Ngành tre có tiềm năng tiến vào câu lạc bộ xuất khẩu 'tỷ đô'

Khai phá thị trường 60 tỷ USD

Công ty Bamboo Argo Forestry (Na Uy) vừa có buổi chia sẻ dự án trồng tre làm nguyên liệu, xây dựng nhà máy sản xuất nguyên liệu từ tre xuất khẩu sang châu Âu và tín chỉ carbon.

Theo bà Trine Emilia Kvale Larsen, Nhà sáng lập dự án trồng tre (BAF), Việt Nam đang chịu ảnh hưởng nặng nề của biến đổi khí hậu, nhất là bão lũ, sạt lở ngày càng gia tăng. Điều này đang tác động tiêu cực đến sự phát triển kinh tế, xã hội.

Đặc biệt, tại miền Trung, do đặc điểm địa lý (địa hình đồi núi dốc, chia cắt mạnh), khu vực này chịu nhiều loại hình thiên tai như bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, lũ ống, lũ quét, ngập úng, sạt lở đất do mưa, lũ...) cùng với biến đổi khí hậu, thiên tai ngày càng nghiêm trọng, khó lường.

Trong hành trình tìm kiếm giải pháp bền vững, bà Larsen đã nghiên cứu về việc trồng tre để giữ đất, giữ nước, phục hồi rừng, chống sạt lở. Đáng chú ý, tre còn tạo sinh kế bền vững cho người dân và có khả năng hấp thụ carbon rất cao.

Bà Larsen thông tin, hiện, tổng giá trị ngành tre toàn cầu là khoảng 60 tỷ USD, trong khi Việt Nam chiếm chưa đến 4%. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn còn rất nhiều tiềm năng phát triển.

Cụ thể, theo Tổng cục Lâm nghiệp, năm 2023, xuất khẩu các sản phẩm mây tre của Việt Nam đạt 733 triệu USD, kim ngạch tăng gấp đôi so với năm 2019, là nhóm hàng có giá trị xuất khẩu cao nhất trong nhóm lâm sản ngoài gỗ.

Sản phẩm mây, tre, cói của Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang các nước EU (chiếm 31% tỷ trọng), tiếp đến là thị trường Mỹ (chiếm 20%) và thị trường Nhật Bản (chiếm 9,3%). Sản phẩm mây, tre, cói của Việt Nam còn xuất sang các thị trường khác như: Đức, Trung Quốc, Ba Lan, Đan Mạch…

Cùng với đó, cả nước có trên 1 nghìn làng nghề chế biến mây, tre đan và hơn 1 nghìn doanh nghiệp tham gia sản xuất và xuất khẩu mặt hàng này, thu hút 342 nghìn lao động.

Tuy nhiên, dù có số lượng doanh nghiệp và hộ gia đình sản xuất đông đảo, kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh, nhưng ngành mây tre đan Việt Nam vẫn ì ạch ở giá trị xuất khẩu vài trăm triệu USD mà chưa thể tiến được vào câu lạc bộ tỷ USD như các ngành hàng nông lâm thủy sản khác.

Hướng đến thị trường tín chỉ carbon

Dự án trồng tre dự kiến được đầu tư phát triển tại các tỉnh miền Trung, nhất là khu vực rừng nghèo, rừng có nguy cơ sạt lở, rừng phòng hộ và khu vực chuyển đổi cây lâm nghiệp không hiệu quả. Mục tiêu của dự án là sẽ trồng mới 100 triệu cây vào năm 2050.

Dự án chọn trồng giống tre mạnh tông Myanmar (hay còn gọi là tre khổng lồ) với chiều cao trưởng thành từ 20-30m, đường kính thân tre từ 8-20cm. Loại cây này phù hợp với khí hậu nhiệt đới và cận nhiệt đới, chu kỳ sinh trưởng đảm bảo trên 70 năm.

