Về giá trị bề ngoài, tất cả những điều trên có vẻ thực sự tích cực với tất cả mọi người. Mọi người trên thế giới sẽ hưởng lợi từ một hệ thống thanh toán toàn cầu rẻ cùng với một đồng tiền chung? Nhưng mọi chuyện không đơn giản như vậy.

Sau cùng, Facebook vẫn tồn tại là một tập đoàn, với nghĩa vụ phải trả cổ tức cho các cổ đông. Một phân tích sâu hơn về kế hoạch Libra làm dấy lên những câu hỏi đáng suy ngẫm.

Chiến lược tổng thể của Mark Zuckerberg để kiểm soát thế giới

Trước hết, có một Hiệp hội Libra trụ sở tại Geneva, dự định sẽ là tổ chức độc lập để giám thị Libra. Hiệp hội này sẽ có khoảng 100 thành viên đại diện cho lợi ích của một loạt các tập đoàn và tổ chức phi lợi nhuận. Mỗi một thành viên sẽ kiểm soát không nhiều hơn 1% mạng lưới Libra và quyết định được đưa ra sẽ đòi hỏi phải có hơn 2/3 số phiếu.

Bài liên quan

Libra - Chiến lược kiểm soát thế giới của Facebook - Bài 1

Vậy, các thành viên này được chọn ra như thế nào? Bên cạnh việc trả trước một khoản phí là 10 triệu USD, và có đủ khả năng để chạy những phần cứng cần thiết để giúp mạng lưới Libra hoạt động (dự trính khoảng 280.000 USD/năm), các thực thể phải đáp ứng được những điều kiện đặc biệt dưới đây.

Các doanh nghiệp tìm cách tham gia phải trị giá hơn 1 tỷ USD trên thị trường hay sở hữu hơn 500 triệu vốn ròng của khách hàng, có thể kiếm được 20 triệu USD/năm và được "là một trong top-100 lãnh đạo công nghiệp được công nhận bởi 1 tổ chức thứ 3 đặc biệt hoặc công ty truyền thông".

Các tổ chức phi chính phủ NGO và phi lợi nhuận sẽ phải có bằng chứng chứng minh hơn 5 năm đã giúp làm giảm đói nghèo, với ngân sách hoạt động trên 50 triệu USD, và là một "trong top-100 trong đánh giá của các tổ chức như Charity Navigator, Charity Navigator International, GuideStar, NGO Advisor, Devex, hay GiveWell”.

Và cuối cùng, các tổ chức hàn lâm tìm cách tham gia phải nằm trong top-100 trường đại học theo đánh giá của QS World University Rankings và có một trong top-100 khu nghiên cứu khoa học máy tính theo đánh giá của CSRankings.

Nói cách khác thì Hiệp hội Libra sẽ bao gồm cả những công ty "được cộng đồng tin tưởng" nhưng cũng sẽ có các thực thể - tập đoàn không trách nhiệm và các tổ chức phi lợi nhuận. Một số nhà chỉ trích sẽ mô tả đầy là một tổ chức tài phiệt đầu sỏ được lập ra để làm giàu cho mình bằng cái giá của quần chúng chứ không phải là một tập đoàn tài chính quốc tế mà dân thường có thể tin tưởng với tương lai của tiền tệ.

Và có những lợi nhuận mà các thành viên của Hiệp hội Libra (bao gồm cả Facebook) nhận được. Bên cạnh việc đóng vai trò tích cực trong việc tạo ra và quản lý Libra, cũng như "trở nên thích hợp cho những mục tiêu của người dùng mới và giảm giá thành giao dịch", các thành viên cũng sẽ nhận được cổ tức từ việc giữ "Chứng nhận đầu tư Libra".

Đây thực chất là cổ tức đến từ cổ phần trên mạng lưới, cho phép những ai nắm giữ cổ phần có được cổ tức từ những lợi ích xuất phát song song từ tài sản dự trữ bảo đảm của Libra.

Lợi tức này có thể rất lớn - nếu lượng dự trữ của Libra lớn hơn 1.000 tỷ USD (đây không phải là một con số phi thực tế khi xét tới 1,7 nghìn tỷ USD đang lưu thông trên thị trường). Và chỉ với 1% số này cũng đem lại thu nhập 10 tỷ USD cho những nhà đầu tư Libra.

