Cho vay ngang hàng: Để tránh đi vào 'vết xe' của Trung Quốc

TS. Nguyễn Thanh Liêm - TS. Trần Hùng Sơn - ThS. Nguyễn Vĩnh Khương (*)
23:55 05/12/2019

Trong Quyết định số 999 của Thủ tướng Chính phủ ký ngày 12-8-2019, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) được giao xây dựng cơ chế cho hoạt động cho vay ngang hàng. Vậy đâu là những điểm cần lưu ý khi xây dựng cho chế này?

40551_detranhvetxedocuatrungquoc_650

Cho vay ngang hàng: Để tránh đi vào “vết xe” của Trung Quốc (ảnh minh họa)

Cho vay ngang hàng ở một số quốc gia

Theo Nemoto và cộng sự (2019), trong ba quốc gia có quy mô cho vay ngang hàng lớn nhất thế giới là Mỹ, Trung Quốc và Anh thì Mỹ là quốc gia có xu hướng siết chặt các quy định cho vay trên nền tảng này, nhờ đó bảo vệ tốt người cho vay và người đi vay.

Trong khi đó, khung pháp lý ở Anh nhìn chung mang tính tạo điều kiện, ủng hộ cơ chế thử nghiệm (sandbox), và cho phép nhiều loại nền tảng để phục vụ cho các phân khúc khác nhau trên thị trường cho vay ngang hàng.

Đối với Trung Quốc, trong thời gian đầu chính phủ hạn chế can thiệp vào lĩnh vực cho vay ngang hàng, dẫn đến sự phát triển nóng của lĩnh vực này. Một số nghiên cứu đã cho thấy hơn một phần ba nền tảng cho vay này của Trung Quốc có các vấn đề bất ổn, đặc biệt là hành vi gian lận, lừa đảo và điều này dẫn đến việc phá sản của nhiều công ty công nghệ tài chính (FinTech).

Kinh nghiệm của các nước cho thấy việc quản lý cho vay ngang hàng cần đảm bảo các yếu tố sau: (1) nền tảng cho vay ngang hàng cần là một kênh đầu tư an toàn và hiệu quả cho một bộ phận xã hội rộng lớn; (2) cần tạo điều kiện cho người vay tiếp cận với nguồn vốn đáng tin cậy và hợp lý với các điều khoản công bằng; (3) có khả năng phân loại được những người vay dựa trên rủi ro vỡ nợ; (4) cung cấp cho nhà đầu tư các hiểu biết chính xác về rủi ro tín dụng và các nhà đầu tư nên kiểm soát một số rủi ro để ngăn ngừa rủi ro đạo đức; (5) các nền tảng cho vay yếu có thể ra khỏi thị trường mà không gây thiệt hại cho các nhà đầu tư hoặc gây ra thiếu hụt tài trợ cho người vay; (6) phía cho vay phải đủ mạnh trong thời kỳ suy thoái kinh tế để ngăn ngừa việc dừng cho vay đột ngột, lãi suất cho vay quá cao và các vấn đề bất ổn hệ thống từ sự sụp đổ của các nền tảng cho vay; (7) cần duy trì thị trường cạnh tranh giữa các nền tảng cho vay ngang hàng để thúc đẩy sự lựa chọn của người tiêu dùng; ngăn chặn độc quyền, hoặc thực hành độc quyền; và tránh rủi ro hệ thống của sự phụ thuộc quá mức vào một hoặc một số ít nền tảng; (8) nền tảng này phải hữu ích cho xã hội và phục vụ nền kinh tế thực sự.

Khung pháp lý ở Việt Nam

Tại Việt Nam, hiện có khoảng 40 công ty hoạt động theo mô hình cho vay ngang hàng như Tima, Vaymuon, InterLoan, ứng dụng Mofin P2P lending... Quy mô của hoạt động này đang ngày càng gia tăng, tính đến thời điểm chúng tôi viết bài này thì Tima đã giải ngân hơn 82.620 tỉ đồng.

Cũng như ở các quốc gia khác, hoạt động cho vay ngang hàng tại Việt Nam đã có những biến tướng không lành mạnh. Chính vì thế, NHNN gần đây đã khuyến cáo người dân cẩn trọng khi tham gia mô hình này. Với người vay, cần cân nhắc khi cung cấp thông tin cá nhân khi đăng ký khoản vay, xem kỹ nội dung hợp đồng vay trước khi ký, đặc biệt là khoản phải trả.

