[Gặp gỡ thứ Tư] 'Xếp hạng tín nhiệm - chìa khóa minh bạch hóa thị trường trái phiếu doanh nghiệp'

Bộ Tài chính vừa công bố số liệu trái phiếu doanh nghiệp 6 tháng đầu năm 2024 cho thấy dấu hiệu ấm lên của thị trường. Cụ thể, lũy kế từ đầu năm đến ngày 21/6 đã có 41 doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ với khối lượng 110,2 nghìn tỷ đồng, gấp 2,6 lần so với cùng kỳ năm 2023.

Cùng thời gian này cũng khoảng 11.000 tỷ đồng trái phiếu phát hành ra công chúng, chiếm khoảng 9%/tổng khối lượng phát hành.

Lãi suất phát hành bình quân 7,41%/năm và kỳ hạn phát hành bình quân 3,78 năm; 14,5% trái phiếu phát hành có điều khoản đảm bảo. Khối lượng mua lại trước hạn là 59,8 nghìn tỷ đồng (giảm 39% so với cùng kỳ năm 2023).

Đánh giá về thị trường trái phiếu doanh nghiệp hiện nay, một số ý kiến cho rằng, có những diễn biến tích cực nhưng so với kỳ vọng, sự phục hồi vẫn chưa tương xứng.

Đáng chú ý, một số chuyên gia đề xuất, có thể tiếp tục gia hạn một số quy định tại Nghị định 08/2023/NĐ-CP quy định "Sửa đổi, bổ sung và ngưng hiệu lực thi hành một số điều tại các quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế" như quy định về nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp; yêu cầu xếp hạng tín nhiệm; thời gian phân phối trái phiếu trong bối cảnh thị trường mới có dấu hiệu khởi sắc, chưa hết khó khăn.

Để có thêm một góc nhìn góp ý xây dựng, phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) Việt Nam theo hướng minh bạch, bền vững, Nhadautu.vn đã có cuộc trò chuyện ông Phùng Xuân Minh, Chủ tịch HĐQT SaigonRatings - một chuyên gia về xếp hạng tín nhiệm và cũng là một thành viên trên thị trường.

Quy định về xếp hạng tín nhiệm đối với doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ tại Nghị định 08 đã hết hiệu lực từ 31/12/2023. Từ thời điểm đó đến nay, hoạt động xếp hạng tín nhiệm của doanh nghiệp phát hành trái phiếu có gì thay đổi không, thưa ông?

Ông Phùng Xuân Minh: Đúng là từ 1/1/2024 quy định bắt buộc kết quả xếp hạng tín nhiệm với một số trái phiếu đã có hiệu lực. Ngoài 11.000 tỷ đồng trái phiếu phát hành ra công chúng đều đã được xếp hạng tín nhiệm, còn lại trong khoảng 110.000 trái phiếu phát hành riêng lẻ thì có khoảng 4,2% được xếp hạng tín nhiệm khi phát hành.

Đây là những dấu hiệu rất tích cực hướng tới thị trường trái phiếu minh bạch và bền vững.

Sở dĩ thị trường trái phiếu doanh nghiệp có sự hồi phục trong 6 tháng đầu năm nay, theo tôi có 5 nguyên nhân chính.

Thứ nhất là niềm tin thị trường dần hồi phục. Qua quá trình xử lý hai vụ việc trái phiếu Tân Hoàng Minh và An Đông (Vạn Thịnh Phát) đã dần lấy lại niềm tin cho nhà đầu tư. Cơ quan quản lý nhà nước đã không để xảy ra đổ vỡ hệ thống.

Thứ 2, do sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng khiến các thành viên tham gia thị trường buộc phải tự chấn chỉnh, điều chỉnh để thực hiện đúng quy định. Bản thân các tổ chức tư vấn cũng có trách nhiệm hơn, không thể làm ào ào vì sợ Bộ Tài chính sẽ thanh tra. Điều này cũng góp phần tạo ra thị trường lành mạnh hơn, tạo thêm niềm tin cho nhà đầu tư.

Thứ 3, số liệu thống kê cho thấy nền kinh tế đang phục hồi tốt, 6 tháng cuối năm dự báo khả quan hơn, dẫn tới nhu cầu vốn tăng trở lại; doanh nghiệp phục hồi, cũng tăng nhu cầu huy động vốn.

Thứ 4, đáng chú ý, thời gian vừa qua, bộ ngành đã tháo gỡ cơ bản các nút thắt của nhiều dự án, dẫn tới nhu cầu vốn tăng để thực hiện dự án trở lại.

Thứ 5, một điểm thuận lợi với thị trường trái phiếu là tăng trưởng tín dụng thấp dù lãi suất rất hấp dẫn, một phần doanh nghiệp không có tài sản bảo đảm không thể vay được ngân hàng nên họ chuyển sang huy động trên kênh trái phiếu với lãi suất hấp dẫn 10-12%/năm.

Nói vậy thể thấy rằng, xếp hạng tín nhiệm không phải là "nút thắt" cản trở thị trường trái phiếu thời gian qua. Vấn đề nằm ở niềm tin của nhà đầu tư và sự phục hồi của nền kinh tế. Bản thân SaigonRatings cũng đã xếp hạng tín nhiệm rất nhiều trái phiếu, số lượng 6 tháng đầu năm có thể bằng 5 năm vừa qua của chúng tôi cộng lại.

Vậy triển vọng của thị trường TPDN 6 tháng cuối năm liệu có khởi sắc và việc áp dụng các quy định khắt khe hơn tại Nghị định 65 có ảnh hưởng tới hoạt động phát hành trái phiếu?