Chia đều nó ra cho các thành viên của Hiệp hội Libra thì chỉ một công ty hay một tổ chức phi lợi nhuận cũng nhận được 100 triệu USD cho việc chẳng làm gì ngoại trừ bảo trì một vài phần cứng máy tính và dự vài cuộc họp trong năm tại Geneva.

Đó mới chỉ là những phép tính về lợi nhuận chính thức. Lợi nhuận không chính thức tới từ việc trở thành thành viên của Hiệp hội Libra có thể còn lớn hơn. Ví dụ, thực tế là nền tảng blockchain Libra có thể được sử dụng để tạo nên một vũ trụ hoàn toàn mới của những công cụ tài chính - "giá trị internet" luôn được săn đón bởi Silicon Valley và những ai tham gia Diễn đàn Kinh tế Thế giới.

Khi các loại tiền mã hóa như Bitcoin được coi như tiền tệ được lập trình, có nghĩa là chúng cũng là các nền tảng kỹ thuật. Giống như cách một nhà phát triển tạo ra một ứng dụng trên nền tảng Facebook (như trò FarmVille), thì các nhà phát triển cũng có thể phát triển các chương trình dựa trên Bitcoin, Zilliqa và các loại blockchain khác.

Libra cũng sẽ cung cấp lựa chọn này cho các nhà phát triển. Thực tế, bản cáo bạch của họ có những dòng đặc biệt tuyên bố, đến thời điểm:

Blockchain Libra sẽ mở với tất cả mọi người: Người tiêu dùng, nhà phát triển, nhà kinh doanh, công việc kinh doanh có thể sử dụng mạng lưới Libra, xây dựng các sản phẩm trên nền của nó và tạo ra các giá trị thông qua những dịch vụ. Cho phép tiếp cận mở sẽ đảm bảo có ít chướng ngại để thâm nhập và sáng tạo, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh tạo lợi ích cho người tiêu dùng. Đây là nền tảng của mục tiêu xây dựng những lựa chọn tài chính trọn vẹn hơn cho thế giới.

Điều này cho thấy tham vọng rất lớn của Facebook: Họ hy vọng sao chép thành công của Google với hệ điều hành di động mã nguồn mở Android, nhưng thay vì chiếm lĩnh thị trường điện thoại di dộng, Facebook muốn kiểm soát toàn bộ hạ tầng tài chính của người tiêu dùng trong thế giới ngày mai.

Thế hệ ứng dụng tài chính và sản phẩm tiếp theo sẽ được xây dựng trên nền tảng tài chính của Facebook và có thể được tiếp cận từ nền tảng mạng xã hội của công ty này.

Trong tương lai, các cá nhân có thể nhận tiền mừng sinh nhật theo hình thức Libra, sau đó ngay lập tức đầu tư vào cổ phiếu của Facebook qua một ứng dựng xây dựng trên nền tảng blockchain Libra. Hay cũng có thể sẽ đầu tư vào một cá nhân, xe tự lái, trái phiếu... (sự phát triển nhanh chóng của kỹ thuật blockchain khiến cho điều này hoàn toàn có thể xảy ra trong tương lai.

Hành vi độc quyền

Từ một quan điểm khác, bước Facebook tạo ra "Internet of Value" (cho phép trao đổi bất kỳ tài sản có giá trị với người khác một cách tức thì) về bản chất là một hành vi độc quyền. Việc khởi động Libra (với 2,8 tỷ người dùng Facebook tiềm năng) cùng với những động cơ khuyến khích để sử dụng đồng tiền mã hóa mới sẽ vùi dập các nền tảng blockchain khác đi chỉ trong 1 đêm.

Đó cũng là lợi ích độc quyền khi Facebook có thể hưởng lợi về tài chính từ tất cả các ứng dụng và công cụ được xây dựng trên nền tảng và họ và các đối tác đang kiểm soát cổ phần. Những điều này cho thấy Facebook và các đối tác có sẽ không bắt đầu tự xây dựng và phát triển các ứng dụng.