BAF cam kết đầu tư toàn bộ cây giống, kỹ thuật, vật tư, nhân công, bao tiêu đầu ra. BAF còn hợp tác với chủ đất rừng tối thiểu 30 năm và chia sẻ lợi nhuận hằng năm. Chủ đất được trả lương khi tham gia dự án trên đất của mình và có thể sở hữu rừng tre sau khi hết hợp đồng.

Theo tính toán của BAF, trung bình sau 5 năm trồng cây keo lá tràm, lợi nhuận thu được là 50 triệu đồng. Còn khi trồng tre, từ năm thứ 5 (cuối năm thứ 4), chủ rừng sẽ nhận được lợi nhuận từ 2 nguồn là bán thân cây tre làm gỗ cho các nhà máy và bán tín chỉ carbon.

Như vậy, sau 5 năm trồng cây tre, chủ rừng sẽ nhận tổng cộng 90 triệu đồng so với chỉ 50 triệu đồng khi trồng cây keo lá tràm.

Bên cạnh đó, đối với nguồn thu từ bán măng tre (được thu hoạch có chọn lọc để đảm bảo cây tre phát triển bền vững và đáp ứng định mức tín chỉ carbon từ việc hấp thụ CO2 của cây tre trưởng thành) sẽ không được tính vào lợi nhuận kinh tế của dự án mà sẽ dùng để tăng thu nhập cho lao động chăm sóc rừng.

Hiện, BAF đã trồng 30ha tre tại huyện Krông Nô (tỉnh Đắk Nông) và triển khai trồng 10ha mô hình mẫu tại xã Đại Hồng (huyện Đại Lộc, tỉnh Quảng Nam).

Theo kế hoạch, trong tháng 1/2025, BAF sẽ hoàn thành 50.000 m2 vườn ươm mái che tại xã Đại Tân (huyện Đại Lộc). Tháng 3/2025, dự án sẽ tiến hành ươm khoảng 250 nghìn cây giống tre mạnh tông Myanmar. Dự kiến, đến tháng 10/2025, sẽ tiến hành trồng tre trên diện tích khoảng 500 ha tại các huyện: Đại Lộc, Đông Giang và Nam Giang.

Đối với kế hoạch trồng tre, dự kiến, tháng 10/2025, BAF sẽ trồng tre với diện tích khoảng 500ha; đến tháng 10/2026, trồng khoảng khoảng 1.000ha và đến tháng 10/2027, trồng khoảng 2.000ha.

Bà Trine Emilia Kvale Larsen cho hay, dự án mong muốn góp phần giảm thiểu nguy cơ lũ quét và sạt lở đất ở các huyện vùng cao của tỉnh Quảng Nam như: Nam Trà My, Bắc Trà My, Tây Giang, Đông Giang, Phước Sơn, Nam Giang, Đại Lộc, Hiệp Đức... Vì vậy, dự án đề xuất ưu tiên phát triển vùng trồng tre tại các địa phương này, đặc biệt trên các diện tích đất rừng phòng hộ.

BAF kiến nghị lãnh đạo tỉnh Quảng Nam xem xét cấp giấy chứng nhận tạm thời về quyền sở hữu đất rừng để người dân có thể hợp tác trồng tre cùng BAF (hiện, đa số diện tích đất rừng tại Quảng Nam chưa có sổ đỏ).

Đối với các diện tích đất rừng mà Nhà nước đã giao cho các tổ chức, doanh nghiệp nhưng không sử dụng hiệu quả, BAF đề xuất thu hồi và hợp tác đầu tư cùng BAF để phát triển bền vững.

"BAF hy vọng rằng tỉnh Quảng Nam sẽ là địa phương tiên phong và đột phá trong việc chuyển đổi cơ cấu cây trồng từ keo lá tràm sang tre, mang lại hiệu quả kinh tế và nâng cao an sinh xã hội cho người dân vùng cao", bà Larsen thông tin.