Ngày 12-8-2019, Thủ tướng đã ký Quyết định số 999/QĐ-TTg phê duyệt đề án Thúc đẩy mô hình kinh tế chia sẻ. Quyết định này đã đề cập đến cơ chế Sandbox để thử nghiệm các mô hình mới, trong đó NHNN đã được giao xây dựng cơ chế cho hoạt động cho vay ngang hàng. Điều này là phù hợp, vì nếu muốn khuôn khổ pháp lý hoàn chỉnh mới đưa ra áp dụng sẽ mất nhiều thời gian và kìm hãm khả năng phát triển và đổi mới sáng tạo, làm thiệt hại cho nền kinh tế số.

Từ kinh nghiệm các nước, mục tiêu của các quy định đối với cho vay ngang hàng nên bao gồm việc duy trì trật tự thị trường tài chính, đồng thời tránh kìm hãm đổi mới sáng tạo, duy trì sự tăng trưởng của lĩnh vực FinTech này, giảm chênh lệch pháp lý và bịt các lỗ hổng pháp lý.

Khuyến khích đổi mới tài chính

Cho vay ngang hàng đóng vai trò quan trọng trong việc phục vụ các cá nhân và doanh nghiệp ít có cơ hội tiếp cận tín dụng từ ngân hàng. Do đó, nếu duy trì một mức độ phù hợp để đổi mới và hướng dẫn hoạt động cho vay ngang hàng đi theo hướng lành mạnh, xã hội sẽ được phục vụ tốt hơn. Cụ thể hơn, Việt Nam cần xác định loại cho vay ngang hàng nào là bất hợp pháp. Điều này sẽ tạo không gian cho cho vay ngang hàng phát triển. Thứ hai, cho các nền tảng cho vay ngang hàng có thời gian để điều chỉnh trước khi đưa ra các quy định quản lý mới, vì quy định khắc nghiệt ngay từ đầu có thể khiến thị trường cho vay ngang hàng bị thu hẹp và hạn chế đổi mới tài chính. Thứ ba, việc thử nghiệm sandbox đối với cho vay ngang hàng không nên quá dài, để nhanh chóng rút ra những kinh nghiệm về hiệu quả của mô hình này. Các chủ thể khi đăng ký tham gia khung thử nghiệm sandbox nên là các sản phẩm được thiết kế mang lại các lợi ích, có đặc tính quản lý rủi ro tốt và ít có khả năng gây ra bất ổn đối với hệ thống tài chính.

Quản lý theo chức năng

Về cơ bản, cho vay ngang hàng không thay đổi chức năng hoặc bản chất của tài chính cơ bản và không thay đổi các yêu cầu kiểm soát rủi ro đối với ngành tài chính. Do đó, nếu mô hình cho vay ngang hàng nào đó cung cấp các sản phẩm và dịch vụ giống như các định chế tài chính truyền thống, thì nhà cung cấp dịch vụ phải tuân thủ các quy định kiểm soát rủi ro tương tự. Vì vậy, các cơ quan quản lý nên áp dụng việc quản lý theo chức năng để đảm bảo rằng các doanh nghiệp giống nhau thì phải tuân thủ các quy định pháp lý như nhau, bất kể họ là tổ chức tài chính truyền thống hay tổ chức tài chính hoạt động trên nền tảng Internet.

Cải thiện môi trường xếp hạng tín dụng để giảm rủi ro

Với thông tin xếp hạng tín dụng tốt hơn, các nền tảng cho vay ngang hàng có thể sàng lọc người vay không đủ tiêu chuẩn, từ đó nâng cao niềm tin của nhà đầu tư. Vì vậy, việc tạo ra các cơ sở dữ liệu tín dụng dùng chung là rất cần thiết.

Cho phép các doanh nghiệp cho vay ngang hàng tiếp cận hệ thống thông tin tín dụng quốc gia cũng là một việc NHNN nên xem xét, vì khai thác dữ liệu lớn là chìa khóa để doanh nghiệp cho vay ngang hàng đánh giá tín dụng, tìm cách phân tích nhu cầu và đặc điểm rủi ro của người dùng.

Tuy nhiên, khai thác dữ liệu không nên được xác định đơn giản là xử lý dữ liệu hiện có, mà nên được sử dụng để tạo ra những hiểu biết mới và có giá trị về các chỉ số rủi ro, từ đó sẽ giúp dự đoán khả năng tín dụng chung của người vay. Điều này đặt ra yêu cầu chia sẻ hồ sơ vay nợ và hồ sơ tín dụng thông qua hợp tác chặt chẽ của các bên liên quan.