Trong một cuộc phỏng vấn với Australian Financial Review, David Marcus - cựu chủ tịch Paypal và hiện đang đứng đầu Calibra, biểu thị Facebook muốn "sử dụng các dữ liệu được sinh ra từ Calibra để chuyển sang cho vay".

Điều này đưa chúng ta tới lợi nhuận cuối cùng, lớn nhất mà Facebook cùng các thành viên Hiệp hội Libra sẽ đạt được nếu mọi thứ đi theo đúng kế hoạch của họ. Bằng cách trở thành một trong những người phê chuẩn của mạng lưới, thành viên của Hiệp hội Libra có thể có quyền tiếp cận toàn bộ dữ liệu giao dịch của Libra.

Và, trong khi Facebook cho là Libra là "bí mật và cho phép những người dùng sử dụng một hay nhiều địa chỉ không liên quan tới danh tính của họ trong thế giới thực", giống như Bitcoin tính bị mật này mất giá trị khi những địa chỉ liên quan tới các nhận diện cụ thể và các điểm giao dịch cuối. Điều này sẽ phải xảy ra khi mọi người muốn đổi những đồng libra của họ lấy USD, Euro, bảng Anh... hay trả các loại tiền thuê, vật dụng...

Nói cách khác, với Hiệp hội Libra thì đồng tiền Libra là một nguồn không đáy phần thưởng có giá trị lớn nhất, một phương tiện số tương đương với dầu mỏ: dữ liệu. Facebook và bất cứ thành viên nào của tập đoàn sẽ có quyền tiếp cận với toàn bộ lịch sử tài chính của một cái nhân khi mà Libra được sử dụng như một phương tiện trao đổi (tiền tệ).

Dữ liệu này là vô giá, có thể xác định thói quen chi tiêu tài chính của một cá nhân và đưa ra quảng cáo được chỉnh sửa dành riêng cho họ, các giao kèo, hợp đồng mà họ quan tâm...

Liệu có thể tin tưởng khi một Hiệp hội tự cai trị, tự ra chính sách riêng với những đại diện là tập đoàn mạnh và không có sự kiểm soát bên ngoài - lại được sở hữu một nguồn dữ liệu vô giá như vậy? Sau cùng thì riêng Facebook cũng đang bị điều trần bởi khinh suất với quyền riêng tư của người dùng.

Phiên điều trần gần đây nhất đã đưa ra quan ngại về cách dữ liệu cá nhân của người dùng bị chia sẻ mà không có sự đồng thuận (với công ty tư vấn Cmabridge Analytica). Môt đoạn ghi âm đã được Law360 đưa ra. Đoạn băng này cho thấy quan điểm của Facebook đưa ra khi đối mặt trước tòa. Trước tòa, luật sư Orin Snyder đã tranh luận:

Ở đây, không có lợi ích riêng tư nào hết, bởi việc chia sẻ với hàng trăm người bạn trên một nền tảng mạng xã hội, là một hành động xã hội chủ định để xuất bản, để lộ ra, chia sẻ những thông tin có vẻ mang tính cá nhân với hàng trăm người, thì bạn đã ở dưới luật phổ thông hàng trăm năm, ở dưới phán quyết của nghị viện, dưới bộ luật tối cao, phủ nhận mọi lý do về quyền riêng tư.

Tóm lại thì lý lẽ hợp pháp của Facebook là hành vi sử dụng Facebook cũng đã phủ nhận mọi lý do về quyền riêng tư. Đây không phải là những gì một cá nhân muốn nghe từ một công ty hiện đang đưa ra ý muốn giúp đỡ để xử lý tốt hơn các giao dịnh tài chính thế giới.

(Còn tiếp)

Bài liên quan

TS. Nguyễn Trí Hiếu: Đồng Libra ra đời là hiện tượng 'vô tiền khoáng hậu' trong ngành tài chính thế giới

Tiền điện tử Libra của Facebook có thể làm rung chuyển hệ thống tài chính thế giới

Một loạt công ty lớn rót tiền vào dự án tiền ảo Libra của Facebook

Facebook phải ra điều trần trước Ủy ban Ngân hàng Thượng viện Hoa Kỳ về dự án tiền điện tử