dịch Covid-19, các doanh nghiệp đã có cơ hội tiếp cận nhiều hơn với mô hình làm việc từ xa. Đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp cần có phương pháp quản lý công việc và nhân viên từ xa. Việc xây dựng một văn phòng 4.0 sẽ là xu hướng mới trong những năm tới. Giải pháp tối ưu giúp doanh nghiệp giải quyết những vấn đề như quản lý công việc, quản lý nhân viên từ xa đó chính là một phần mềm quản trị doanh nghiệp hiệu quả sẽ làm giảm đi những khó khăn mà doanh nghiệp phải đổi mặt khi làm việc từ xa.

Cùng với đó, việc số hóa quy trình là bước quan trọng nhất trong chặng đường chuyển đổi số. Để thực hiện quy trình này, doanh nghiệp cần phải chú ý đến các vấn đề của nội bộ doanh nghiệp như quy trình làm việc giữa cấp trên cấp dưới, quy trình làm việc giữa các phòng ban, quy trình làm việc nội bộ các phòng ban, quy trình làm việc của cá nhân nhân viên. Đồng thời làm việc khách hàng cũng là một quy trình quan trọng như chăm sóc và tư vấn khách hàng, quy trình làm việc với đối tác, trải nghiệm của khách hàng đối với sản phẩm và dịch vụ,... Việc Số hóa quy trình sẽ giúp cho doanh nghiệp tiết kiệm được thời gian làm việc nội bộ, giải quyết vấn đề nhanh gọn, tiết kiệm chi phí nhân sự, tăng năng suất xử lý công việc,… Mặt khác, số hóa quy trình sẽ giúp doanh nghiệp tăng sự trải nghiệm hài lòng của khách hàng, đối tác và tăng sức cạnh tranh trên thị trường.

Đại dịch Covid-19 khiến công cuộc chuyển đổi số được chú trọng nhiều. Các dịch vụ và sản phẩm phải được đổi mới để phù hợp hơn. Việc thực hiện các giao dịch mua bán trên các trang mạng điện tử không còn là điều quá xa lạ, nên việc chuyển đổi từ bày bán tại các cửa hàng, đại lý thành bày bán trên các trang mạng điện tử sẽ là một bước tiến đổi mới. Điều này giúp khách hàng có thể trải nghiệm được những dịch vụ mới và sản phẩm mới không thua kém gì so với việc bày bán tại các cửa hàng. Thông tin số lượng sinh viên theo học ngành công nghệ thông tin ngày một tăng là một tin đáng mừng cho các doanh nghiệp vì sự an toàn thông tin và bảo mật thông tin là điều cấp thiết trong quá trình chuyển đổi số.

Cuối cùng, các doanh nghiệp công nghệ số là lực lượng chủ lực nhằm phát triển các hạ tầng 5G, nền tảng, dịch vụ, tư vấn, cung cấp giải pháp chuyển đổi số. Phát triển nền tảng số là giải pháp đột phá để thúc đẩy sự chuyển đổi nhanh hơn, giúp giảm chi phí và tăng hiệu quả. An ninh mạng và đảm bảo an toàn thông tin là then chốt để sự chuyển đổi số tiến đến sự thành công và bền vững.

Bài liên quan

Ngày mai diễn ra Hội thảo 'Chuyển đổi số và xu hướng M&A trong lĩnh vực công nghệ năm 2022'

Chuyển đổi số: Xu hướng tất yếu để bắt kịp thời cuộc

Chuyển đổi số không thể như 'cá vàng đeo vây cá mập'

Thúc đẩy chuyển đổi số: 'Vaccine' để nền kinh tế phục hồi