Sự phối hợp giữa các cơ quan

Cơ chế phối hợp giữa NHNN và các bộ như Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an, Bộ Tài chính... cần được làm rõ, đặc biệt là nhiệm vụ cụ thể của từng đơn vị này để đảm bảo tính thống nhất trong quá trình hoàn thiện khuôn khổ pháp lý lĩnh vực cho vay ngang hàng, tránh tình trạng phân mảnh chồng chéo. Cần bảo đảm đội ngũ nhân lực của cơ quan quản lý có đủ khả năng phân tích, nhận định các biến động trên thị trường.

Kinh nghiệm tại Trung Quốc cho thấy mặc dù các công ty cho vay ngang hàng ở các địa phương có báo cáo về hoạt động, dòng tiền mỗi tháng, quí và năm, nhưng đội ngũ nhân sự xử lý ở các cơ quan hành pháp lại mỏng và thiếu các công cụ hỗ trợ trong phân tích; công tác quản lý chủ yếu chỉ dựa vào báo cáo của các công ty này (Reuters, 2019).

Cuối cùng, cần tăng cường phổ biến kiến thức tài chính để người dùng có trách nhiệm lựa chọn các nền tảng cho vay, khoản vay phù hợp và tránh lừa đảo tốt hơn.

(Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn)

  • Cùng chuyên mục
Eximbank bổ nhiệm thêm 2 Phó Tổng giám đốc

Eximbank bổ nhiệm thêm 2 Phó Tổng giám đốc

Đó là ông Phạm Quang Dũng và ông Trần Anh Thắng, nguyên là thành viên HĐQT và thành viên HĐQT độc lập của Eximbank nhiệm kỳ VII (2020-2025).

Tài chính - 08/05/2025 18:40

Bluechips kéo VN-Index tăng gần 20 điểm

Bluechips kéo VN-Index tăng gần 20 điểm

Cổ phiếu VIC nói riêng và nhóm VN30 nói chung là chất xúc tác tích cực giúp VN-Index tăng mạnh gần 20 điểm trong phiên giao dịch 8/5.

Tài chính - 08/05/2025 17:12

Tập đoàn Taseco tăng trưởng lợi nhuận 3 năm liên tiếp

Tập đoàn Taseco tăng trưởng lợi nhuận 3 năm liên tiếp

Tập đoàn Taseco đạt lợi nhuận gần 1.200 tỷ đồng trong năm 2024; cả 2 mảng hạt nhân gồm dịch vụ phi hàng không và bất động sản đều khởi sắc.

Tài chính - 08/05/2025 16:20

CEO CII: Các lô đất tại Thủ Thiêm được tính giá đất năm 2015 và 2016

CEO CII: Các lô đất tại Thủ Thiêm được tính giá đất năm 2015 và 2016

Các lô đất được thanh toán sau khi thực hiện dự án BT tại Thủ Thiêm cho CII sẽ được tính giá đất thời điểm tháng 4/2015 và tháng 4/2016.

Tài chính - 08/05/2025 13:50

Dòng tiền sẽ đổ về nhóm VNMidcap trong tháng 5?

Dòng tiền sẽ đổ về nhóm VNMidcap trong tháng 5?

Nhóm VNMidcap có nhiều cơ hội thu hút chú ý của nhà đầu tư trong tháng 5 nhờ phục hồi thấp hơn so với nhóm vốn hóa lớn trong tháng 4.

Tài chính - 08/05/2025 08:35

Chủ sở hữu Casino Phú Quốc lỗ lũy kế gần 5.000 tỷ

Chủ sở hữu Casino Phú Quốc lỗ lũy kế gần 5.000 tỷ

Mặc dù chi phí được cắt giảm đáng kể nhưng doanh thu đi lùi ở mảng chuyển nhượng bất động sản và casino đã khiến Du lịch Phú Quốc lỗ lớn năm 2024.

Tài chính - 07/05/2025 17:22

Petrolimex làm ăn ra sao dưới thời CEO Đào Nam Hải?

Petrolimex làm ăn ra sao dưới thời CEO Đào Nam Hải?

Dưới giai đoạn điều hành của CEO Đào Nam Hải (2022-2024), kết quả kinh doanh của Petrolimex có những chuyển biến đáng chú ý.