Ông Phùng Xuân Minh: Theo đánh giá của SaigonRatings, khó khăn, thách thức nhất với thị trường TPDN đã qua rồi. Niềm tin của nhà đầu tư đã quay trở lại.

Thời điểm này có đặc điểm quan trọng là đồng tiền nhàn rỗi nhiều, lãi suất ngân hàng thấp, nhà đầu tư sẽ có nhu cầu chuyển từ kênh tiết kiệm sang kênh trái phiếu nếu thấy an toàn và có sự giám sát, quản lý của Nhà nước.

Cùng với đó là nhu cầu của kinh tế 6 tháng cuối năm dự báo sẽ rất lớn để đáp ứng mục tiêu tăng trưởng từ 7-7,5% (nửa cuối năm), chưa kể các doanh nghiệp cần vốn để đáp ứng đơn hàng xuất khẩu vốn đã đặt trước từ bây giờ. Tăng trưởng của đầu tư công, bất động sản sẽ kéo theo ngành xây dựng, đều là những ngành rất khát vốn trung và dài hạn.

Với một thị trường TPDN mà các DN đã phục hồi xong, ổn định lại, DN sẽ đón đầu chu kỳ, chủ động huy động vốn sớm. Hiện nay SaigonRatings đã xếp hạng rất nhiều và các công ty tư vấn cũng chuẩn bị cho hàng loạt kế hoạch phát hành TPDN trong quý III và IV/2024.

Với các phân tích trên, tôi cho rằng, vấn đề với thị trường TPDN không nằm ở Nghị định 65 mà chỉ là vấn đề thị trường. Bắt bệnh đúng sẽ hỗ trợ thị trường trái phiếu doanh nghiệp hồi phục đúng hướng.

Có một dữ liệu mà ông cho là đáng mừng, đó là tỷ lệ trái phiếu phát hành ra công chúng (khoảng 9%), trong khi trước đây cao lắm cũng chỉ đến 4-6%. Ông có thể nói rõ hơn về vai trò của xếp hạng tín nhiệm với thị trường trái phiếu?

Ông Phùng Xuân Minh: Thời điểm Chính phủ ban hành Nghị định 65, mọi người đều cho rằng, xếp hạng tín nhiệm sẽ gây khó khăn, cản trở thị trường trái phiếu, ảnh hưởng tới khối lượng phát hành, phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, qua quá trình nóng rồi lạnh của thị trường, giờ ấm lại, tôi cho rằng, xếp hạng tín nhiệm góp phần minh bạch, thúc đẩy phát triển thị trường theo hướng bền vững, phù hợp thông lệ tốt của quốc tế thay vì cản trở thị trường.

Theo đó, xếp hạng tín nhiệm giúp phát triển thị trường trái phiếu doanh nghiệp ở 3 khía cạnh.

Một là xếp hạng tín nhiệm giúp nhà đầu tư biết trái phiếu nào đáng tin cậy, biết doanh nghiệp này có phải doanh nghiệp ma, hay doanh nghiệp sân sau, chân rết cho một ông, bà chủ nào đó không.

Thứ 2 xếp hạng tín nhiệm tăng thêm minh bạch thông tin cho thị trường, từ đó kích cầu, để nhà đầu tư yên tâm chuyển từ kênh đầu tư khác sang trái phiếu.

Thứ 3, xếp hạng tín nhiệm giúp thúc đẩy phát hành trái phiếu ra công chúng. Điều này là phù hợp với thông lệ quốc tế.

Thế giới khuyến khích trái phiếu phát hành ra công chúng vì được quản lý chặt chẽ, có chất lượng cao hơn. Xếp hạng tín nhiệm có vai trò dán nhãn cho hàng hoá. Giống hàng hoá trong siêu thị có gắn mác nguồn gốc, xuất xứ, hạn sử dụng rõ ràng. Còn trái phiếu riêng lẻ giống như sản phẩm ngoài chợ mua bán bằng quen biết, tin tưởng nhau.

Theo kinh nghiệm quốc tế, thường 2-3 năm đầu sẽ có quy định bắt buộc xếp hạng tín nhiệm khi muốn phát hành trái phiếu. Khi đã hình thành văn hoá xếp hạng, thị trường sẽ tự yêu cầu đánh giá xếp hạng tín nhiệm. Sản phẩm nào không được xếp hạng tín nhiệm thì sẽ bị coi như hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng và buộc phải chấp nhận lãi suất phát hành cao hơn vì rủi ro lớn hơn.

Tôi đánh giá thực hiện quy định tại Nghị định 65 là đi theo thông lệ quốc tế. Xếp hạng tín nhiệm sẽ giúp nâng cao lòng tin cho nhà đầu tư, giúp thẩm định đầu tư theo khẩu vị rủi ro của nhà đầu tư. Xếp hạng tín nhiệm về bản chất không làm phát sinh chi phí cho doanh nghiệp mà còn giúp doanh nghiệp tốt giảm được chi phí vốn khi có kết quả xếp hạng tín nhiệm cao.

Xin cảm ơn ông!

Bài liên quan

Thị trường trái phiếu ấm dần

Nhiều doanh nghiệp địa ốc vẫn 'giật gấu vá vai' với trái phiếu

AIIB đầu tư 75 triệu USD vào trái phiếu xanh do SeABank phát hành

IFC đầu tư vào trái phiếu xanh lam đầu tiên của Việt Nam do SeABank phát hành nhằm thúc đẩy tài chính khí hậu