Tài chính - 07/05/2025 11:39

Chứng khoán kỳ vọng sẽ bùng nổ cùng KRX

Chứng khoán kỳ vọng sẽ bùng nổ cùng KRX

Trong hai ngày vận hành hệ thống KRX, thị trường chứng khoán chưa ghi nhận diễn biến bùng nổ, thanh khoản cũng kém sôi động. Song về dài hạn, việc đưa hệ thống KRX vào vận hành sẽ mở ra các sản phẩm mới, giúp thị trường chứng khoán vận hành tích cực hơn và có thể được nâng hạng trong thời gian gần.

Tài chính - 07/05/2025 09:02

Nhiều giải pháp để chứng khoán Việt Nam sớm nâng hạng

Nhiều giải pháp để chứng khoán Việt Nam sớm nâng hạng

Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho biết Bộ Tài chính sẽ tập trung triển khai các giải pháp lớn để gia tăng niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài với TTCK Việt Nam và tăng cường sự ủng hộ của NĐTNN đối với việc nâng hạng.

Tài chính - 07/05/2025 08:58

Loạt công ty niêm yết bị UBCKNN xử phạt

Loạt công ty niêm yết bị UBCKNN xử phạt

Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã ban hành loạt quyết định xử phạt đối với doanh nghiệp, công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ.

Tài chính - 07/05/2025 08:51

Cổ phiếu giảm mạnh, điều gì đang diễn ra ở Bảo hiểm PJICO?

Cổ phiếu giảm mạnh, điều gì đang diễn ra ở Bảo hiểm PJICO?

Cổ phiếu PGI giảm gần 6% trong bối cảnh nhóm bảo hiểm phiên 6/5 diễn biến tích cực khi toàn ngành tăng 1,77%, với nhiều mã tăng tốt như BVH, PVI…

Tài chính - 07/05/2025 07:55

Giá vàng tăng cùng chiều, USD đi ngược thế giới

Giá vàng tăng cùng chiều, USD đi ngược thế giới

Tháng 4/2025, giá vàng thế giới tăng hơn 7% nhưng giá vàng trong nước tăng tới 10%. Trong khi đó, giá USD trong nước tăng gần 1% dù trên thị trường quốc tế giảm hơn 3%

Tài chính - 07/05/2025 07:00

Bất động sản An Gia không chia cổ tức 2 năm liên tiếp

Bất động sản An Gia không chia cổ tức 2 năm liên tiếp

Bất động sản An Gia không có kế hoạch chia cổ tức trong 2024 và 2025. Doanh nghiệp dự kiến lãi 340 tỷ đồng năm nay nhờ kinh doanh dự án The Gió Riverside.

Tài chính - 07/05/2025 07:00

Nhiều kỳ vọng từ các ‘bom tấn’ niêm yết, thoái vốn Nhà nước

Nhiều kỳ vọng từ các ‘bom tấn’ niêm yết, thoái vốn Nhà nước

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán rơi vào vùng trống thông tin sau mùa BCTC quý I/2025 và ĐHĐCĐ thường niên năm 2025, các thông tin mới đây từ việc niêm yết lên HoSE của Vinpearl hay SCIC thoái vốn… được kỳ vọng sẽ là chất xúc tác tốt với VN-Index.

Tài chính - 06/05/2025 15:41

Chuyên gia BSC: Hệ thống KRX giúp TTCK Việt Nam sớm được nâng hạng

Chuyên gia BSC: Hệ thống KRX giúp TTCK Việt Nam sớm được nâng hạng

TS. Trần Thăng Long, Giám đốc Phân tích CTCP Chứng khoán BIDV (BSC) cho rằng hệ thống KRX chính thức vận hành được kỳ vọng sẽ tạo tiền đề giải quyết các nút thắt, tiến tới được nâng hạng và gia tăng thanh khoản cho thị trường chứng khoán Việt Nam.

Tài chính - 06/05/2025 11:11

Cao điểm nợ trái phiếu đáo hạn sắp tới

Cao điểm nợ trái phiếu đáo hạn sắp tới

Quý I lượng trái phiếu đáo hạn không lớn nhưng sẽ tăng dần trong các quý còn lại của năm, đặc biệt là quý III và IV. Trong đó, bất động sản chiếm phân nửa với hơn 100.000 tỷ đồng.

Tài chính - 05/05/2025 16:33